Grænlenskir stóriðjudraumar á ís

Vonir Grænlendinga um tekjur af vinnslu málma og olíu eru í biðstöðu vegna mikilla verðlækkana á heimsmarkaði. Vonir hafa staðið til að nýting náttúruauðlinda gæti staðið undir sjálfstæði frá Danmörku.

Árlegt fjárframlag Dana til Grænlands nam 73 milljörðum íslenskra króna á síðasta ári eða um 30 prósentum af landsframleiðslu. „Með hverju árinu hafa þeir meiri þörf fyrir nýjar tekjur af öðru en framlaginu frá Danmörku því að þjóðin er að eldast og það eru alltaf fleiri sem þurfa stuðning hins opinbera,“ segir Pétur Ásgeirsson, aðalræðismaður Íslands í Nuuk. Þá munu allar nýjar tekjur Grænlendinga af námavinnslu hafa í för með sér að framlag Dana lækkar sem nemur helmingi tekjuaukans.

Samdráttur hefur verið í grænlensku efnahagslífi undanfarin ár. Landsframleiðsla dróst saman um 0,3 prósent árið 2012, 1,9 prósent árið 2013 og stóð í stað í fyrra. Pétur segir að árið í ár líti betur út heldur en undanfarin ár m.a. vegna mikils uppgangs í byggingariðnaði, einna helst í Nuuk þar sem hann er búsettur.

Gert er ráð fyrir 65 milljóna danskra króna halla á fjárlögum næsta árs, um 1,2 milljörðum íslenskra króna, auk þess sem ráðast á í skattahækkanir og aðhalds­aðgerðir.

Kuupik Kleist, fyrrverandi formaður landstjórnar Grænlands, segir að auk lágs verðs á hrávöru standi skortur á menntun og innviðum efnahagsuppgangi á Grænlandi fyrir þrifum. Kleist verður hér á landi á ráðstefnu Hringborðs Norðurslóða í Hörpu um helgina.

Um helmingur ungmenna hættir í námi eftir grunnskóla að sögn Kleists. Þetta komi sérstaklega illa við unga karlmenn, á aldrinum 15-29 ára. Störf í hefðbundnum atvinnugreinum á borð við veiði sé að hverfa en störfin sem séu að skapast séu fyrst og fremst skipuð konum. Atvinnuleysi á Grænlandi var 10,1 prósent árið 2013.

„Grænland er í samkeppni við önnur ríki heimsins á sviði vinnslu hrávara,“ bendir Kleist á. Ætli nýir aðilar að fara í atvinnuuppbyggingu fyrir utan byggðir þurfa þeir að byggja vegi, flugvelli eða hafnir til viðbótar við þá uppbyggingu sem þeir þyrfti að fara í á öðrum sviðum.

Svend Hardenberg, stofnandi og stjórnarformaður Greenland Invest, segir að til að vinna bug á þessum vanda sé nauðsynlegt að fá erlenda fjárfesta til að koma með fjármagn til Grænlands. Fjárfestar viti hins vegar almennt lítið um landið og séu því hræddir við að fjárfesta þar.

„Grænland er utan við hinn hefðbundna viðskiptaheim. Þó að Grænland sé stöðugt hagkerfi og lýðræðisríki horfa bankar og fjárfestingarsjóðir ekki af alvöru á Grænland sem nýtt fjárfestingatækifæri,“ segir Hardenberg.

Þá séu vextir og lánskjör sem Grænlendingum bjóðist stór hindrun fyrir uppbyggingu innviða. Danskir lífeyrissjóðir vilji til að mynda ekki fjárfesta á Grænlandi nema danska ríkið eða grænlenska landstjórnin gangist í ábyrgðir fyrir fjárfestingum þeirra á Grænlandi.

Pétur bendir á að hugmyndir séu um að byggja og stækka flugvelli á nokkrum stöðum á Grænlandi til að efla ferðamensku í landinu enda séu aðeins tveir millilandaflugvellir á Grænlandi þótt flogið sé milli Grænlands og Íslands frá fleiri stöðum. Pétur segir Grænlendinga horfa til Íslands um möguleika á aukinni ferðamennsku sem sé lítil í landinu.