Lífshættulegt öryggistæki Ágústa Þóra Jónsdóttir skrifar 8. september 2021 15:01 Nú með haustinu fer fólk að huga að vetrarhjólbörðum og margir kjósa að aka um á negldum dekkjum, sumir af gömlum vana og aðrir í von um aukið öryggi í hálku og snjó. En er vonin byggð á raunverulegum gögnum? Eru nagladekk nauðsynlegt öryggistæki? Nýjar rannsóknir segja okkur að nagladekk eru ekki nauðsynleg, þar sem bylting hefur orðið í gæðum vetrarhjólbarða og staðalbúnaði bifreiða sem gerir akstur í hálku öruggari en áður. Aðrar rannsóknir sýna skýrt að þau eru alls ekki æskileg – heldur beinlínis skaðleg – þar sem þau eru langstærsti orsakavaldur loftmengunar sem leiðir til ótímabærs dauða fjölda Íslendinga. Meira en helmingi fleiri á hverju ári en allra sem hafa dáið úr Covid-19 á Íslandi frá upphafi faraldursins- samkvæmt mati Umhverfisstofnunar Evrópu. Negld dekk menga Í skýrslu Vegagerðarinnar um áhrif hraða á mengun vegna umferðar, sem unnin var af Þresti Þorsteinssyni, prófessor við Umhverfis og auðlindafræði við Háskóla Íslands, fyrr á þessu ári (1) kemur fram að bifreiðar sem ekið er á negldum dekkjum eru langstærsti orsakavaldur svifryksmengunar á höfuðborgarsvæðinu. Í skýrslunni er bent á að leiðin til að minnka svifryksmengun er að fækka negldum dekkjum. Aukin þrif á götum og minni hraði í akstri hefur hverfandi áhrif í samanburðinum. Í skýrslunni kemur einnig í ljós að nagladekk slíta vegum 20 sinnum hraðar en ónegld dekk, sem felur í sér stóraukinn kostnað og hættur á vegum. Í sömu skýrslu kemur fram að hlutfall bifreiða á höfuðborgarsvæðinu á nagladekkjum hefur verið stöðugt undanfarin 15 ár eða í kringum 40% og bílum á götunum fjölgar árlega. Loftmengun er mjög skaðleg heilsu fólks Á vef umhverfisstofnunar www.loftgaedi.is er hægt að fylgjast með mælingum á loftgæðum á Íslandi. Síðasta vetur, frá 1. september 2020 til 1. apríl 2021, fór mengun yfir viðmiðunarmörk á höfuðborgarsvæðinu í 52 daga af 242 dögum. Ástæðan var negld dekk alla dagana utan nýársdag þegar flugeldar voru orsakavaldurinn. Næsta vetur bætist við loftmengun frá eldgosi í Fagradalsfjalli, sem líklega eykur enn á vandann. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (World Health Organization, WHO), hefur skilgreint loftmengun sem eina helstu vá samtímans. Stofnunin rekur dauðsföll 7 milljóna manna á heimsvísu á ári til svifryks (WHO, 2016). Nýleg skýrsla frá Umhverfisstofnun Evrópu, þar sem ástandið í Evrópu er metið nánar, áætlar að rekja megi 70 dauðsföll á ári á Íslandi til svifryksmengunar (2) (EEA, 2020). Áhrif svifryksmengunar eru lúmsk og hún veldur m.a. aukinni tíðni innlagna á sjúkrahús og koma á bráðamóttöku, og aukinni dánartíðni. Þolendur eru á öllum aldri en sérstaklega börn og fólk með undirliggjandi hjarta- og æða sjúkdóma, öndunarfærasjúkdóma,óléttar konur og eldra fólk (3). Einnig hafa rannsóknir bent á að loftgæði hafi áhrif á heila og andlega heilsu (4). Nagladekk óþörf Félag íslenskra bifreiðaeigenda (FÍB) framkvæmir reglulega prófanir á vetrarhjólbörðum. Íkönnun FÍB frá 2019, kemur í ljós að góðir ónegldir hjólbarðar standa sig betur við erfið skilyrði heldur en margir negldir hjólbarðar (5). Könnunin sýnir að virkni hjólbarða við erfið skilyrði er ekki aðeins háð nöglum, heldur fremur almennum gæðum hjólbarðanna. Þeir sem vilja tryggja öryggi sitt ættu fyrst og fremst að huga að gæðum hjólbarðanna sem eru keyptir fremur en hvort þeir eru negldir eða ekki. Sænsk rannsókn frá 2017, styður þetta en hún sýnir að ónegld vetrardekk eru ekki síður örugg og nagladekk í hálku. Rannsóknin sýnireinnig að negld dekk glata