Kennileiti úr minni þjóðar 29. nóvember 2008 06:00 Þrír karlmenn, tvær kynslóðir, Finnbogi og Ólafur Haukur fæddir 45 og 47, Óskar Árni fæddur 59. Þrjár bækur sem rekja æskuár, tvær styðja frásögnina myndefni sem tengjast textunum. Sögusviðið er í kjarna sínum hverfið: Njálsgata, Jófríðarstaðahverfið austan við Eiði og Þingholtin, en í endurminningunni er leitað víðar: Óskar Árni fer lengst, austur á Langanes og alla leið til Winnipeg. Bækurnar þrjár eru sjálfskönnun sem leikur á mörkum minninga, ljóðrænna stemninga og dramatískra átakapunkta úr umhverfinu, örlögum vandalausra og vandamanna: örsögum sem falla mismunandi að heildinni en verða minnisstæðastar: saga Óla af spilafíklinum, föður vinar hans; saga Óskars af örlögum Stefáns frænda hans sem markar á sinn hátt og upphaf og endi á syrpunni hans, Stefáni sem missir fótinn barn við nára norður á Siglufirði og deyr fullorðinn maður í eldsvoða í Brennu við Bergstaðastræti; sögur Finnboga af einstæðingskonum sem búa í kjöllurum Njálsgötu. Þessar sögur af hrikalegum örlögum alþýðufólks á fyrri hluta síðustu aldar standa skáldunum nærri, svo logandi sem þær eru í minningunni. Sagði ég skáld: engum blöðum er um það að fletta Ólafur Haukur og Óskar Árni eru skáld, hvor með sín persónulegu einkenni, Finnbogi er nær því að vera sögumaður í hinum forna skilningi, sögur hans af Njálsgötunni nánast heimta rödd hans. Hér mætti leggjast í langar hugleiðingar um skil sjálfssögu og skáldsögu, hvernig sjálf skrifarans stýrir pennanum og frásögninni. En til hvers? Kjarni málsins er að hér er að finna leiðarlýsingu á ferð aftur í tímann þar sem ýmis brögð frásagnartækni eru nýtt til að draga fram skærar minningar af hversdagslegum lifnaðarháttum bæði í jaðri og miðju þéttbýlisins á árunum eftir stríð og fyrir viðreisn. Óskar bætir við tveimur glæsilegum bogum frá öðrum tímum: sögu afa sinna og ömmu og þó sérstaklega örlögum Magnúsar Stefánssonar skálds sem eiga sér samsvörum í flandri hans sjálfs um landið í nýliðinni tíð. Í aðferð Óskars er að finna tærasta vinnslu textans þar sem dýrðin á hverdagslegri ásýnd hlutanna er dregin fáum ljósum dráttum. Það er tilgangslítil aðgerð að bera saman frásagnarhátt þeirra þriggja, Finnbogi hefur minnstan metnað til að vinna með verkið á skáldlegan hátt, heldur sig við hefðbundnar aðferðir þótt í þeim frásagnarhætti geymi hann margar örsögur. Ólafur smíðar sér ramma og dregur inn fyrir hann efnið. Byggingin er flóknust hjá Óskari þótt textavinnsla hans gangi lengst í hreinsun óþarfa burt, nýti með beinum hætti tilvitnanir í bréf og frásagnir annarra. Allt eru þetta gefandi bækur og bregða skærum ljóma á örlög sem virðast okkur fjarri en standa samt ljóslifandi fyrir okkur eins og logandi teikn á vegg hvar við höfum verið, hvert við erum komin og kenna þannig auðmykt sem er hreinsandi á þessum skuldadögum sem við nú lifum. Finnbogi Hermannsson Ólafur Haukur Símonarson Óskar Árni Óskarsson Mest lesið Tíu ár af ást: „Sennilega ekki auðvelt með