Erlent

Óttast hættulegri heim eftir morðið á Soleimani

Kjartan Kjartansson skrifar
Brennandi bílflak eftir loftárás Bandaríkjamanna á bílalest Soleimani, yfirmanns sérsveitar íranska byltingarvarðarins.
Brennandi bílflak eftir loftárás Bandaríkjamanna á bílalest Soleimani, yfirmanns sérsveitar íranska byltingarvarðarins. AP/forsætisráðuneyti Íraks

Erlendir þjóðarleiðtogar óttast að morð Bandaríkjahers á Qassem Soleimani, einum æðsta yfirmanni íranska byltingarvarðarins, eigi eftir að leiða til frekari ófriðar. Frambjóðendur og forsvarsmenn Demókrataflokksins í Bandaríkjunum vara við að það stefni lífi bandarískra her- og embættismanna í Miðausturlöndum í hættu. Írönsk stjórnvöld segjast ætla að hefna Solemani grimmilega.

Bandarískir drónar skutu eldflaugum að bílalest Soleimani, yfirmanns Quds-sérsveitar íranska byltingarvarðarins, á flugvelli í Bagdad í Írak í nótt. Talið er að Soleimani hafi látist samstundist. Auk hans féll Abu Mahdi al-Muhandis, næstráðandi írösku hersveitanna sem nefna sig Lýðaðgerðasveitirnar og njóta stuðnings íranskra stjórnvalda, og fjórir aðrir.

„Við vöknum nú í hættulegri heimi. Hernaðarleg stigmögnun er alltaf hættuspil,“ segir Amelie de Montchalin, aðstoðarutanríkisráðherra Frakklands, um aðgerðir Bandaríkjahers í Írak. Hún sagði að Emmanuel Macron, forseti, og utanríkisráðherra hans, ynni að því að lægja öldurnar á bak við tjöldin.

Stjórnvöld í Kína lýsa miklum áhyggjum af atburðunum og hvetja til þess að friður í Miðausturlöndum verði haldinn.

„Við hvetjum alla málsaðila, sérstaklega Bandaríkin, til þess að halda stillingu og ró og forðast frekar stigmögnun,“ segir Geng Shuang, talsmaður kínverska utanríkisráðuneytisins.

Rússar, einir helstu bandamenn Írana, lýsa morðinu á Soleimani sem „ævintýramennsku sem muni leiða til vaxandi spennu um gervallan heimshlutann“.

Morðinu á Soleimani var mótmælt í Teheran, höfuðborg Írans. Á sama tíma var fagnað í Írak en hersveitir undir verndarvæng Soleimani hafa skotið og drepið mótmælendur þar í landi undanfarnar vikur.

Morðinu á Soleimani var mótmælt á götum Teheran í dag. Írönsk stjórnvöld hafa heitið grimmilegum hefndum.AP/Vahid Salemi

Telja forsetann skulda þjóðinni skýringar

Í Bandaríkjunum hefur morðið vakið blendnar tilfinningar. Repúblikanar hafa fagnað því að Soleimani, sem bandarísk stjórnvöld hafa sakað um að bera ábyrgð á dauða hundruð bandarískra hermanna í gegnum tíðina, sé allur og margir demókratar sömuleiðis.

„Vá, gjaldið fyrir að myrða og særa Bandaríkjamenn hefur hækkað verulega. Mikið áfall fyrir írönsku stjórnina sem hefur blóð Bandaríkjamanna á höndum sér. Soleimani var einn vægðarlausasti og grimmasti liðsmaður ríkisstjóran æjatollans. Hann hafði bandarískt blóð á höndum sér,“ tísti Lindsey Graham, formaður leyniþjónustunefndar öldungadeildar Bandaríkjaþings og einn nánasti bandamaður Donalds Trump forseta í Repúblikanaflokknum.

Þakkaði Graham jafnframt Trump forseta fyrir að heimila morðið á Soleimani. Bandaríska varnarmálaráðuneytið fullyrti í yfirlýsingu að Soleimani hefði verið ráðinn af dögum vegna þess að hann hefði lagt á ráðin um að ráðast á bandaríska erindreka og hermenn í Írak og víðar í heimshlutanum.

Kevin McCarthy, leiðtogi minnihluta repúblikana í fulltrúadeildinni, fullyrti að Soleimani hefði verið hryðjuverkamaður. Trump og bandarískir hermenn hefðu minnt Írani á að þeir gætu ekki ráðist á Bandaríkjamenn að refsilausu.