færni sinni hraðar en ónegld þar sem þau slitna fyrr, og geti þannig veitt falskt öryggi (6). Í eldri sænskri rannsókn, frá 2011, sem mikið hefur verið vitnað í, kemur fram að nagladekk séu öruggari við akstur á ísilögðum vegi og á þéttum snjó. Sjaldnast er nefnt að þetta á einkum við ef bíll er ekki með stöðugleikakerfi (7). Bylting hefur orðið á öryggisbúnaði bíla frá því þessi eldri rannsókn var framkvæmd. Allir bílar sem seldir eru í dag eru með stöðugleikakerfi, læsisvörn og sífellt betri skriðvörn. Þetta er mikil breyting frá 2011 þegar slíkur búnaður var ekki staðalbúnaður í öllum bílum. Einfaldar lausnir Á aðalfundi Landverndar 12. júní 2021 var samþykkt ákall um aðgerðir frá stjórnvöldum til að sporna gegn nagladekkjanotkun. Í bréfi frá Samgöngustjóra Reykjavíkurborgar til Landverndar (8) kemur fram að Umhverfis og skipulagssvið Reykjavíkurborgar taki undir sjónarmið Landverndar um mikilvægi þess að minnka notkun nagladekkja til að bæta loftgæði á höfuðborgarsvæðinu. Hann upplýsir að umferðarlög banna sveitarfélögum að leggja á gjald við notkun negldra dekkja. Umhverfis og skipulagssvið, fyrir hönd Reykjavíkurborgar, hefur ítrekað óskað eftir heimild til Samgöngu og sveitastjórnarráðuneytis til gjaldtöku, án árangurs. Bæjarráð Garðabæjar hefur vísað ályktun Landverndar til umfjöllunar í umhverfisnefnd og falið bæjarstjóra að taka upp málið á vettvangi stjórnar Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu. Í svari Samgöngu og sveitastjórnarráðherra við fyrirspurn frá Ólafi Þór Gunnarssyni þingmanni Vinstri grænna um aðgerðir til að draga úr nagladekkjanotkun, kemur fram að hvorki samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra sem fer með umferðarlög, né umhverfis- og auðlindaráðherra sem ber ábyrgð á loftgæðum, hafa beitt sér til til að minnka notkun nagladekkja (9). Landvernd kallar eftir því að ráðherrar samgöngu- og sveitarstjórnarmála og umhverfis- og auðlindamála beiti sér í því að breyta lögum og reglum þannig að hægt sé að leiðrétta þessa tímaskekkju og minnka notkun nagladekkja. Margar útfærslur eru mögulegar. Ein leið er gjaldtaka fyrir notkun nagladekkja á ákveðnum svæðum sem er sú leið sem t.d. Norðmenn hafa farið. Sú krefst eftirlits og getur verið kostnaðarsöm. Önnur aðferð er að leggja sérstakt mengunargjald á nagladekk. Þetta er framkvæmanlegt í gegnum Úrvinnslusjóð því hjólbarðar eru þegar með úrvinnslugjald. Hægt væri að hækka úrvinnslugjaldið á nagaldekk umfram aðra hjólbarða. Það mun til lengri tíma draga úr fjölda nagladekkja á götum borgarinnar án kostnaðarsams eftirlits. Báðar aðferðir þýða að nagladekkin verða dýrari, en áfram valkostur. Nú vitum við að nagladekk valda svifryksmengun sem aftur veldur ótímabærum dauða. Við vitum einnig að betri hjólbarðar, betri bremsur og stöðugleikakerfi sem eru í öllum nýrri bifreiðum hafa gert nagladekkin óþörf. Því er spurt: Hvernig er hægt að réttlæta áframhaldandi notkun nagladekkja? Stjórnvöld hljóta að bregðast við til að bjarga mannslífum, minnka mengun og spara fé sem fer í viðhald vega. Þetta er augljóst „allir vinna“! Meðan við bíðum eftir aðgerðum stjórnvalda getum við – hvert og eitt – haft áhrif með því að velja ónegld og góð dekk þegar við kaupum ný. Þannig bætum við lífsgæði allra sem anda að sér lofti. Höfundur er varaformaður Landverndar. Heimildir: (1) Þorsteinsson, Þ. (2021). Áhrif hraða á mengun vegna umferðar. Vegagerðin. (2) EEA. (2020). Air Quality in Europe - 2020 report EEA. https://doi.org/10.2800/786656 (3) Gudmundsson, G., Finnbjörnsdóttir, R. G., Jóhannsson, P., & Rafnsson, V. (2019). Air