Vonast til þess að ráðgátan um Lögréttutjöldin leysist Bjarki Sigurðsson skrifar 11. júní 2024 19:10 Lögréttutjöldin verða til sýnis á Þjóðminjasafninu frá og með föstudeginum 14. júní. Vísir/Einar Lögréttutjöldin eru komin aftur til Íslands eftir að hafa verið í Skotlandi í 166 ár. Verkefnastjóri sýningarinnar segir margt um sögu tjaldanna vera mikla ráðgátu og vonast til þess að læra meira um þau á meðan þau eru til sýnis. Lögréttutjöldin eru tvö tjöld úr ull og líni, skreytt útsaumi og áletrunum. Þau eru saumuð saman og á öðru þeirra eru spakmæli um lukku og á hinu brot úr Passíusálmum Hallgríms Péturssonar. Tjöldin eru kennd við Lögréttuhúsið sem stóð á þingvöllum og var fyrsta dómshús Íslendinga. Hver sem tjaldið eignast á, á aldrei lukku sleppa frá segir á öðru tjaldinu. „Þessi tjöld eru talin hafa verið í húsi á Þingvöllum á bilinu 1700-1800. Síðan þegar Lögrétta var lögð af á Þingvöllum 1798, þá fara tjöldin eitthvert á flakk, við vitum ekki hvert. Við vitum soldið lítið um söguna. Kannski að þessi sýning verði til þess að við fáum að vita meira,“ segir Anna Leif Auðar Elídóttir, safnkennari og verkefnastjóri Lögréttutjaldanna, en sýning tjaldanna hefst á föstudag. Vildu ekki rétta undir berum himni Tjöldin eru kennd við Lögréttuhúsið sem var fyrsta reista dómshúsið á Íslandi. Í hundruð ára var réttað undir berum himni á Þingvöllum og það í tvo daga á ári. Sá tími fór að lengjast og kvörtuðu menn yfir því að rétta úti. Þá voru reist tjöld en það var ekki nóg þar sem sumar á Íslandi er ekki ávísun á gott veður. „Þannig þá var ákveðið að byggja hús en það hús stóð ekki lengi því því var ekki nógu vel viðhaldið. Árið 1798 var það Magnús Stephensen sem ákvað að leggja Alþingi niður og færa það heim til sín á Leirá. Síðan var það flutt hingað til Reykjavíkur,“ segir Anna. Anna Leif Auðar Elídóttir er safnkennari og verkefnastjóri Lögréttutjaldanna.Vísir/Einar Eftir að tjöldin voru tekin niður enduðu þau í fórum Íslendings, Hallgríms Scheving, sem þá bjó á Bessastöðum. Árið 1858 selur hann þau eða gefur til Skotans Robert Mackey Smith. Sá hafði mikinn áhuga á Íslandi og sögu Íslendinga. „Hann fer með þau til Skotlands og selur þau inn til Þjóðminjasafns Skota, rétt eftir að það var stofnað. Þetta er eitt af fyrstu árunum sem það starfaði, rétt áður en Þjóðminjasafn Íslands var stofnað. Það var stofnað 1863. Þetta var bara rétt fyrir þann tíma,“ segir Anna. Tjöldin eru í láni frá Þjóðminjasafni Skotlands.Vísir/Einar Hún segist glöð yfir því að fleiri Íslendingar sinni íslensku menningarefni og varðveiti íslenska þjóðararfinn. Það er þó mikið gleðiefni að fá tjöldin lánuð frá Skoska þjóðminjasafninu og geta sýnt þau hér á landi næsta árið. Hver gerði þau? Hver borgaði? Hver átti þau? Lítið er vitað um gerð tjaldanna tveggja. Hver gerði þau, hver greiddi fyrir sauminn, hver átti þau upphaflega eru allt spurningar sem ekki eru til svör við. Líklega hafa þau þó verið saumuð af konum og nokkrir komið að gerðinni. Í tjöldin eru saumuð ýmis mynstur.Vísir/Einar „Efra tjaldið er aðeins lengra og þau eru saumuð saman á langhliðinni. Þau koma sennilega úr sitthvorri áttinni án þess að við