Grimmd Tsjetsjena 7. september 2004 00:01 Viðbrögð Pútíns, Rússlandsforseta, við hörmungaratburðunum í Beslan í Norður-Ossetíu vekja undrun margra. Stjórnmálaskýrendur víða um heim eiga erfitt með að skilja hvers vegna forsetinn kýs að tengja ódæðið alþjóðlegum hryðjuverkum og baráttunni gegn þeim og benda á að rót vandans liggi innan landssteina en ekki utan. Í ávarpi sínu til þjóðarinnar um helgina minntist forsetinn ekki einu orði á Tsjetsjeníu en sagði voðaverkin hluta alþjóðlegrar hryðjuverkaógnar. Þá hafa aðgerðir, eða aðgerðaleysi, rússneskra stjórnvalda vakið hörð viðbrögð en svo virðist sem yfirmenn lögreglu í Norður-Ossetíu hafi stýrt aðgerðum gegn ódæðismönnunum en ekki þrautþjálfaðir stjórnendur sérsveita hers og öryggislögreglu Rússlands. Í ofanálag hefur Pútín alfarið hafnað hugmyndum um að óháð rannsókn á blóðbaðinu verði gerð en að vísu sagt að atburðarrásin verði könnuð innan raða stjórnkerfisins svo greina megi hvar ábyrgðin liggi. Árni Bergmann rithöfundur segir erfitt að meta hvaða áhrif atburðirnir hafa á stöðu Pútíns í Rússlandi. "Það er erfitt að spá fyrir um það. Menn reiðast auðvitað þegar svona gerist og vilja jafnvel hefna og það er ekkert ólíklegt að rússneska þjóðin sameinist í andstöðu sinni við þessi öfl." Guðmundur Ólafsson hagfræðingur og háskólakennari tekur sterkar til orða. "Pútín er sterkur foringi og við atburði sem þessa verða sterkir foringjar enn sterkari." Gömul saga og ný Saga illdeilna Tsjetsjena og Rússa nær næstum tvö hundruð ár aftur í tímann en um 1850 var héraðið innlimað í Rússneska keisaradæmið. Öllu seinna, eða í heimsstyrjöldinni síðari, náðu Þjóðverjar höfuðborginni Grosný á sitt vald og mættu velvilja heimamanna. Afstaða þeirra var sú að óvinir Rússa voru vinir Tsjetsjena. "Stalín hefndi sín svo með því að flytja alla þjóðina til Síberíu," segir Árni og bendir á að þjóðarflutningarnir hafi haft sín áhrif. "Það er talið að um fjórðungur Tsjetsjena hafi dáið í þessum nauðungarflutningum og harðræðinu sem fylgdi." Krutsjov heimilaði Tsjetsjenum svo að snúa aftur til síns heima nokkru síðar. Guðmundur Ólafsson segir Tsjetsjena hafa stundað mannrán og þrælahald frá aldaöðli. "Vopnaburður og manndráp eru þeim í blóð borin og gamall tsjetsjenskur málsháttur segir að vopnlaus maður sé eins og kona með skegg." Rússneski rithöfundurinn og Nóbelsverðlaunahafinn Alexander Solzhenitsyn sagði Tsjetsjena bæði mannræningja og þjófa. Sjálfstæðisbaráttan Tsjetsjenía er eitt af fjölmörgum sjálfsstjórnarsvæðum í Rússlandi og hafa heimamenn forræði yfir ýmsum málaflokkum. Á flestum svæðunum búa tvær til þrjár heimaþjóðir og Rússar eru fjölmennir á þeim öllum. Misjafnt er hvort vilji og tilburðir til fullkomins sjálfstæðis hafa verið uppi en heita má ógjörningur fyrir stjórnvöld í Moskvu að verða við slíkum óskum. "Ef allir ætla að verða sjálfstæðir þá hefur það í för með sér endalausar þjóðarhreinsanir og djöfulgang eins og gerðist í Júgóslavíu," segir Árni Bergmann. "Í raun vill enginn nema Tsjetsjenarnir sjálfir að þeir fái sjálfstæði." Í þessu ljósi er afstaða Pútíns og annarra ráðamanna í Moskvu skiljanleg en þó ekki nema upp að vissu marki. Forsetinn hefur ekki reynt að ná samkomulagi við Tsjetsjena og sagt útilokað að ræða við hryðjuverkamenn. Honum hefur verið bent á að