Alþjóðlegt efnahagsátak 25. febrúar 2009 00:01 Þjóðir heims eiga enn eftir að ná þeirri samhæfingu þjóðhagfræðilegra stefnumiða sem þarf til að reisa við hagvöxt á ný eftir Hrunið mikla 2008. Víða um heim dregur fólk núna úr útgjöldum til þess að bregðast við skertri auðlegð og af ótta við atvinnumissi. Þessi mikli drifkraftur yfirstandandi hruns atvinnu, framlegðar og viðskipta er jafnvel mikilvægari en óðagot fjármálaheimsins eftir hrun Lehman Brothers í september í fyrra. Vitanlega verður samt ekki horfið aftur til stöðunnar eins og hún var fyrir Hrunið mikla. Fjármálabólan sem náði um heim allan verður ekki og ætti ekki að verða endurvakin. Takist hins vegar löndum heims að leggjast á eitt má vega upp á móti minnkandi eftirspurn með mikilvægri aukningu fjárfestingar á þeim sviðum sem skipta heiminn hvað mestu máli: í endurnýjanlegri orku, hreinu vatni og úrgangsmálum, mengunarvörnum, heilbrigðismálum og í aukna framleiðslu matvæla til handa fátækari löndum. Bandaríkin, Evrópa og Asía hafa öll orðið fyrir verðmætatapi vegna hruns verðbréfamarkaða og fasteignaverðs. Enn hefur þó ekki komið fram áreiðanleg mæling á samdrætti auðlegðar og hvernig hann skiptist á heimsvísu. Þó má leiða að því líkur að frá hámarki eignabólunnar nemi verðmætatap í Bandaríkjunum einum nálægt 15 þúsund milljörðum dala [1.680 billjónir króna] og kannski 10 þúsund milljörðum dala [1.120 billjónir króna] í Evrópu og Asíu samanlagt. Samanlagður samdráttur auðlegðar upp á 25 þúsund milljarða Bandaríkjadala [2.800 billjónir] samsvarar rúmlega 60 prósentum af tekjum heimsins á einu ári. amdrátturinn í Bandaríkjunum einum samsvarar hærra hlutfalli í bandaríska hagkerfinu, eða um 100 prósentum af árstekjum þjóðarinnar og í Evrópu og Asíu nær samdrátturinn kannski 70 prósenta hlutfalli. Alla jafna er gert ráð fyrir að neysla hvers heimilis dragist saman um fimm sent af hverjum dal í tapaðri auðlegð [eða fimm aura af hverri krónu]. Þetta fæli í sér að samdráttur í útgjöldum heimilanna næmi í Bandaríkjunum um fimm prósentum af þjóðartekjum og um 3,5 prósentum í Evrópu og Asíu. Niðursveiflan er svo mikil að atvinnuleysi kemur til með að snaraukast og nær kannski níu til tíu prósentum í Bandaríkjunum. Og þótt auður heimilanna nái aftur fyrri stærðum og neysla aukist á ný gerist það of hægt til þess að komið verði í veg fyrir hraðan atvinnumissi og stórfelldan samdrátt framleiðslu miðað við framleiðslugetu. Því þarf að ýta undir annars konar fjárfestingu. Ein öflug leið til að styðja við heimshagkerfið og hjálpa því að standa undir framtíðarkröfum er að auka útgjöld til verkefna tengdum lykilinnviðum þjóða, aðallega samgöngum (vega- og hafnargerð, lestarsamgöngur og þess háttar), endurnýjanlegri orku (vind- og sólarorku, jarðvarma, kolefnisheimt, og víðfeðmum orkudreifingarnetum), mengunarvörnumr, vatnsveitum og vinnslu úrgangs. Færa má sterk rök fyrir samstarfi þjóða til að auka opinbera fjárfestingu sem þessa í þróunarlöndum, sér í lagi þar sem fátækt er mest. Þessi svæði, þar með talin löndin sunnan Sahara í Afríku og Mið-Asía, finna mjög fyrir heimskreppunni vegna minnkandi útflutningstekna, stöðnunar fjármagnsmarkaða og gjaldeyrisskorts. Fátæku löndin líða einnig fyrir loftslagsbreytingar á borð við tíðari þurrka vegna gróðurhúsategundaútblásturs ríkari landanna. Um leið eru þau í mikilli þörf fyrir innri uppbyggingu, sér í lagi á vega- og lestarkerfi, hvað varðar endurnýjanlegar orkulindir, vatnsveitu og úrgang. Að auki þarf í þessum löndum að stórbæta margvíslega lífsnauðsynlega þjónustu, svo sem