vitum það því þau eru ekki með sama bakgrunninn. Það er texti á báðum tjöldunum sem er úr sitthvorri áttinni líka. Það er alveg líklegt að þau komi frá sitthvorum staðnum,“ segir Anna. Allra síðast þá á eg hér andláti mínu að gegna, sé þá, minn Guð, fyr sjónum þér sonar þíns pínan megna þegar hann lagður lágt á tré leit til þín augum grátande. Vægðu mér því hans vegna. segir á hinu tjaldinu. Passíusálmurinn er reyndar ekki allur á tjaldinu þar sem ekki var pláss fyrir síðustu línuna. „Kannski skipti síðasta línan ekki máli fyrir viðkomandi. Síðan er neðra klæðið, þá er þessi lukkuþula eða álög eða hvað við viljum kalla það. Annað hvort hefur klæðið ekki verið lengra og það vantar á þuluna eða það hefur verið skorið af henni,“ segir Anna en sú þula er heldur ekki fullklárið á tjaldinu. Hluti af Passíusálmum Hallgríms Péturssonar er á einu tjaldanna.Vísir/Einar Hafa ekki náð að rannsaka tjöldin Á þessum tíma voru hús gjarnan tjölduð að innan, bæði til prýðis og til einangrunar. Sumir höfðu útsaum í sínum tjöldum. „Þar sem verkið er ekki í okkar eigu þá hafa ekki farið fram rannsóknir á útsaumsaðferðinni, það er ekki búin að fara fram aldursgreining. Það er ekki búin að fara fram greining á litarefnum eða neitt slíkt. Þess vegna í rauninni vitum við ekki nógu mikið til þess að segja nákvæmlega til um þessi tjöld. Hvorki um sögu þeirra, uppruna né hversu margir komu að útsaumnum eða í hvaða tilgangi. Hvers vegna þau enduðu hjá Hallgrími Scheving, hvers vegna hann seldi þau úr landi. Við erum með svolítið mysteríska gátu hérna fyrir framan okkur sem mögulega einhverjar rannsóknir í framtíðinni geta leitt í ljós,“ segir Anna. „Grátande“ er hér saumað í tjöldin.Vísir/Einar Rándýrt verkefni Ljóst er að útsaumurinn hefur kostað ágætis pening en nokkur ár af vinnu tekur til að sauma í svo stór tjöld. Þá er notað litað garn, litað með litum sem þú færð ekki úr íslenskum jurtum. „Þú færð ekki bláan úr íslenskum jurtum. Ekki svona mikið af rauðu. Þannig þú þarft að flytja inn jurtir. Svo þarftu að kunna að sauma, þú þarft að sækja þér munstrin og teikna þau upp. Þannig þetta er ekki bara útsaumurinn sjálfur heldur öll undirbúningsvinnan líka. Það liggur töluverð vinna í þessu,“ segir Anna. Mögulega sé garnið flutt litað hingað til lands en það er heldur ekki vitað. Það yrði þó einnig dýrt að flytja garnið inn. Brúna garnið er það sem er hvað verst farið, líklegast þar sem notað var járn í litarefnið sem eyðir ullinni og gerir hana viðkvæmari.Vísir/Einar „Auðvitað ef að þú vilt vera með stofurnar þínar fínar, þá sýnir þú fína gripi sem að fólk hefur mikinn áhuga á að sjá. „Þessi er ríkur, hann getur verið með svona mörg ársverk af skreytingum á veggjum hjá sér“,“ segir Anna. Tjöldin eru sýnd í tilefni af áttatíu ára afmæli lýðveldisins og hefst sýningin sem fyrr segir föstudaginn 14. júní, þremur dögum fyrir þjóðhátíðardaginn. Anna segir það vera svo fólk geti nýtt stóra daginn í hátíðarhöld sem verða víða um borgina 17. júní. Fornminjar Skotland Bretland Alþingi Þingvellir Mest lesið Sögulegur dagur fyrir frönsku þjóðina að baki Erlent „Ástæða til að hafa áhyggjur“ Erlent Ferðamaður sofnaði undir