í héraðinu séu aðrar og hófsamari fylkingar sem hægt sé að nálgast með útrétta sáttahönd en forsetinn hefur skotið skollaeyrum við öllum slíkum ráðleggingum. Hans afstaða er sú að með illu skuli illt út reka. Segja má að Tsjetsjenía sé í dag á mörkum hins byggilega. Höfuðborgin Grosný er rústir einar og sjö af hverjum tíu íbúum héraðsins eru atvinnulausir. Við sundrungu Sovétríkjanna árið 1991 lýstu flest lýðveldanna innan ríkjabandalagsins yfir sjálfstæði enda heimilt samkvæmt stjórnarskrá. Tsjetsjenía, eins og fleiri héruð, var hinsvegar ekki lýðveldi og hafði því ekki þennan sama stjórnarskrárbundna rétt til að stonfa sjálfstætt ríki. Engu að síður var sjálfstæði lýst og lengi vel gerði Moskvustjórnin ekkert með þá yfirlýsingu enda annirnar innan Kremlarveggja miklar og örðugt að sinna málefnum allað leið undir Kákasusfjöllum. Tsjetsjenskir hryðjuverkamenn hafa, í nafni sjálfstæðisbaráttunnar, framið fjölmörg mannskæð ódæðisverk á undanförnum árum og hafa nokkur þúsund óbreyttir borgarar fallið fyrir þeirra hendi. Ekkert gefur tilefni til að ætla að þessir sömu menn slíðri sverð sín á næstunni, þvert á móti bendir flest til að enn fleiri deyi vegna grimmdar þeirra í framtíðinni. Erlent Fréttir Stj.mál Mest lesið „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Innlent Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Innlent Handtekinn eftir hliðarkeyrslu á talsverðum hraða Innlent Sneri aftur á vettvang banatilræðisins Erlent Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Innlent Fagna löngu tímabærri breytingu Innlent Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Innlent Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ Innlent Fleiri fréttir Sneri aftur á vettvang banatilræðisins Engum verði vísað út við myndbirtingu Minnst sextán látnir í aurskriðum í Bosníu og Hersegóvínu Einn af leiðtogum Hamas lést í loftárás á Líbanon Minnst sjötíu í valnum eftir árás glæpamanna Versnandi ástand í Pokrovsk Trump sagði Pence að hann yrði fyrirlitinn og talinn heimskur Gerðu árás á landamærastöð þar sem tugir þúsunda hafa flúið Obama leggur land undir fót fyrir Harris í næstu viku Sýknaðir af alvarlegustu ákærunum vegna dauða Nichols Hvaldímír drapst af völdum bakteríusýkingar 21 árs konu bjargað á Gasa tíu árum eftir að henni var rænt Arftaki Nasrallah sagður drepinn í árás Ísraela Vita um tvo Íslendinga í Líbanon Segja íbúum tuttugu og fimm þorpa að flýja Hringmyrkvi sýnilegur yfir syðsta oddi Suður-Ameríku Fyrsta heimsókn Rutte til Úkraínu Íhuga árásir á olíuvinnslur og kjarnorkustöðvar í Íran Nýnasisti sagðist ekki hafa stungið börn vegna rasisma Rússar reyndu að skjóta niður ísraelskar stýriflaugar Slökkva á tækjum næstvíðförlasta geimfarsins til að lengja líf þess Lét sér fátt um finnast að Pence væri í hættu Forsetinn neitar að undirrita lög gegn hinsegin fólki Tekur einarða afstöðu með þungunarrofi og sjálfræði kvenna Læknir játar sök í tengslum við dauða Matthew Perry Starfsfólk farið að þjást af „laxaastma“ Fimm látnir í Beirút eftir loftárás á heilsugæslu Maðurinn á bak við Tripp Trapp-stólinn látinn Verulegar líkur á að stórt stríð brjótist út í Miðausturlöndum Þrír ungir Svíar handteknir vegna sprenginganna í Kaupmannahöfn Sjá meira