heilbrigðisþjónustu og stuðning við matvælaframleiðslu. Vettvangur G-20 ríkjanna, sem saman mynda stærstu hagkerfi heimsins, hentar sameiginlegri stefnumörkun í þessum efnum, en næsti fundur þeirra er í Lundúnum í aprílbyrjun. Stóru hagkerfin, Bandaríkin, Evrópusambandið og Japan, ættu að koma á legg nýjum áætlunum til að fjármagna verkefni tengd uppbyggingu í fátæku löndunum. Ný útlán til þróunarlanda ættu að nema hundrað milljörðum dala [11.200 milljörðum króna] á ári hið minnsta. Nýja fjármögnunin myndi fela í sér bein langtímalán (til dæmis 40 ára lán) frá fjármögnunarstofnunum (e. export credit agencies eða ECA's) ríku landanna og færu í vegagerð, orkunet, framleiðslu endurnýjanlegrar orku, hafnargerð, ljósleiðaranet og í vatnsveitu og til úrgangsmála. G-20 ríkin ættu einnig að auka útlánagetu Alþjóðabankans, Þróunarbanka Afríku og annarra alþjóðlegra fjármálastofnana. Japan, sem á afgangssparnað, býr við sterka mynt og á mikinn gjaldeyrisforða, auk mikillar framleiðslugetu án innlendrar eftirspurnar, ætti að taka forystu í að fjármagna uppbygginguna. Aðgerðirnar geta líka um leið orðið lyftistöng fyrir japanskt efnahagslíf sem nota myndi eigin iðnframleiðslu í þágu þróunarlandanna. Með samvinnu má snúa skörpum og ógnvekjandi neyslusamdrætti í tækifæri til að fjárfesta í framtíðarheilsu heimsins. Með því að beina peningum í nauðsynlega fjárfestingu í þróunarlöndum getur heimurinn náð "þreföldum" sigri. Aukin fjárfesting og útgjöld til félagsmála í fátækum löndum efla hagkerfi heimsins alls, flýtir hagþróun og ýtir undir umhverfisvernd með fjárfestingu í endurnýjanlegri orku, betri vatnsnýtingu og vistvænum landbúnaði. (c) Project Syndicate, 2009, www.project-syndicate.org. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Markaðir Viðskipti Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Þjóðir heims eiga enn eftir að ná þeirri samhæfingu þjóðhagfræðilegra stefnumiða sem þarf til að reisa við hagvöxt á ný eftir Hrunið mikla 2008. Víða um heim dregur fólk núna úr útgjöldum til þess að bregðast við skertri auðlegð og af ótta við atvinnumissi. Þessi mikli drifkraftur yfirstandandi hruns atvinnu, framlegðar og viðskipta er jafnvel mikilvægari en óðagot fjármálaheimsins eftir hrun Lehman Brothers í september í fyrra. Vitanlega verður samt ekki horfið aftur til stöðunnar eins og hún var fyrir Hrunið mikla. Fjármálabólan sem náði um heim allan verður ekki og ætti ekki að verða endurvakin. Takist hins vegar löndum heims að leggjast á eitt má vega upp á móti minnkandi eftirspurn með mikilvægri aukningu fjárfestingar á þeim sviðum sem skipta heiminn hvað mestu máli: í endurnýjanlegri orku, hreinu vatni og úrgangsmálum, mengunarvörnum, heilbrigðismálum og í aukna framleiðslu matvæla til handa fátækari löndum. Bandaríkin, Evrópa og Asía hafa öll orðið fyrir verðmætatapi vegna hruns verðbréfamarkaða og fasteignaverðs. Enn hefur þó ekki komið fram áreiðanleg mæling á samdrætti auðlegðar og hvernig hann skiptist á heimsvísu. Þó má leiða að því líkur að frá hámarki eignabólunnar nemi verðmætatap í Bandaríkjunum einum nálægt 15 þúsund milljörðum dala [1.680 billjónir króna] og kannski 10 þúsund milljörðum dala [1.120 billjónir króna] í Evrópu og Asíu samanlagt. Samanlagður samdráttur auðlegðar upp á 25 þúsund milljarða Bandaríkjadala [2.800 billjónir] samsvarar rúmlega 60 prósentum af tekjum heimsins á einu ári. amdrátturinn í Bandaríkjunum einum samsvarar hærra hlutfalli í bandaríska hagkerfinu, eða um 100 prósentum af árstekjum þjóðarinnar og í Evrópu og Asíu nær samdrátturinn