stýri og ók á rútu Innlent Hundsbitum fari fjölgandi Innlent Hrædd um að hún mæti óvart í gömlu vinnuna í fyrramálið Innlent Vöknuðu á floti og stigu út með drulluna upp að hnjám Erlent Óður hundur réðst á tvo í Grafarvogi Innlent Hjólhýsi fauk af veginum í Borgarfirði Innlent Tíu ára stúlku vísað úr strætó Innlent „Fólk er einfaldlega hrætt“ Erlent Fleiri fréttir Hrædd um að hún mæti óvart í gömlu vinnuna í fyrramálið Hundsbitum fari fjölgandi Skúffukaka og mjólk vegna pirrings út af töppum Viðbrögð við sögulegum tölum í Frakklandi í beinni Ferðamaður sofnaði undir stýri og ók á rútu Hjólhýsi fauk af veginum í Borgarfirði Séra Arna Ýrr tekur við af verðandi biskupi Grafarvogsbúar þurfi ekki að óttast blokkir Óður hundur réðst á tvo í Grafarvogi Tónlistarveisla framundan í Skálholti Fórna sumarfríinu til að hjálpa fólki á hálendinu Öflugur skjálfti í Bárðarbungu Kosningar, uppbygging í Grafarvogi og hálendisvakt „Ég mun ekki taka þátt í prófkjöri aftur“ Tekinn próflaus á 120 kílómetra hraða Samsæriskenningar, borgarstjóri um húsnæðismál og kosningar Stungumaðurinn á hlaupahjólinu áfram í haldi Fleiri foreldrar í vanda með máluppeldi en áður Riðu um miðbæinn til að fagna Landsmóti Ómögulegt að vita hvað leynist í „brúnku-nefspreyjum“ sem seld eru á samfélagsmiðlum 82 ára snillingur í Hafnarfirði í hannyrðum „Hann á að vera hér á Íslandi“ Myndir frá eldsvoðanum í Húsafelli í nótt Alvarlegar aukaverkanir af brúnkunefspreyjum og brottvísun Yazans Tamimi Rændi fötum fyrir nánast hundrað þúsund Hugsi yfir lausagöngu fjár við vegi eftir að ferðamaður ók á lamb Séra Aldís Rut ráðin prestur við Grafarvogskirkjuprestakall Parísarhjólið varla óvinsælt ef sextíu þúsund vilja taka snúning Rabarabarahátíð í gamla bænum á Blönduósi Býst ekki við nýju eldgosi Sjá meira
Lögréttutjöldin eru tvö tjöld úr ull og líni, skreytt útsaumi og áletrunum. Þau eru saumuð saman og á öðru þeirra eru spakmæli um lukku og á hinu brot úr Passíusálmum Hallgríms Péturssonar. Tjöldin eru kennd við Lögréttuhúsið sem stóð á þingvöllum og var fyrsta dómshús Íslendinga. Hver sem tjaldið eignast á, á aldrei lukku sleppa frá segir á öðru tjaldinu. „Þessi tjöld eru talin hafa verið í húsi á Þingvöllum á bilinu 1700-1800. Síðan þegar Lögrétta var lögð af á Þingvöllum 1798, þá fara tjöldin eitthvert á flakk, við vitum ekki hvert. Við vitum soldið lítið um söguna. Kannski að þessi sýning verði til þess að við fáum að vita meira,“ segir Anna Leif Auðar Elídóttir, safnkennari og verkefnastjóri Lögréttutjaldanna, en sýning tjaldanna hefst á föstudag. Vildu ekki rétta undir berum himni Tjöldin eru kennd við Lögréttuhúsið sem var fyrsta reista dómshúsið á Íslandi. Í hundruð ára var réttað undir berum himni á Þingvöllum og það í tvo daga á ári. Sá tími fór að lengjast og kvörtuðu menn yfir því að rétta úti. Þá voru reist tjöld en það var ekki nóg þar sem sumar á Íslandi er ekki ávísun á gott veður. „Þannig þá var ákveðið að byggja hús en það hús stóð ekki lengi því því var ekki nógu vel viðhaldið. Árið 1798 var það Magnús Stephensen sem ákvað að leggja Alþingi niður og færa það heim til sín á Leirá. Síðan var það flutt hingað til