Viðbrögð Pútíns, Rússlandsforseta, við hörmungaratburðunum í Beslan í Norður-Ossetíu vekja undrun margra. Stjórnmálaskýrendur víða um heim eiga erfitt með að skilja hvers vegna forsetinn kýs að tengja ódæðið alþjóðlegum hryðjuverkum og baráttunni gegn þeim og benda á að rót vandans liggi innan landssteina en ekki utan. Í ávarpi sínu til þjóðarinnar um helgina minntist forsetinn ekki einu orði á Tsjetsjeníu en sagði voðaverkin hluta alþjóðlegrar hryðjuverkaógnar. Þá hafa aðgerðir, eða aðgerðaleysi, rússneskra stjórnvalda vakið hörð viðbrögð en svo virðist sem yfirmenn lögreglu í Norður-Ossetíu hafi stýrt aðgerðum gegn ódæðismönnunum en ekki þrautþjálfaðir stjórnendur sérsveita hers og öryggislögreglu Rússlands. Í ofanálag hefur Pútín alfarið hafnað hugmyndum um að óháð rannsókn á blóðbaðinu verði gerð en að vísu sagt að atburðarrásin verði könnuð innan raða stjórnkerfisins svo greina megi hvar ábyrgðin liggi. Árni Bergmann rithöfundur segir erfitt að meta hvaða áhrif atburðirnir hafa á stöðu Pútíns í Rússlandi. "Það er erfitt að spá fyrir um það. Menn reiðast auðvitað þegar svona gerist og vilja jafnvel hefna og það er ekkert ólíklegt að rússneska þjóðin sameinist í andstöðu sinni við þessi öfl." Guðmundur Ólafsson hagfræðingur og háskólakennari tekur sterkar til orða. "Pútín er sterkur foringi og við atburði sem þessa verða sterkir foringjar enn sterkari." Gömul saga og ný Saga illdeilna Tsjetsjena og Rússa nær næstum tvö hundruð ár aftur í tímann en um 1850 var héraðið innlimað í Rússneska keisaradæmið. Öllu seinna, eða í heimsstyrjöldinni síðari, náðu Þjóðverjar höfuðborginni Grosný á sitt vald og mættu velvilja heimamanna. Afstaða þeirra var sú að óvinir Rússa voru vinir Tsjetsjena. "Stalín hefndi sín svo með því að flytja alla þjóðina til Síberíu," segir Árni og bendir á að þjóðarflutningarnir hafi haft sín áhrif. "Það er talið að um fjórðungur Tsjetsjena hafi dáið í þessum nauðungarflutningum og harðræðinu sem fylgdi." Krutsjov heimilaði Tsjetsjenum svo að snúa aftur til síns heima nokkru síðar. Guðmundur Ólafsson segir Tsjetsjena hafa stundað mannrán og þrælahald frá aldaöðli. "Vopnaburður og manndráp eru þeim í blóð borin og gamall tsjetsjenskur málsháttur segir að vopnlaus maður sé eins og kona með skegg." Rússneski rithöfundurinn og Nóbelsverðlaunahafinn Alexander Solzhenitsyn sagði Tsjetsjena bæði mannræningja og þjófa. Sjálfstæðisbaráttan Tsjetsjenía er eitt af fjölmörgum sjálfsstjórnarsvæðum í Rússlandi og hafa heimamenn forræði yfir ýmsum málaflokkum. Á flestum svæðunum búa tvær til þrjár heimaþjóðir og Rússar eru fjölmennir á þeim öllum. Misjafnt er hvort vilji og tilburðir til fullkomins sjálfstæðis hafa verið uppi en heita má ógjörningur fyrir stjórnvöld í Moskvu að verða við slíkum óskum. "Ef allir ætla að verða sjálfstæðir þá hefur það í för með sér endalausar þjóðarhreinsanir og djöfulgang eins og gerðist í Júgóslavíu," segir Árni Bergmann. "Í raun vill enginn nema Tsjetsjenarnir sjálfir að þeir fái sjálfstæði." Í þessu ljósi er afstaða Pútíns og annarra ráðamanna í Moskvu skiljanleg en þó ekki nema upp að vissu marki. Forsetinn hefur ekki reynt að ná samkomulagi við Tsjetsjena og sagt útilokað að ræða við hryðjuverkamenn. Honum hefur verið bent á að í héraðinu séu aðrar og hófsamari fylkingar sem hægt sé að nálgast með útrétta sáttahönd en forsetinn