6 kr/km Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar 22. ágúst 2022 13:30 Það hefur verið hávær umræða í gangi um breytta gjaldtöku í samgöngum. Annarsvegar hefur umræðan snúist um veggjöld á stærri verkefnum tengt jarðgöngum og brúarsmíði. Hinsvegar hefur umræðan snúist um ójafnvægi í núgildandi gjaldtöku þar sem nýorkubílar eru undanskyldir enda gjaldið tekið í gegnum sölu á bensíni og dísil. Hér verður ekki rætt um möguleg gangna- og brúargjöld enda myndu bifreiðar greiða slík gjöld að jöfnu óháð orkugjafa. Kolefnisgjald Bensínlítri er verulega skattlagður en fyrir utan VSK, eins og allar vörur bera, þá er einnig þrefaldur aukaskattur lagður á bensín. Fyrir það fyrsta er kolefnisgjald lagt á lítrann sem nemur 10,5 kr/L. Bruni bensíns veldur losun gróðurhúsalofttegunda sem hefur verðgildi í nútímaumhverfi þar sem öll ríki hafa sammælst um að minnka losun með bindandi samkomulagi. Mörgum finnst þetta gjald hátt en ef það er sett í samhengi við verð á kolefni á ETS markaði þá ætti það í raun að vera um 25 kr/L. En kolefnisgjald verður aldrei lagt á annað en kolefni þannig að þessi skattur verður áfram bundinn við bruna jarðefnaeldsneytis. Eldsneytisgjöld Á bensín-lítrann eru svo lögð svokölluð bensíngjöld sem einhverra hluta vegna er skipt í tvennt þ.e. almennt bensíngjald 30,5 kr/L og svo sérstakt bensíngjald 48,7 kr/L. Þessi bensíngjöld nema því samanlagt 79,2 kr/L og hafa oft verið nefnd veggjöld í almennri umræðu þó að ríkinu beri í raun engin skylda til að nýta þessa fjármuni í uppbyggingu og viðhald vegakerfisins. Þó að markaðar skatttekjur hafi verið aflagðar fyrir löngu þá tengja eðlilega flestir aukaskatta við sértæk verkefni eins og í þessu tilfelli við útgjöld til vegakerfisins. Þar sem rafbílar nota ekki bensín þá sleppur akstur slíkra bíla við þessa skatta en þeir eru auðvitað jafnháðir uppbyggingu vegakerfisins eins og aðrir bílar. Ef stefnan er að bílar borgi nokkuð jafnan hlut fyrir afnot af vegakerfinu þá er þessi gjaldtaka auðvitað bogin og ójöfn. Hafa ber í huga að óháð rafbílum þá er gjaldtakan bjöguð þar sem tveir jafnstórir bílar greiða stundum ójafna eldsneytisskatta af þeirri einföldu ástæðu að annar þeirra getur verið talsvert sparneytnari en hinn. Kílómetragjald Hvernig getum við jafnað leikinn í skatttekjum af umferð? Svarið er einfalt, eins og margir hafa bent á, þ.e. að koma á kílómetragjaldi sem auðvelt væri að innheimta í gegnum bifreiðagjöld. En hversu há eiga þessi gjöld að vera? Með nokkurri einföldun má segja að meðalrauneyðsla bensínfólksbíla sé um 7,5 L/100km. Samanlögð bensíngjöld á hvern kílómeter væri þá um 6 kr/km. 15 þúsund kílómetra akstur ári myndi þá kosta 90 þúsund kr sem hægt væri að rukka í tveimur greiðslum líkt og bifreiðagjöld í dag. Hægt væri að leiðrétta upphæðina miðað við raunakstur við hefðbundna skoðun bifreiða. Bensínlítrinn myndi þá lækka um 79 kr og gjaldtakan færast til en jafnframt jafnast á milli bifreiða. Myndu rafbílar þola slíka gjaldtöku eða færi þeirra rómaði rekstrarsparnaður út um þúfur? Vissulega myndi rekstrarkostnaður rafbíla aukast sem þessu nemur en samt sem áður yrði rafbílinn talsvert ódýrari í rekstri en sambærilegur bensínbíll. Með fullum veggjöldum á rafbíla til jafns við bensínbíla myndi akstur rafbíla ennþá vera talsvert ódýrari. Orkukostnaður bensínbíls sem eyðir 7,5 L/100km er í dag rúmlega 2000 kr fyrir 100 km akstur. Rafbíll í heimahleðslu borgar einungis um 350 kr fyrir 100 km akstur. Ef 6 kr/km væri bætt við rafbílinn þá færi kostnaður við 100 km akstur upp í 950 krónur sem væri samt sem áður rúmlega helmingi minni en hjá bensínbíl. Áfram þarf þó tímabundið að styðja við innkaup á rafbílum enda skynsamleg samfélagsleg fjárfesting fyrir ríkið í meiri orkuöryggi, meiri efnahagsstöðuleika, minni heilsuspillandi mengun og lægri framtíðar loftslagskostnaði. Með kílómetragjaldi skapast líka ýmsir möguleikar til að ná fram fjölbreyttum samfélagsmarkmiðum. Hægt er að auka gjaldið eða lækka fyrir ákveðna hópa eða skilgreind