Demókratar hafa þó efasemdir um ágæti ákvörðunar Trump um að færa ófrið við Írani upp á þetta stig. Joe Biden, fyrrverandi varaforseti Bandaríkjanna og frambjóðandi í forvali flokksins fyrir forsetakosningarnar á þessu ári, sakaði Trump um að varpa „dýnamítstöng inn í púðurdós“.

„Hann skuldar bandarísku þjóðinni skýringar á hernaðaráætluninni um hvernig á að tryggja öryggi her- og sendiráðsliðs okkar, fólksins okkar og hagsmuna, bæði hér heima og erlendis og bandamanna okkar um allan heimshlutann og víðar,“ sagði Biden.

Nancy Pelosi, forseti fulltrúadeildar Bandaríkjaþings, sagði morðið auka hættuna á frekara ofbeldi. Trump hefði tekið ákvörðun um árásina í Bagdad án þess að leita lagaheimildar.

„Þar að auki var ráðist í þessa aðgerð án þess að þingið væri haft með í ráðum,“ sagði Pelosi.

Deilurnar hörðnuðu eftir uppsögn kjarnorkusamningsins

Spennan á milli Bandaríkjanna og Írans hefur stigmagnast allt frá því að Trump forseti dró Bandaríkin út úr kjarnorkusamningi heimsveldanna við landið í maí árið 2018. Samningurinn var gerður í tíð Baracks Obama, forvera Trump, og átti að tryggja að Íranir þróuðu ekki kjarnavopn. Í staðinn var viðskiptaþvingunum sem hafa sligað efnahag Írans aflétt.

Í maí sendi Bandaríkjastjórn flugmóðurskip til Persaflóa vegna óskilgreindrar ógnar sem hún sagði stafa af Íran. Skömmu síðar mögnuðust deilurnar þegar stjórnvöld í Washington kenndu Írönum um sprengingar á olíuflutningaskipum sem sigldu um Hormússund. Íranir neituðu ábyrgð en lögðu hald á olíuflutningaskip eftir að íranskt skip var stöðvað við Gíbraltar.

Þá skutu Íranir niður bandarískan njósnadróna. Ríkin deildu um hvort dróninn hefði verið á ferð innan írönsku lofthelginnar eða ekki. Bandaríkin kenndu Íran einnig um árás á sádiarabíska olíulind í september.

Nú síðast gerði Bandaríkjaher loftárásir á hersveitir sem njóta stuðnings Írans í Írak en þær hafa undanfarið staðið fyrir eldflaugaárásum á bandarískar herstöðvar. Liðsmenn sveitarinnar réðust á sendiráð Bandaríkjanna í Bagdad í kjölfarið.

Fyrrum þjóðaröryggissérfræðingar ríkisstjórnar Obama hafa deilt hart á það sem þeir hafa kallað stefnuleysi Trump gagnvart Íran. Hann hafi rift kjarnorkusamningnum með þeim afleiðingum að Íranir séu nú aftur teknir til við kjarnorkuáætlun sína sem samningum var ætlað að stöðva.

„Yfirlýst markmið stefnu Trump var að vinda ofan af kjarnorkuáætlun Írans og ögrunum þeirra í heimshlutanum. Hvoru tveggja hefur færst í aukana eftir að hann sagði skilið við kjarnorkusamninginn og líklega bætir enn í,“ tísti Ben Rhodes, þjóðaröryggisráðgjafinn í tíð Obama.

Rhodes segir skýringar varnarmálaráðuneytisins um að Soleimani hafi verið drepinn vegna þess að hann hugði á árásir á Bandaríkjamenn þversagnarkenndar. Morðið sjálft stefni lífum Bandaríkjamanna í hættu.

Samantha Power, sendiherra Bandaríkjanna gagnvart Sameinuðu þjóðunum í tíð Obama, lýsir áhyggjum sínum af því að Trump sé ekki undir það búinn að takast á við ástandið þar sem hann hafi grafið undan þjóðaröryggisráði sínu.

„Trump er umkringdur höfðingjasleikjum (því hann hefur rekið þá sem andæfðu). Hann hefur hreinsað út sérfræðinga í málefnum Írans. Hann hefur lagt niður ferla innan þjóðaröryggisráðsins um að fara yfir viðbragðsáætlanir. Það er litið á hann sem lygara um allan heim. Þetta verður líklegt mjög ljótt mjög fljótt,“ tísti Power.


Tengdar fréttir




Fleiri fréttir

Sjá meira


×