kannski 70 prósenta hlutfalli. Alla jafna er gert ráð fyrir að neysla hvers heimilis dragist saman um fimm sent af hverjum dal í tapaðri auðlegð [eða fimm aura af hverri krónu]. Þetta fæli í sér að samdráttur í útgjöldum heimilanna næmi í Bandaríkjunum um fimm prósentum af þjóðartekjum og um 3,5 prósentum í Evrópu og Asíu. Niðursveiflan er svo mikil að atvinnuleysi kemur til með að snaraukast og nær kannski níu til tíu prósentum í Bandaríkjunum. Og þótt auður heimilanna nái aftur fyrri stærðum og neysla aukist á ný gerist það of hægt til þess að komið verði í veg fyrir hraðan atvinnumissi og stórfelldan samdrátt framleiðslu miðað við framleiðslugetu. Því þarf að ýta undir annars konar fjárfestingu. Ein öflug leið til að styðja við heimshagkerfið og hjálpa því að standa undir framtíðarkröfum er að auka útgjöld til verkefna tengdum lykilinnviðum þjóða, aðallega samgöngum (vega- og hafnargerð, lestarsamgöngur og þess háttar), endurnýjanlegri orku (vind- og sólarorku, jarðvarma, kolefnisheimt, og víðfeðmum orkudreifingarnetum), mengunarvörnumr, vatnsveitum og vinnslu úrgangs. Færa má sterk rök fyrir samstarfi þjóða til að auka opinbera fjárfestingu sem þessa í þróunarlöndum, sér í lagi þar sem fátækt er mest. Þessi svæði, þar með talin löndin sunnan Sahara í Afríku og Mið-Asía, finna mjög fyrir heimskreppunni vegna minnkandi útflutningstekna, stöðnunar fjármagnsmarkaða og gjaldeyrisskorts. Fátæku löndin líða einnig fyrir loftslagsbreytingar á borð við tíðari þurrka vegna gróðurhúsategundaútblásturs ríkari landanna. Um leið eru þau í mikilli þörf fyrir innri uppbyggingu, sér í lagi á vega- og lestarkerfi, hvað varðar endurnýjanlegar orkulindir, vatnsveitu og úrgang. Að auki þarf í þessum löndum að stórbæta margvíslega lífsnauðsynlega þjónustu, svo sem heilbrigðisþjónustu og stuðning við matvælaframleiðslu. Vettvangur G-20 ríkjanna, sem saman mynda stærstu hagkerfi heimsins, hentar sameiginlegri stefnumörkun í þessum efnum, en næsti fundur þeirra er í Lundúnum í aprílbyrjun. Stóru hagkerfin, Bandaríkin, Evrópusambandið og Japan, ættu að koma á legg nýjum áætlunum til að fjármagna verkefni tengd uppbyggingu í fátæku löndunum. Ný útlán til þróunarlanda ættu að nema hundrað milljörðum dala [11.200 milljörðum króna] á ári hið minnsta. Nýja fjármögnunin myndi fela í sér bein langtímalán (til dæmis 40 ára lán) frá fjármögnunarstofnunum (e. export credit agencies eða ECA's) ríku landanna og færu í vegagerð, orkunet, framleiðslu endurnýjanlegrar orku, hafnargerð, ljósleiðaranet og í vatnsveitu og til úrgangsmála. G-20 ríkin ættu einnig að auka útlánagetu Alþjóðabankans, Þróunarbanka Afríku og annarra alþjóðlegra fjármálastofnana. Japan, sem á afgangssparnað, býr við sterka mynt og á mikinn gjaldeyrisforða, auk mikillar framleiðslugetu án innlendrar eftirspurnar, ætti að taka forystu í að fjármagna uppbygginguna. Aðgerðirnar geta líka um leið orðið lyftistöng fyrir japanskt efnahagslíf sem nota myndi eigin iðnframleiðslu í þágu þróunarlandanna. Með samvinnu má snúa skörpum og ógnvekjandi neyslusamdrætti í tækifæri til að fjárfesta í framtíðarheilsu heimsins. Með því að beina peningum í nauðsynlega fjárfestingu í þróunarlöndum getur heimurinn náð "þreföldum" sigri. Aukin fjárfesting og útgjöld til félagsmála í fátækum löndum efla hagkerfi heimsins alls, flýtir hagþróun og ýtir undir umhverfisvernd með fjárfestingu í endurnýjanlegri orku, betri vatnsnýtingu og vistvænum landbúnaði. (c) Project Syndicate, 2009, www.project-syndicate.org.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun