Fastir pennar

Einkavæðingarblús

Þórður Snær Júlíusson skrifar
Fréttablaðið greindi frá því á föstudag að fjárhagsleg endurskipulagning Skipta, móðurfélags Símans, Skjásins og Mílu, væri hafin. Félagið skuldar nú um 62 milljarða króna og er langstærstur hluti þess vegna risavaxins sambankaláns sem félagið tók árið 2005 þegar það keypti 98,8 prósenta hlut í Símanum af íslenska ríkinu. Söluverðið var 66,7 milljarðar króna.

Eigendur Skipta þá voru Exista þeirra Bakkavararbræðra (sem átti 45 prósent), Kaupþing og fylgihnettir, MP Banki og nokkrir lífeyrissjóðir. Allar eignir Skipta voru settar að veði fyrir láninu.

Þegar ríkið seldi Símann var það stærsta einkavæðing Íslandssögunnar. Fljótandi á erlendu lánsfé greiddu hinir nýju eigendur níu sinnum rekstrarhagnað Símans (EBITDA) fyrir. Kaupverðið var mun hærra en í sambærilegum viðskiptum erlendis á þeim tíma. Í tilkynningu forsætisráðuneytisins um söluna kom fram að nýjum eigendum væri skylt að uppfylla skilyrði ríkisins um að enginn einn einstakur aðili eignaðist stærri hlut í Símanum en 45 prósent fram að skráningu félagsins og að ?ekki minna en 30% af heildarhlutafé félagsins verði af hálfu kaupanda boðin almenningi og öðrum fjárfestum til kaups, í síðasta lagi fyrir árslok 2007?. Ári síðar gáfu Skipti út óveðtryggðan skuldabréfaflokk sem meðal annars lífeyrissjóðir keyptu upp. Hann stendur nú í um 22 milljörðum króna.

Tæpur helmingur söluvandvirðisins var notaður til að borga niður skuldir ríkisins. Afganginn átti síðan meðal annars að nota í að byggja hátæknisjúkrahús (18 milljarðar) og leggja Sundabraut (átta milljarðar). Lítið varð þó úr notkun þessa fjár í umrædd verkefni.

Nýju eigendurnir höfðu síðan engan sérstakan áhuga á því að setja Skipti á markað þegar að því kom síðla árs 2007. Eftir hlutafjárútboð gerði Exista öllum eigendum yfirtökutilboð, sem var samþykkt að mestu, og afskráði Skipti í kjölfarið. Í tilkynningu kom fram að Exista teldi ?ekki vera grundvöll fyrir eðlilega verðmyndun með hlutabréf Skipta á markaði í ljósi niðurstöðu nýafstaðins hlutafjárútboðs og þeirra óvenjulega erfiðu markaðsaðstæðna sem nú ríkja?. Greitt var fyrir með nýju hlutafé í Existu, sem síðan varð verðlaust þegar nauðasamningur í Existu var samþykktur í september 2010. Í þessum viðskiptum gáfu meðal annars fjórir lífeyrissjóðir eftir um fimmtungshlut í Skiptum fyrir hlutabréf í Existu.

Lengi hefur legið fyrir að endurskipuleggja þarf skuldir Skipta. Óveðtryggðir kröfuhafar, skuldabréfaeigendur og Arion banki þurfa að breyta kröfum sínum í hlutafé vilji þeir fá eitthvað til baka. Steinn Logi Björnsson, forstjóri Skipta, sagði við Fréttablaðið í ágúst að endurskipulagning væri ?mjög aðkallandi[?]Skuldastaðan hefur áhrif á samkeppnishæfni okkar og við getum ekki fjárfest eins og við þurfum?. Einkavæðingarskuldirnar eru því baggi á samstæðunni.

Þegar horft er yfir stærstu einkavæðingar sem farið hafa fram á Íslandi, bankasölurnar og sölu Símans, er ljóst að þær hafa allar verið dæmalaust klúður sem hafa valdið ríkinu og lífeyrissjóðum landsins meira tjóni en ágóða. Það er þó ekki vegna þess að ríkið sé eitthvað betur til þess fallið að eiga fyrirtæki en einkaaðilar. Svo er alls ekki. Ástæðan er mun frekar sú að stjórnvöld ákváðu að selja aðilum sem vissu ekkert um rekstur viðkomandi fyrirtækja, annars vegar vegna valdabaráttu og hins vegar vegna græðgi. Það má ekki endurtaka sig þegar ríkið selur þær eignir sem hafa lent aftur í fangi þess eftir hrun.






×