mér“ Lífið Skilnaður handan við hornið hjá Kanye og Biöncu Lífið Hafi enn verið hreinn sveinn Lífið Ragnhildur og Hanna Katrín kveðja Búseta Lífið Kemur frá Sýrlandi og syngur á íslensku Tónlist Harry og Meghan séu ekki að skilja Lífið Stofnar eigin útgáfu og byrjar í ruslinu Lífið Galið að fræðsla um snípinn sé af skornum skammti Lífið Henti listaverkinu í ruslið Menning Logi Geirs og Ólafur Ragnar léttir í London Lífið Fleiri fréttir Henti listaverkinu í ruslið Kúltúrkettir landsins létu sig ekki vanta í Portið „Hrátt háþróað krass, langt leitt krot“ Bjóða landsmönnum nauðbeygð til messu Allt í banönum á Brút Bríet lét sig ekki vanta á sýningaropnun Ynju Blævar Út um allar koppagrundir Alþingis: „Froðan flæðir endalaust, það er bara froða froða“ Skálda opnar: „Kannski ekki margir nógu vitlausir til að framkvæma þessa hugmynd“ Össur Geirsson er heiðurslistamaður Kópavogs 2024 Margmenni í sköpunargleði og stuði á safninu Ólafur Elíasson tekur yfir Piccadilly Circus og Times Square Opna fyrstu umboðsstofuna í eigu leikara Baráttan innra með manni eins og ljós og skuggar Bein útsending: Salman Rushdie hlýtur verðlaun Halldórs Laxness Bong Joon Ho verður stafrænn heiðursgestur á RIFF Ævar Þór Benediktsson hlýtur verðlaun Guðrúnar Helgadóttur Ráðinn markaðs- og kynningarstjóri Tónlistarmiðstöðvar Verk Arnhildar og félaga valið framlag Íslands á Feneyjatvíæringnum í arkitektúr Lyfjameðferð við meðvirkni: „Æ, ég væri bara til í að taka eina töflu“ „Mann- og listfjandsamleg þvæla“ Sjá meira
Þrír karlmenn, tvær kynslóðir, Finnbogi og Ólafur Haukur fæddir 45 og 47, Óskar Árni fæddur 59. Þrjár bækur sem rekja æskuár, tvær styðja frásögnina myndefni sem tengjast textunum. Sögusviðið er í kjarna sínum hverfið: Njálsgata, Jófríðarstaðahverfið austan við Eiði og Þingholtin, en í endurminningunni er leitað víðar: Óskar Árni fer lengst, austur á Langanes og alla leið til Winnipeg. Bækurnar þrjár eru sjálfskönnun sem leikur á mörkum minninga, ljóðrænna stemninga og dramatískra átakapunkta úr umhverfinu, örlögum vandalausra og vandamanna: örsögum sem falla mismunandi að heildinni en verða minnisstæðastar: saga Óla af spilafíklinum, föður vinar hans; saga Óskars af örlögum Stefáns frænda hans sem markar á sinn hátt og upphaf og endi á syrpunni hans, Stefáni sem missir fótinn barn við nára norður á Siglufirði og deyr fullorðinn maður í eldsvoða í Brennu við Bergstaðastræti; sögur Finnboga af einstæðingskonum sem búa í kjöllurum Njálsgötu. Þessar sögur af hrikalegum örlögum alþýðufólks á fyrri hluta síðustu aldar standa skáldunum nærri, svo logandi sem þær eru í minningunni. Sagði ég skáld: engum blöðum er um það að fletta Ólafur Haukur og Óskar Árni eru skáld, hvor með sín persónulegu einkenni, Finnbogi er nær því að vera sögumaður í hinum forna skilningi, sögur hans af Njálsgötunni nánast heimta rödd hans. Hér mætti leggjast í langar hugleiðingar um skil sjálfssögu og skáldsögu, hvernig sjálf skrifarans stýrir pennanum og frásögninni. En