pollution in Iceland and the effects on human health. Review. Læknablaðið, 105(10), 443–452. https://doi.org/10.17992/lbl.2019.10.252 (4) Association between air pollution exposure and mental health service use among individuals with first presentations of psychotic and mood disorders: retrospective cohort study The British Journal of Psychiatry , First View , pp. 1 - 8 DOI: https://doi.org/10.1192/bjp.2021.119 (5) https://issuu.com/fib.is/docs/vetrardekkjak_nnun_2019 (6) Comprehensive Study of the Performance of Winter Tires on Ice, Snow, and Asphalt Roads: The Influence of Tire Type and Wear Mattias Hjort; Olle Eriksson;Fredrik Bruzelius Tire Science and Technology (2017) 45 (3): 175–199 https://doi.org/10.2346/tire.17.450304 ( 7 )Strandroth et. al, 2011. „The effect of studded tires on fatal crashes withpassenger cars and the benefits of electronic stability control (ESC) in Swedish winter driving.“ Accident Analysis and Prevention 45 (2012) 50–60. (8) Borgarráð 16. Júlí 2021, USK2021060119 , 6.17 (9) 151. löggjafarþing 2020-2021 ,Þingskjal 747 – 382. Mál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Nagladekk Bílar Mest lesið Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
Nú með haustinu fer fólk að huga að vetrarhjólbörðum og margir kjósa að aka um á negldum dekkjum, sumir af gömlum vana og aðrir í von um aukið öryggi í hálku og snjó. En er vonin byggð á raunverulegum gögnum? Eru nagladekk nauðsynlegt öryggistæki? Nýjar rannsóknir segja okkur að nagladekk eru ekki nauðsynleg, þar sem bylting hefur orðið í gæðum vetrarhjólbarða og staðalbúnaði bifreiða sem gerir akstur í hálku öruggari en áður. Aðrar rannsóknir sýna skýrt að þau eru alls ekki æskileg – heldur beinlínis skaðleg – þar sem þau eru langstærsti orsakavaldur loftmengunar sem leiðir til ótímabærs dauða fjölda Íslendinga. Meira en helmingi fleiri á hverju ári en allra sem hafa dáið úr Covid-19 á Íslandi frá upphafi faraldursins- samkvæmt mati Umhverfisstofnunar Evrópu. Negld dekk menga Í skýrslu Vegagerðarinnar um áhrif hraða á mengun vegna umferðar, sem unnin var af Þresti Þorsteinssyni, prófessor við Umhverfis og auðlindafræði við Háskóla Íslands, fyrr á þessu ári (1) kemur fram að bifreiðar sem ekið er á negldum dekkjum eru langstærsti orsakavaldur svifryksmengunar á höfuðborgarsvæðinu. Í skýrslunni er bent á að leiðin til að minnka svifryksmengun er að fækka negldum dekkjum. Aukin þrif á götum og minni hraði í akstri hefur hverfandi áhrif í samanburðinum. Í skýrslunni kemur einnig í ljós að nagladekk slíta vegum 20 sinnum hraðar en ónegld dekk, sem felur í sér stóraukinn kostnað og hættur á vegum. Í sömu skýrslu kemur fram að hlutfall bifreiða á höfuðborgarsvæðinu á nagladekkjum hefur verið stöðugt undanfarin 15 ár eða í kringum 40% og bílum á götunum fjölgar árlega. Loftmengun er mjög skaðleg heilsu fólks Á vef umhverfisstofnunar www.loftgaedi.is er hægt að fylgjast með mælingum á loftgæðum á Íslandi. Síðasta vetur, frá 1. september 2020 til 1. apríl 2021, fór mengun yfir viðmiðunarmörk á höfuðborgarsvæðinu í 52 daga af 242 dögum. Ástæðan var negld dekk alla dagana utan nýársdag þegar flugeldar voru orsakavaldurinn. Næsta vetur bætist við loftmengun frá eldgosi í Fagradalsfjalli, sem líklega eykur enn á vandann. Alþjóðaheilbrigðisstofnunin (World Health Organization, WHO), hefur skilgreint loftmengun sem eina helstu vá samtímans. Stofnunin rekur dauðsföll 7 milljóna manna á heimsvísu á ári til svifryks (WHO, 2016). Nýleg skýrsla frá Umhverfisstofnun Evrópu, þar sem ástandið í Evrópu er metið nánar, áætlar að rekja megi 70 dauðsföll