markmið. Til dæmis hvað varðar þyngd og heilsuspillandi mengun ökutækja eða til að lækka kostnað íbúa sem eru háðir mikilli keyrslu vegna búsetu. Mestu skiptir að koma þessu á og bæta síðan kerfið og aðlaga eftir þörfum hvers tíma. Höfundur er sviðsstjóri hjá Orkustofnun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Bílar Vistvænir bílar Bensín og olía Sigurður Ingi Friðleifsson Mest lesið Þreytt dæmi Fjóla Blandon Skoðun Nýir vendir sópa best Arnar Þór Jónsson,Kári Allansson,Sveinn Hjörtur Guðfinnsson Skoðun Áfengisstefnu breytt með lögbrotum Einar Ólafsson Skoðun Staða evrunnar í Evrópusambandinu árið 2024 Jón Frímann Jónsson Skoðun Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir Skoðun Ríkiseftirlit með öllum börnum Þorlákur Axel Jónsson Skoðun Lausn húsnæðisvandans Guðjón Sigurbjartsson Skoðun Hver er hin raunverulega ástæða fyrir einangrun Gazasvæðisins? Finnur Thorlacius Eiríksson Skoðun Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun ....og þá var eins og blessuð skepan skildi..... Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Nýir vendir sópa best Arnar Þór Jónsson,Kári Allansson,Sveinn Hjörtur Guðfinnsson skrifar Skoðun Lausn húsnæðisvandans Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Staða evrunnar í Evrópusambandinu árið 2024 Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Áfengisstefnu breytt með lögbrotum Einar Ólafsson skrifar Skoðun Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir skrifar Skoðun Þreytt dæmi Fjóla Blandon skrifar Skoðun Ríkiseftirlit með öllum börnum Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Viðreisn er tilbúin Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun „Ert þú að leita að okkur?“ Elías Ýmir Larsen skrifar Skoðun Höfum við efni á þessu Stríðsbrölti? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisstofnun Norðurlands tíu ára í dag Jón Helgi Björnsson skrifar Skoðun Lægsta raforkuverð heimila í Evrópu Haukur Ásberg Hilmarsson skrifar Skoðun Hugsum út fyrir rammann til að leysa húsnæðisvandann Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Bönnum hnefaleika alfarið Adolf Ingi Erlingsson skrifar Skoðun Allt sem þú vilt vita um dánaraðstoð Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ekkert mansal á Íslandi í 15 ár? Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Hljómar kunnuglega ekki satt? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þú breytir öllu Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Eru sósíaldemokratískir flokkar smátt og smátt að hverfa? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Styðjum mannréttindi - Lærum af sögunni Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Gömul þekking sem fékk ekki athygli þá, en er komin aftur Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Blekkingar og gaslýsingar núverandi forsætisráðherra Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Carbfix – enn og aftur Ari Trausti Guðmundsson skrifar Skoðun Við erum öll á raforkumarkaði Jónas Hlynur Hallgrímsson skrifar Skoðun Af „tapi“ Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mennt er máttur Úlfar Darri Lúthersson skrifar Skoðun Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Banaslysin eru víðar en við sjáum Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hlustum til að skilja Ingrid Kuhlman skrifar Sjá meira
Það hefur verið hávær umræða í gangi um breytta gjaldtöku í samgöngum. Annarsvegar hefur umræðan snúist um veggjöld á stærri verkefnum tengt jarðgöngum og brúarsmíði. Hinsvegar hefur umræðan snúist um ójafnvægi í núgildandi gjaldtöku þar sem nýorkubílar eru undanskyldir enda gjaldið tekið í gegnum sölu á bensíni og dísil. Hér verður ekki rætt um möguleg gangna- og brúargjöld enda myndu bifreiðar greiða slík gjöld að jöfnu óháð orkugjafa. Kolefnisgjald Bensínlítri er verulega skattlagður en fyrir utan VSK, eins og allar vörur bera, þá er einnig þrefaldur aukaskattur lagður á bensín. Fyrir það fyrsta er kolefnisgjald lagt á lítrann sem nemur 10,5 