til hvers? Kjarni málsins er að hér er að finna leiðarlýsingu á ferð aftur í tímann þar sem ýmis brögð frásagnartækni eru nýtt til að draga fram skærar minningar af hversdagslegum lifnaðarháttum bæði í jaðri og miðju þéttbýlisins á árunum eftir stríð og fyrir viðreisn. Óskar bætir við tveimur glæsilegum bogum frá öðrum tímum: sögu afa sinna og ömmu og þó sérstaklega örlögum Magnúsar Stefánssonar skálds sem eiga sér samsvörum í flandri hans sjálfs um landið í nýliðinni tíð. Í aðferð Óskars er að finna tærasta vinnslu textans þar sem dýrðin á hverdagslegri ásýnd hlutanna er dregin fáum ljósum dráttum. Það er tilgangslítil aðgerð að bera saman frásagnarhátt þeirra þriggja, Finnbogi hefur minnstan metnað til að vinna með verkið á skáldlegan hátt, heldur sig við hefðbundnar aðferðir þótt í þeim frásagnarhætti geymi hann margar örsögur. Ólafur smíðar sér ramma og dregur inn fyrir hann efnið. Byggingin er flóknust hjá Óskari þótt textavinnsla hans gangi lengst í hreinsun óþarfa burt, nýti með beinum hætti tilvitnanir í bréf og frásagnir annarra. Allt eru þetta gefandi bækur og bregða skærum ljóma á örlög sem virðast okkur fjarri en standa samt ljóslifandi fyrir okkur eins og logandi teikn á vegg hvar við höfum verið, hvert við erum komin og kenna þannig auðmykt sem er hreinsandi á þessum skuldadögum sem við nú lifum. Finnbogi Hermannsson Ólafur Haukur Símonarson Óskar Árni Óskarsson
Mest lesið Tíu ár af ást: „Sennilega ekki auðvelt með mér“ Lífið Skilnaður handan við hornið hjá Kanye og Biöncu Lífið Hafi enn verið hreinn sveinn Lífið Ragnhildur og Hanna Katrín kveðja Búseta Lífið Kemur frá Sýrlandi og syngur á íslensku Tónlist Harry og Meghan séu ekki að skilja Lífið Stofnar eigin útgáfu og byrjar í ruslinu Lífið Galið að fræðsla um snípinn sé af skornum skammti Lífið Henti listaverkinu í ruslið Menning Logi Geirs og Ólafur Ragnar léttir í London Lífið Fleiri fréttir Henti listaverkinu í ruslið Kúltúrkettir landsins létu sig ekki vanta í Portið „Hrátt háþróað krass, langt leitt krot“ Bjóða landsmönnum nauðbeygð til messu Allt í banönum á Brút Bríet lét sig ekki vanta á sýningaropnun Ynju Blævar Út um allar koppagrundir Alþingis: „Froðan flæðir endalaust, það er bara froða froða“ Skálda opnar: „Kannski ekki margir nógu vitlausir til að framkvæma þessa hugmynd“ Össur Geirsson er heiðurslistamaður Kópavogs 2024 Margmenni í sköpunargleði og stuði á safninu Ólafur Elíasson tekur yfir Piccadilly Circus og Times Square Opna fyrstu umboðsstofuna í eigu leikara Baráttan innra með manni eins og ljós og skuggar Bein útsending: Salman Rushdie hlýtur verðlaun Halldórs Laxness Bong Joon Ho verður stafrænn heiðursgestur á RIFF Ævar Þór Benediktsson hlýtur verðlaun Guðrúnar Helgadóttur Ráðinn markaðs- og kynningarstjóri Tónlistarmiðstöðvar Verk Arnhildar og félaga valið framlag Íslands á Feneyjatvíæringnum í arkitektúr Lyfjameðferð við meðvirkni: „Æ, ég væri bara til í að taka eina töflu“ „Mann- og listfjandsamleg þvæla“ Sjá meira