hefur skotið skollaeyrum við öllum slíkum ráðleggingum. Hans afstaða er sú að með illu skuli illt út reka. Segja má að Tsjetsjenía sé í dag á mörkum hins byggilega. Höfuðborgin Grosný er rústir einar og sjö af hverjum tíu íbúum héraðsins eru atvinnulausir. Við sundrungu Sovétríkjanna árið 1991 lýstu flest lýðveldanna innan ríkjabandalagsins yfir sjálfstæði enda heimilt samkvæmt stjórnarskrá. Tsjetsjenía, eins og fleiri héruð, var hinsvegar ekki lýðveldi og hafði því ekki þennan sama stjórnarskrárbundna rétt til að stonfa sjálfstætt ríki. Engu að síður var sjálfstæði lýst og lengi vel gerði Moskvustjórnin ekkert með þá yfirlýsingu enda annirnar innan Kremlarveggja miklar og örðugt að sinna málefnum allað leið undir Kákasusfjöllum. Tsjetsjenskir hryðjuverkamenn hafa, í nafni sjálfstæðisbaráttunnar, framið fjölmörg mannskæð ódæðisverk á undanförnum árum og hafa nokkur þúsund óbreyttir borgarar fallið fyrir þeirra hendi. Ekkert gefur tilefni til að ætla að þessir sömu menn slíðri sverð sín á næstunni, þvert á móti bendir flest til að enn fleiri deyi vegna grimmdar þeirra í framtíðinni.
Erlent Fréttir Stj.mál Mest lesið „Ef hann hefði verið einn þá hefði þetta getað farið miklu verr“ Innlent Íslensk flugáhöfn horfði á ljónaárás rétt við hótelið Innlent Af hverju er barnið mitt alltaf að segja Skibidi toilet? Innlent „Þegar hægrið fær að ráða ferðinni óheft og án alls taumhalds fer illa“ Innlent Handtekinn eftir hliðarkeyrslu á talsverðum hraða Innlent Sneri aftur á vettvang banatilræðisins Erlent Mótmælendur hindruðu för lögreglubíls í forgangsakstri Innlent Fagna löngu tímabærri breytingu Innlent Fannst hann þvingaður til að afsala sér hundinum Innlent Vilhjálmur Hjálmarsson kjörinn varaformaður ÖBÍ Innlent Fleiri fréttir Sneri aftur á vettvang banatilræðisins Engum verði vísað út við myndbirtingu Minnst sextán látnir í aurskriðum í Bosníu og Hersegóvínu Einn af leiðtogum Hamas lést í loftárás á Líbanon Minnst sjötíu í valnum eftir árás glæpamanna Versnandi ástand í Pokrovsk Trump sagði Pence að hann yrði fyrirlitinn og talinn heimskur Gerðu árás á landamærastöð þar sem tugir þúsunda hafa flúið Obama leggur land undir fót fyrir Harris í næstu viku Sýknaðir af alvarlegustu ákærunum vegna dauða Nichols Hvaldímír drapst af völdum bakteríusýkingar 21 árs konu bjargað á Gasa tíu árum eftir að henni var rænt Arftaki Nasrallah sagður drepinn í árás Ísraela Vita um tvo Íslendinga í Líbanon Segja íbúum tuttugu og fimm þorpa að flýja Hringmyrkvi sýnilegur yfir syðsta oddi Suður-Ameríku Fyrsta heimsókn Rutte til Úkraínu Íhuga árásir á olíuvinnslur og kjarnorkustöðvar í Íran Nýnasisti sagðist ekki hafa stungið börn vegna rasisma Rússar reyndu að skjóta niður ísraelskar stýriflaugar Slökkva á tækjum næstvíðförlasta geimfarsins til að lengja líf þess Lét sér fátt um finnast að Pence væri í hættu Forsetinn neitar að undirrita lög gegn hinsegin fólki Tekur einarða afstöðu með þungunarrofi og sjálfræði kvenna Læknir játar sök í tengslum við dauða Matthew Perry Starfsfólk farið að þjást af „laxaastma“ Fimm látnir í Beirút eftir loftárás á heilsugæslu Maðurinn á bak við Tripp Trapp-stólinn látinn Verulegar líkur á að stórt stríð brjótist út í Miðausturlöndum Þrír ungir Svíar handteknir vegna sprenginganna í Kaupmannahöfn Sjá meira