Repúblikanar herða tökin í mikilvægum ríkjum

Þó bæði ríkin séu sveifluríki og Demókratar vinni fleiri kosningar sem ná yfir öll ríkin, hafa Repúblikanar þétt tak á ríkisþingum þar í skjóli kjördæmabreytinga. Þetta tak vilja þeir nota til að halda völdum og ráða því hvernig haldið er utan um kosningar.

Óttast að missa kjördæmin

Í Wisconsin eru Repúblikanar að reyna að reka hlutlausan yfirmann kosninga í ríkinu og tala um að ákæra nýkjörinn hæstaréttardómara fyrir embættisbrot. Undanfarin ár hafa Repúblikanar sankað að sér sætum á ríkisþingum Wisconsin á sama tíma og þeir tapa iðulega kosningum sem ná yfir allt ríkið.

Þetta má rekja til þess að Repúblikanar hafa tryggt sér yfirráð á þingi ríkisins með því að breyta kjördæmum Wisconsin og draga verulega úr vægi kjósenda Demókrataflokksins. Á ensku kallast þetta Gerrymandering en því hefur verið lýst á þann veg að í stað þess að kjósendur velji sér þingmenn, velji þingmenn sér kjósendur.

Repúblikanar hafa gert þetta víða um Bandaríkin. Demókratar hafa einnig breytt kjördæmum sér í hag en í mun færri tilvikum.

Hér að neðan má sjá stutt útskýringarmyndband USA Today þar sem Gerrymandering er útskýrt nánar.

Wisconsin hefur lengi verið eitt af þeim ríkjum þar sem kjósendur flakka milli flokka en þessi ríki eru gjarnan kölluð fjólublá en þann lit færðu með því að blanda bláum og rauðum. Í kosningum þar sem kosið er yfir allt ríkið, án kjördæma, hafa Demókratar þó undanfarin ár verið mun líklegri til að vinna.

Það á meðal annars við kosningar hæstaréttardómara en fyrr á þessu ári náðu Demókratar meirihluta í dómstólnum. Hæstiréttur Wisconsin mun á þessu ári taka til skoðunar kjördæmaskipan og þungunarrof í ríkinu og þess vegna eru þingmenn Repúblikanaflokksins að reyna að ákæra hana fyrir embættisbrot, skömmu eftir að hún tók við embætti.

Vildu breyta úrslitum kosninga

Eftir forsetakosningarnar 2020, þegar Joe Biden vann naumlega gegn Donald Trump í Wisconsin, kvörtuðu Repúblikanar undan utankjörfundaratkvæðum og öðrum öngum kosninganna. Á sama tíma veltu Repúblikanar fyrir sér hvort þeir gætu skipt út réttkjörnum kjörmönnum ríkisins fyrir aðra, sem myndu veita Donald Trump atkvæði í stað Bidens.

Repúblikanar í Wisconsin skoðuðu það að breyta úrslitum forsetakosninganna í ríkinu.

Forsetakosningar í Bandaríkjunum virka á þann veg að kjósendur ríkja kjósa í raun ekki forseta, heldur svokallaða kjörmenn. Þeir eru alltaf 538 talsins og deilast milli ríkja eftir fjölda þingmanna, en sá fjöldi tekur mið af íbúafjölda. Kjörmennirnir eiga svo að velja þá forsetaframbjóðendur sem kjósendurnir völdu.

Í flestum ríkjum fær sá forsetaframbjóðandi sem vinnur þar alla kjörmenn ríkjanna en í nokkrum fá báðir hlutfallslegan fjölda miðað við atkvæði. Eastman og aðrir Trump-liðar reyndu að skipta út kjörmönnum í nokkrum ríkjum svo þeir gætu valið Trump en ekki Biden.

Ríkin sem um ræðir eru Arisóna, Georgía, Michigan, Nevada, Nýja Mexíkó, Pennsylvanía og Wisconsin.

Sambærilegar tilraunir til að skipta út réttkjörnum kjörmönnum eru kjarninn í ákærur saksóknarar í Georgíu gegn Trump og bandamönnum hans.

Vissu að þeir gátu ekki rekið hana en gerðu það samt

Á fimmtudaginn greiddu öldungadeildarþingmenn í Wisconsin atkvæði um að víkja Meagan Wolfe, sem stýrir kosningum í ríkinu, úr starfi. Hún sagði ríkisþingið ekki hafa umboð til að víkja sér úr starfi og höfðaði mál.

Samkvæmt frétt Washington Post höfðu lögmenn Repúblikanaflokksins í Wisconsin sagt þingmönnunum að þeir hefðu ekki umboð til að reka Wolfe og það hafði ríkissaksóknarinn einnig gert, en hann er Demókrati.

Wolfe hélt í kjölfarið blaðamannafund og sagðist viss um að Repúblikanar vildu hafa pólitískt skipaðan mann í starfinu, sem þeir gætu valið og gæti látið undan þrýstingi frá þeim. Wolfe er sögð njóta stuðnings annarra embættismanna 

Starfstímabili Wolfe lauk í sumar en embættismenn frá báðum flokkum vildu að hún héldi starfi sínu áfram. Þeir náðu þó ekki samkomulagi um hvernig ætti að framkvæma það. Í millitíðinni á hún samkvæmt lögum að halda áfram að sinna starfinu.