kr/L. Bruni bensíns veldur losun gróðurhúsalofttegunda sem hefur verðgildi í nútímaumhverfi þar sem öll ríki hafa sammælst um að minnka losun með bindandi samkomulagi. Mörgum finnst þetta gjald hátt en ef það er sett í samhengi við verð á kolefni á ETS markaði þá ætti það í raun að vera um 25 kr/L. En kolefnisgjald verður aldrei lagt á annað en kolefni þannig að þessi skattur verður áfram bundinn við bruna jarðefnaeldsneytis. Eldsneytisgjöld Á bensín-lítrann eru svo lögð svokölluð bensíngjöld sem einhverra hluta vegna er skipt í tvennt þ.e. almennt bensíngjald 30,5 kr/L og svo sérstakt bensíngjald 48,7 kr/L. Þessi bensíngjöld nema því samanlagt 79,2 kr/L og hafa oft verið nefnd veggjöld í almennri umræðu þó að ríkinu beri í raun engin skylda til að nýta þessa fjármuni í uppbyggingu og viðhald vegakerfisins. Þó að markaðar skatttekjur hafi verið aflagðar fyrir löngu þá tengja eðlilega flestir aukaskatta við sértæk verkefni eins og í þessu tilfelli við útgjöld til vegakerfisins. Þar sem rafbílar nota ekki bensín þá sleppur akstur slíkra bíla við þessa skatta en þeir eru auðvitað jafnháðir uppbyggingu vegakerfisins eins og aðrir bílar. Ef stefnan er að bílar borgi nokkuð jafnan hlut fyrir afnot af vegakerfinu þá er þessi gjaldtaka auðvitað bogin og ójöfn. Hafa ber í huga að óháð rafbílum þá er gjaldtakan bjöguð þar sem tveir jafnstórir bílar greiða stundum ójafna eldsneytisskatta af þeirri einföldu ástæðu að annar þeirra getur verið talsvert sparneytnari en hinn. Kílómetragjald Hvernig getum við jafnað leikinn í skatttekjum af umferð? Svarið er einfalt, eins og margir hafa bent á, þ.e. að koma á kílómetragjaldi sem auðvelt væri að innheimta í gegnum bifreiðagjöld. En hversu há eiga þessi gjöld að vera? Með nokkurri einföldun má segja að meðalrauneyðsla bensínfólksbíla sé um 7,5 L/100km. Samanlögð bensíngjöld á hvern kílómeter væri þá um 6 kr/km. 15 þúsund kílómetra akstur ári myndi þá kosta 90 þúsund kr sem hægt væri að rukka í tveimur greiðslum líkt og bifreiðagjöld í dag. Hægt væri að leiðrétta upphæðina miðað við raunakstur við hefðbundna skoðun bifreiða. Bensínlítrinn myndi þá lækka um 79 kr og gjaldtakan færast til en jafnframt jafnast á milli bifreiða. Myndu rafbílar þola slíka gjaldtöku eða færi þeirra rómaði rekstrarsparnaður út um þúfur? Vissulega myndi rekstrarkostnaður rafbíla aukast sem þessu nemur en samt sem áður yrði rafbílinn talsvert ódýrari í rekstri en sambærilegur bensínbíll. Með fullum veggjöldum á rafbíla til jafns við bensínbíla myndi akstur rafbíla ennþá vera talsvert ódýrari. Orkukostnaður bensínbíls sem eyðir 7,5 L/100km er í dag rúmlega 2000 kr fyrir 100 km akstur. Rafbíll í heimahleðslu borgar einungis um 350 kr fyrir 100 km akstur. Ef 6 kr/km væri bætt við rafbílinn þá færi kostnaður við 100 km akstur upp í 950 krónur sem væri samt sem áður rúmlega helmingi minni en hjá bensínbíl. Áfram þarf þó tímabundið að styðja við innkaup á rafbílum enda skynsamleg samfélagsleg fjárfesting fyrir ríkið í meiri orkuöryggi, meiri efnahagsstöðuleika, minni heilsuspillandi mengun og lægri framtíðar loftslagskostnaði. Með kílómetragjaldi skapast líka ýmsir möguleikar til að ná fram fjölbreyttum samfélagsmarkmiðum. Hægt er að auka gjaldið eða lækka fyrir ákveðna hópa eða skilgreind markmið. Til dæmis hvað varðar þyngd og heilsuspillandi mengun ökutækja eða til að lækka kostnað íbúa sem eru háðir mikilli keyrslu vegna búsetu. Mestu skiptir að koma þessu á og bæta síðan kerfið og aðlaga eftir þörfum hvers tíma. Höfundur er sviðsstjóri hjá Orkustofnun.
Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir Skoðun
Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir skrifar
Skoðun Vegið að íslenskri kvikmyndagerð Grímur Hákonarson,Hafsteinn Gunnar Sigurðsson,Hrafnhildur Gunnarsdóttir skrifar
Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir Skoðun
Geðveiki krónuhagkerfisins: Tók 35 milljón króna lán, búinn að greiða til baka 91 milljón, skuldar samt enn 64 milljónir! Ole Anton Bieltvedt Skoðun