á ári á Íslandi til svifryksmengunar (2) (EEA, 2020). Áhrif svifryksmengunar eru lúmsk og hún veldur m.a. aukinni tíðni innlagna á sjúkrahús og koma á bráðamóttöku, og aukinni dánartíðni. Þolendur eru á öllum aldri en sérstaklega börn og fólk með undirliggjandi hjarta- og æða sjúkdóma, öndunarfærasjúkdóma,óléttar konur og eldra fólk (3). Einnig hafa rannsóknir bent á að loftgæði hafi áhrif á heila og andlega heilsu (4). Nagladekk óþörf Félag íslenskra bifreiðaeigenda (FÍB) framkvæmir reglulega prófanir á vetrarhjólbörðum. Íkönnun FÍB frá 2019, kemur í ljós að góðir ónegldir hjólbarðar standa sig betur við erfið skilyrði heldur en margir negldir hjólbarðar (5). Könnunin sýnir að virkni hjólbarða við erfið skilyrði er ekki aðeins háð nöglum, heldur fremur almennum gæðum hjólbarðanna. Þeir sem vilja tryggja öryggi sitt ættu fyrst og fremst að huga að gæðum hjólbarðanna sem eru keyptir fremur en hvort þeir eru negldir eða ekki. Sænsk rannsókn frá 2017, styður þetta en hún sýnir að ónegld vetrardekk eru ekki síður örugg og nagladekk í hálku. Rannsóknin sýnireinnig að negld dekk glata færni sinni hraðar en ónegld þar sem þau slitna fyrr, og geti þannig veitt falskt öryggi (6). Í eldri sænskri rannsókn, frá 2011, sem mikið hefur verið vitnað í, kemur fram að nagladekk séu öruggari við akstur á ísilögðum vegi og á þéttum snjó. Sjaldnast er nefnt að þetta á einkum við ef bíll er ekki með stöðugleikakerfi (7). Bylting hefur orðið á öryggisbúnaði bíla frá því þessi eldri rannsókn var framkvæmd. Allir bílar sem seldir eru í dag eru með stöðugleikakerfi, læsisvörn og sífellt betri skriðvörn. Þetta er mikil breyting frá 2011 þegar slíkur búnaður var ekki staðalbúnaður í öllum bílum. Einfaldar lausnir Á aðalfundi Landverndar 12. júní 2021 var samþykkt ákall um aðgerðir frá stjórnvöldum til að sporna gegn nagladekkjanotkun. Í bréfi frá Samgöngustjóra Reykjavíkurborgar til Landverndar (8) kemur fram að Umhverfis og skipulagssvið Reykjavíkurborgar taki undir sjónarmið Landverndar um mikilvægi þess að minnka notkun nagladekkja til að bæta loftgæði á höfuðborgarsvæðinu. Hann upplýsir að umferðarlög banna sveitarfélögum að leggja á gjald við notkun negldra dekkja. Umhverfis og skipulagssvið, fyrir hönd Reykjavíkurborgar, hefur ítrekað óskað eftir heimild til Samgöngu og sveitastjórnarráðuneytis til gjaldtöku, án árangurs. Bæjarráð Garðabæjar hefur vísað ályktun Landverndar til umfjöllunar í umhverfisnefnd og falið bæjarstjóra að taka upp málið á vettvangi stjórnar Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu. Í svari Samgöngu og sveitastjórnarráðherra við fyrirspurn frá Ólafi Þór Gunnarssyni þingmanni Vinstri grænna um aðgerðir til að draga úr nagladekkjanotkun, kemur fram að hvorki samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra sem fer með umferðarlög, né umhverfis- og auðlindaráðherra sem ber ábyrgð á loftgæðum, hafa beitt sér til til að minnka notkun nagladekkja (9). Landvernd kallar eftir því að ráðherrar samgöngu- og sveitarstjórnarmála og umhverfis- og auðlindamála beiti sér í því að breyta lögum og reglum þannig að hægt sé að leiðrétta þessa tímaskekkju og minnka notkun nagladekkja. Margar útfærslur eru mögulegar. Ein leið er gjaldtaka fyrir notkun nagladekkja á ákveðnum svæðum sem er sú leið sem t.d. Norðmenn hafa farið. Sú krefst eftirlits og getur verið kostnaðarsöm. Önnur aðferð er að leggja sérstakt mengunargjald á nagladekk. Þetta er framkvæmanlegt í gegnum Úrvinnslusjóð því hjólbarðar eru þegar með úrvinnslugjald. Hægt væri að hækka úrvinnslugjaldið á nagaldekk umfram aðra hjólbarða. Það