Repúblikanar segjast nú vilja reka Wolfe vegna þess að kjósendur treysti því ekki hvernig kosningar eru framkvæmdar í ríkinu.

Tony Evers, ríkisstjóri og Demókrati, segir að Repúblikanar haldi áfram að reyna að grafa undan trúverðugleika kosninga og dreifa ósannindum og dylgjum um kosningastarfsmenn.

Barist um hæstarétt

Kjósendur í Wisconsin kusu í apríl Janet Protasiewicz til hæstaréttar Wisconsin og vann hún með ellefu prósentustiga mun. Með því var bundinn endir á um fimmtán ára yfirráð íhaldsmanna í hæstarétti ríkisins.

Meðal kosningaloforða Protasiewicz var að reyna að tryggja rétt kvenna til þungunarrofs og andstæða gegn breytingum á kjördæmum (gerrymandering). Tveir hópar kjósenda í ríkinu hafa höfðað mál gegn því hvernig þingmenn Repúblikanaflokksins hafa teiknað kjördæmalínur og á hæstiréttur Wisconsin að taka það mál fyrir á árinu.

Repúblikanar hafa krafist þess að Protasiewicz stígi til hliðar í málinu, vegna fyrri ummæla hennar um að hún sé andvíg gerrymandering. Robin Vos, forseti neðri deildar ríkisþingsins, segir að stígi Protasiewicz ekki til hliðar verði hún ákærð fyrir embættisbrot.

Samkvæmt Washington Post virðist Vos hafa dregið í land og hefur hann lagt til að lögum yrði breytt svo hlutlausir ríkisstarfsmenn teiknuðu upp kjördæmalínur sem ættu ekki að hygla öðrum flokki á kostnað hins. Þessi áætlun gæti leitt til nýrra kjördæma fyrir forsetakosningarnar á næsta ári og er Vos talinn vonast til þess að þau kjördæmi yrðu hagstæðari Repúblikönum en kjördæmi sem teiknuð væru af núverandi meirihluta hæstaréttar ríkisins.

Demókratar treysta Vos og Repúblikönum ekki og segjast ekki tilbúnir til að samþykkja tillögu þingforsetans.

Evers, áðurnefndur ríkisstjóri, hefur sagt að hann myndi beita neitunarvaldi gegn slíku frumvarpi og vísar hann til þess að Repúblikanar í þinginu gætu einfaldlega rekið starfsmennina sem ættu að teikna kjördæmin og ráðið nýja eða greitt atkvæði gegn kjördæmunum og teiknað eigin kjördæmi aftur.

Taka völdin af ríkisstjóra Norður-Karólínu

Norður-Karólína er einnig „fjólublátt ríki“ og þar eru Repúblikanar einnig að reyna að taka stjórn á framkvæmd kosninga. Trump vann Biden árið 2020 með rétt rúmu prósentustigi en Roy Cooper, ríkisstjóri, náði endurkjöri með fimm prósentustiga mun. Þá unnu Repúblikanar tvö sæti í hæstarétti ríkisins í fyrra og þingmenn Norður-Karólínu í fulltrúadeild Bandaríkjaþings eru jafn margir frá báðum flokkum.

Aðra sögu er þó að segja af ríkisþingi Norður-Karólínu, en þar fara Repúblikanar með völd. Þar hafa þeir gert breytingar á lögum um kosningar í ríkinu. Í vikunni stefnir í að Repúblikanar taki völdin um framkvæmd kosninga af ríkisstjóranum, sem er Demókrati.

Ríkisstjórinn getur beitt neitunarvaldi gegn þessum breytingum en Repúblikanar eru með aukinn meirihluta í ríkisþinginu, vegna þess hvernig þeir hafa teiknað kjördæmi sér í hag, og geta þannig komist hjá neitunarvaldinu.

Vilja breyta kjördæmu frekar sér í hag

Repúblikanar hafa reynt að breyta kjördæmunum enn meira sér í hag en hæstiréttur Norður-Karólínu stöðvaði það í fyrra. Nú er staðan í hæstarétti þó breytt og íhaldsmenn með meirihluta þar. Repúblikanar eru þannig í stöðu til að auka meirihluta sinn enn meira og tryggja hann í sessi um árabil.

AP fréttaveitan segir Repúblikana í Norður-Karólínu ætla að koma tveimur frumvörpum í gegnum þingið. Annað snýst um að gera fólki erfiðara að senda atkvæðaseðla sína til talningar í pósti og hinu frumvarpinu er ætlað að létta hömlur á eftirliti með kosningum en sérfræðingar segja að verði það að lögum gæti það leitt til þess að kjósendum yrði ógnað við kjörstaði.

Fyrra frumvarpið myndi gera þingmönnum kleift að skipa eigin embættismenn í kjörstjórn Norður-Karólínu, í stað þess að ríkisstjórinn geri það. Repúblikanar segja að hvor flokkur eigi að skipa helming kjörstjórnarmanna. Gagnrýnendur segja að það myndi eingöngu leiða til deilna og að á endanum yrðu það þingmenn Repúblikanaflokksins og dómarar á vegum flokksins myndu taka ákvarðanir um framkvæmd kosninga.