Reykjavíkur,“ segir Anna. Anna Leif Auðar Elídóttir er safnkennari og verkefnastjóri Lögréttutjaldanna.Vísir/Einar Eftir að tjöldin voru tekin niður enduðu þau í fórum Íslendings, Hallgríms Scheving, sem þá bjó á Bessastöðum. Árið 1858 selur hann þau eða gefur til Skotans Robert Mackey Smith. Sá hafði mikinn áhuga á Íslandi og sögu Íslendinga. „Hann fer með þau til Skotlands og selur þau inn til Þjóðminjasafns Skota, rétt eftir að það var stofnað. Þetta er eitt af fyrstu árunum sem það starfaði, rétt áður en Þjóðminjasafn Íslands var stofnað. Það var stofnað 1863. Þetta var bara rétt fyrir þann tíma,“ segir Anna. Tjöldin eru í láni frá Þjóðminjasafni Skotlands.Vísir/Einar Hún segist glöð yfir því að fleiri Íslendingar sinni íslensku menningarefni og varðveiti íslenska þjóðararfinn. Það er þó mikið gleðiefni að fá tjöldin lánuð frá Skoska þjóðminjasafninu og geta sýnt þau hér á landi næsta árið. Hver gerði þau? Hver borgaði? Hver átti þau? Lítið er vitað um gerð tjaldanna tveggja. Hver gerði þau, hver greiddi fyrir sauminn, hver átti þau upphaflega eru allt spurningar sem ekki eru til svör við. Líklega hafa þau þó verið saumuð af konum og nokkrir komið að gerðinni. Í tjöldin eru saumuð ýmis mynstur.Vísir/Einar „Efra tjaldið er aðeins lengra og þau eru saumuð saman á langhliðinni. Þau koma sennilega úr sitthvorri áttinni án þess að við vitum það því þau eru ekki með sama bakgrunninn. Það er texti á báðum tjöldunum sem er úr sitthvorri áttinni líka. Það er alveg líklegt að þau komi frá sitthvorum staðnum,“ segir Anna. Allra síðast þá á eg hér andláti mínu að gegna, sé þá, minn Guð, fyr sjónum þér sonar þíns pínan megna þegar hann lagður lágt á tré leit til þín augum grátande. Vægðu mér því hans vegna. segir á hinu tjaldinu. Passíusálmurinn er reyndar ekki allur á tjaldinu þar sem ekki var pláss fyrir síðustu línuna. „Kannski skipti síðasta línan ekki máli fyrir viðkomandi. Síðan er neðra klæðið, þá er þessi lukkuþula eða álög eða hvað við viljum kalla það. Annað hvort hefur klæðið ekki verið lengra og það vantar á þuluna eða það hefur verið skorið af henni,“ segir Anna en sú þula er heldur ekki fullklárið á tjaldinu. Hluti af Passíusálmum Hallgríms Péturssonar er á einu tjaldanna.Vísir/Einar Hafa ekki náð að rannsaka tjöldin Á þessum tíma voru hús gjarnan tjölduð að innan, bæði til prýðis og til einangrunar. Sumir höfðu útsaum í sínum tjöldum. „Þar sem verkið er ekki í okkar eigu þá hafa ekki farið fram rannsóknir á útsaumsaðferðinni, það er ekki búin að fara fram aldursgreining. Það er ekki búin að fara fram greining á litarefnum eða neitt slíkt. Þess vegna í rauninni vitum við ekki nógu mikið til þess að segja nákvæmlega til um þessi tjöld. Hvorki um sögu þeirra, uppruna né hversu margir komu að útsaumnum eða í hvaða tilgangi. Hvers vegna þau enduðu hjá Hallgrími Scheving, hvers vegna hann seldi þau úr landi. Við erum með svolítið mysteríska gátu hérna fyrir framan okkur sem mögulega einhverjar rannsóknir í framtíðinni geta leitt í ljós,“ segir Anna. „Grátande“ er hér saumað í tjöldin.Vísir/Einar Rándýrt verkefni Ljóst er að útsaumurinn hefur kostað ágætis pening en nokkur ár af vinnu tekur til að sauma í svo stór tjöld. Þá er notað litað garn, litað með litum sem þú færð ekki úr íslenskum jurtum. „Þú færð ekki bláan úr íslenskum jurtum. Ekki svona mikið af rauðu. Þannig þú þarft að flytja inn jurtir. Svo þarftu að kunna að sauma, þú þarft að sækja þér munstrin og teikna þau upp. Þannig þetta er ekki bara útsaumurinn sjálfur heldur öll undirbúningsvinnan líka. Það liggur töluverð vinna í þessu,“ segir Anna. Mögulega sé garnið flutt litað hingað til lands en það er heldur ekki vitað. Það yrði þó einnig dýrt að flytja garnið inn. Brúna garnið er það sem er hvað verst farið, líklegast þar sem notað var járn í litarefnið sem eyðir ullinni og gerir hana viðkvæmari.Vísir/Einar „Auðvitað ef að þú vilt vera með stofurnar þínar fínar, þá sýnir þú fína gripi sem að fólk hefur mikinn áhuga á að sjá. „Þessi er ríkur, hann getur verið með svona mörg ársverk af skreytingum á veggjum hjá sér“,“ segir Anna. Tjöldin eru sýnd í tilefni af áttatíu ára afmæli lýðveldisins og hefst sýningin sem fyrr segir föstudaginn 14. júní, þremur dögum fyrir þjóðhátíðardaginn. Anna segir það vera svo fólk geti nýtt stóra daginn í hátíðarhöld sem verða víða um borgina 17. júní.
Fornminjar Skotland Bretland Alþingi Þingvellir Mest lesið Sögulegur dagur fyrir frönsku þjóðina að baki Erlent „Ástæða til að hafa áhyggjur“ Erlent Ferðamaður sofnaði undir stýri og ók á rútu Innlent Hundsbitum fari fjölgandi Innlent Hrædd um að hún mæti óvart í gömlu vinnuna í fyrramálið Innlent Vöknuðu á floti og stigu út með drulluna upp að hnjám Erlent Óður hundur réðst á tvo í Grafarvogi Innlent Hjólhýsi fauk af veginum í Borgarfirði Innlent Tíu ára stúlku vísað úr strætó Innlent „Fólk er einfaldlega hrætt“ Erlent Fleiri fréttir Hrædd um að hún mæti óvart í gömlu vinnuna í fyrramálið Hundsbitum fari fjölgandi Skúffukaka og mjólk vegna pirrings út af töppum Viðbrögð við sögulegum tölum í Frakklandi í beinni Ferðamaður sofnaði undir stýri og ók á rútu Hjólhýsi fauk af veginum í Borgarfirði Séra Arna Ýrr tekur við af verðandi biskupi Grafarvogsbúar þurfi ekki að óttast blokkir Óður hundur réðst á tvo í Grafarvogi Tónlistarveisla framundan í Skálholti Fórna sumarfríinu til að hjálpa fólki á hálendinu Öflugur skjálfti í Bárðarbungu Kosningar, uppbygging í Grafarvogi og hálendisvakt „Ég mun ekki taka þátt í prófkjöri aftur“ Tekinn próflaus á 120 kílómetra hraða Samsæriskenningar, borgarstjóri um húsnæðismál og kosningar Stungumaðurinn á hlaupahjólinu áfram í haldi Fleiri foreldrar í vanda með máluppeldi en áður Riðu um miðbæinn til að fagna Landsmóti Ómögulegt að vita hvað leynist í „brúnku-nefspreyjum“ sem seld eru á samfélagsmiðlum 82 ára snillingur í Hafnarfirði í hannyrðum „Hann á að vera hér á Íslandi“ Myndir frá eldsvoðanum í Húsafelli í nótt Alvarlegar aukaverkanir af brúnkunefspreyjum og brottvísun Yazans Tamimi Rændi fötum fyrir nánast hundrað þúsund Hugsi yfir lausagöngu fjár við vegi eftir að ferðamaður ók á lamb Séra Aldís Rut ráðin prestur við Grafarvogskirkjuprestakall Parísarhjólið varla óvinsælt ef sextíu þúsund vilja taka snúning Rabarabarahátíð í gamla bænum á Blönduósi Býst ekki við nýju eldgosi Sjá meira