mun til lengri tíma draga úr fjölda nagladekkja á götum borgarinnar án kostnaðarsams eftirlits. Báðar aðferðir þýða að nagladekkin verða dýrari, en áfram valkostur. Nú vitum við að nagladekk valda svifryksmengun sem aftur veldur ótímabærum dauða. Við vitum einnig að betri hjólbarðar, betri bremsur og stöðugleikakerfi sem eru í öllum nýrri bifreiðum hafa gert nagladekkin óþörf. Því er spurt: Hvernig er hægt að réttlæta áframhaldandi notkun nagladekkja? Stjórnvöld hljóta að bregðast við til að bjarga mannslífum, minnka mengun og spara fé sem fer í viðhald vega. Þetta er augljóst „allir vinna“! Meðan við bíðum eftir aðgerðum stjórnvalda getum við – hvert og eitt – haft áhrif með því að velja ónegld og góð dekk þegar við kaupum ný. Þannig bætum við lífsgæði allra sem anda að sér lofti. Höfundur er varaformaður Landverndar. Heimildir: (1) Þorsteinsson, Þ. (2021). Áhrif hraða á mengun vegna umferðar. Vegagerðin. (2) EEA. (2020). Air Quality in Europe - 2020 report EEA. https://doi.org/10.2800/786656 (3) Gudmundsson, G., Finnbjörnsdóttir, R. G., Jóhannsson, P., & Rafnsson, V. (2019). Air pollution in Iceland and the effects on human health. Review. Læknablaðið, 105(10), 443–452. https://doi.org/10.17992/lbl.2019.10.252 (4) Association between air pollution exposure and mental health service use among individuals with first presentations of psychotic and mood disorders: retrospective cohort study The British Journal of Psychiatry , First View , pp. 1 - 8 DOI: https://doi.org/10.1192/bjp.2021.119 (5) https://issuu.com/fib.is/docs/vetrardekkjak_nnun_2019 (6) Comprehensive Study of the Performance of Winter Tires on Ice, Snow, and Asphalt Roads: The Influence of Tire Type and Wear Mattias Hjort; Olle Eriksson;Fredrik Bruzelius Tire Science and Technology (2017) 45 (3): 175–199 https://doi.org/10.2346/tire.17.450304 ( 7 )Strandroth et. al, 2011. „The effect of studded tires on fatal crashes withpassenger cars and the benefits of electronic stability control (ESC) in Swedish winter driving.“ Accident Analysis and Prevention 45 (2012) 50–60. (8) Borgarráð 16. Júlí 2021, USK2021060119 , 6.17 (9) 151. löggjafarþing 2020-2021 ,Þingskjal 747 – 382. Mál.
Heimildir: (1) Þorsteinsson, Þ. (2021). Áhrif hraða á mengun vegna umferðar. Vegagerðin. (2) EEA. (2020). Air Quality in Europe - 2020 report EEA. https://doi.org/10.2800/786656 (3) Gudmundsson, G., Finnbjörnsdóttir, R. G., Jóhannsson, P., & Rafnsson, V. (2019). Air pollution in Iceland and the effects on human health. Review. Læknablaðið, 105(10), 443–452. https://doi.org/10.17992/lbl.2019.10.252 (4) Association between air pollution exposure and mental health service use among individuals with first presentations of psychotic and mood disorders: retrospective cohort study The British Journal of Psychiatry , First View , pp. 1 - 8 DOI: https://doi.org/10.1192/bjp.2021.119 (5) https://issuu.com/fib.is/docs/vetrardekkjak_nnun_2019 (6) Comprehensive Study of the Performance of Winter Tires on Ice, Snow, and Asphalt Roads: The Influence of Tire Type and Wear Mattias Hjort; Olle Eriksson;Fredrik Bruzelius Tire Science and Technology (2017) 45 (3): 175–199 https://doi.org/10.2346/tire.17.450304 ( 7 )Strandroth et. al, 2011. „The effect of studded tires on fatal crashes withpassenger cars and the benefits of electronic stability control (ESC) in Swedish winter driving.“ Accident Analysis and Prevention 45 (2012) 50–60. (8) Borgarráð 16. Júlí 2021, USK2021060119 , 6.17 (9) 151. löggjafarþing 2020-2021 ,Þingskjal 747 – 382. Mál.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun