Halla, ekki Kata Sævar Þór Jónsson skrifar 2. júní 2024 15:00 Nýafstaðnar forsetakosningar eru svo sannarlega sögulegar að mörgu leyti. Í mínum huga sýna þær og sanna mikilvægi embættisins og hversu nær það stendur hjarta landsmanna. Einnig tek ég undir orð Ólafs Ragnars Grímssonar að þjóðin hefur nú viðurkennt eða veitt embættinu aukið vægi og hlutverk. Niðurstaðan er skýr, þjóðin vill eiga sinn forseta. Í því felst að þjóðin vill ekki að stjórnmálastéttin ráði því hver verður forseti. Þessar kosningar hafa öðrum þræði snúist um elítuna gegn almenningnum, og alþýða manna hafði betur. Forsetinn tilheyrir þeim og augljóst að fólkið í landinu lítur á forsetann sem sinn málsvara, sinn bakvörð þegar stjórnmálaelítan misstígur sig. Við höfum í þessum kosningum verið minnt á það að fyrri forsetar hafi sumir komið úr röðum stjórnmálamanna og jafnvel af ráðherrastóli. Enginn hefur þó áður ætlað sér að fara beint úr forsætisráðuneytinu á Bessastaði, fyrir því eru engin fordæmi. Þá held ég að aðstæður í þjóðfélaginu hafi gjörbreyst eftir hrunið með þeim hætti að erfiðara sé fyrir stjórnmálamenn, sérstaklega þá sem gegnt hafa ráðherrastöðu, að sækjast eftir embætti forseta. Í hruninu og eftir hrun breyttist umræðan mikið og allar ríkisstjórnir síðan hafa legið undir stöðu ámæli og gagnrýni, mun meiri og harðvítugri en áður. Hvort sú gagnrýni er sanngjörn eða réttlát er annað mál. Þessi breyting hefur það í för með sér að ríkjandi ráðamenn njóta ekki lengur sama brautargengis til Bessastaða. Inn í þetta spilar einnig væntingar fólks til forsetans en þær breyttust eftir að Ólafur Ragnar virkjaði málskotsréttinn. Þegar hann braut það blað í sögunni þá breikkaði bilið milli embættisins og stjórnmálamanna. Þessir tveir atburðir hafa haft þær afleiðingar að í dag er töluvert lengra fyrir stjórnmálamann að stökkva til þess að komast á Álftanes. Þetta eru breyttar aðstæður sem þarf að horfast í augu við. Þó skal einnig varast að fullyrða of mikið um þetta - það er ekki hægt að fullyrða að þjóðin vilji fræðimenn, stjórnmálamann eða mannauðarstjóra í embættið. Þjóðin mun alltaf kjósa þann sem henni líst best á hverju sinni, óháð menntun eða stöðu, en það sem mun alltaf skipta sköpum er traust til viðkomandi, traust til þess að forsetinn standi fyrst og fremst með fólkinu í landinu og tilheyri þeim. Ef þessi tryggðabönd finnast ekki þá er þetta búið spil fyrir viðkomandi frambjóðanda. Að einhverju leyti var þetta líka uppi á teningnum þegar Ólafur Ragnar var fyrst kjörinn. Þá kom hann fram sem mjög sterkt mótvægi við sitjandi ráðamenn þess tíma, sem reyndu allt til þess að koma í veg fyrir kjör hans. Það þýðir ekkert að steyta hnefa framan í þjóðina og skammast í henni út af niðurstöðunum. Reynið frekar að skilja skilaboðin og hvað er að gerast í raun og veru. Að sama skapi er ekki mark takandi á gagnrýni þeirra sem hafa sprottið upp og gert lítið úr hæfni og getu Höllu Tómasdóttur, af því að þjóðin hafi kosið taktískt til að hafna Katrínu. Á móti má spyrja, af hverju þetta óánægjufylgi hafi þá ekki hoppað á vagn Höllu Hrundar því lengst af var hún sá frambjóðandi sem líklegust var til þess að bera sigur úr býtum. Halla Tómasdóttir mældist með mjög lítið fylgi til að byrja með. Það sem gerðist var einfaldlega það að Halla Tómasdóttir sýndi sig og sannaði í kappræðum og vann inn fylgi og traust með framkomu sinni. Sigurganga hennar byrjaði snemma í maí og var stöðug og óx ásmegin allt undir hið síðasta. Katrín ætlaði sér of hátt stökk. Ég veit ekki hvort hún hafi áttað sig á því að bilið væri orðið svona breitt á milli Bessastaða og stjórnarráðsins. Ég skrifaði um þetta grein skömmu eftir að hún tilkynnti um framboð sitt þar sem ég bar hana saman við Gunnar Thoroddssen. Þessar kosningar nú snerust um framangreint traust, það efast enginn um hæfi Katrínar til þess að gegna embættinu, né heldur hæfi Höllu Tómasdóttur og ýmissa annarra frambjóðenda, en ég tel að þjóðin hafi kosið þann sem hún treysti best. Höfundur er Hæstaréttarlögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Forsetakosningar 2024 Skoðun: Forsetakosningar 2024 Sævar Þór Jónsson Mest lesið „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Iðkum nægjusemi, nýtum náttúruna Borghildur Gunnarsdóttir,Ósk Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hægt með krónunni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Nýafstaðnar forsetakosningar eru svo sannarlega sögulegar að mörgu leyti. Í mínum huga sýna þær og sanna mikilvægi embættisins og hversu nær það stendur hjarta landsmanna. Einnig tek ég undir orð Ólafs Ragnars Grímssonar að þjóðin hefur nú viðurkennt eða veitt embættinu aukið vægi og hlutverk. Niðurstaðan er skýr, þjóðin vill eiga sinn forseta. Í því felst að þjóðin vill ekki að stjórnmálastéttin ráði því hver verður forseti. Þessar kosningar hafa öðrum þræði snúist um elítuna gegn almenningnum, og alþýða manna hafði betur. Forsetinn tilheyrir þeim og augljóst að fólkið í landinu lítur á forsetann sem sinn málsvara, sinn bakvörð þegar stjórnmálaelítan misstígur sig. Við höfum í þessum kosningum verið minnt á það að fyrri forsetar hafi sumir komið úr röðum stjórnmálamanna og jafnvel af ráðherrastóli. Enginn hefur þó áður ætlað sér að fara beint úr forsætisráðuneytinu á Bessastaði, fyrir því eru engin fordæmi. Þá held ég að aðstæður í þjóðfélaginu hafi gjörbreyst eftir hrunið með þeim hætti að erfiðara sé fyrir stjórnmálamenn, sérstaklega þá sem gegnt hafa ráðherrastöðu, að sækjast eftir embætti forseta. Í hruninu og eftir hrun breyttist umræðan mikið og allar ríkisstjórnir síðan hafa legið undir stöðu ámæli og gagnrýni, mun meiri og harðvítugri en áður. Hvort sú gagnrýni er sanngjörn eða réttlát er annað mál. Þessi breyting hefur það í för með sér að ríkjandi ráðamenn njóta ekki lengur sama brautargengis til Bessastaða. Inn í þetta spilar einnig væntingar fólks til forsetans en þær breyttust eftir að Ólafur Ragnar virkjaði málskotsréttinn. Þegar hann braut það blað í sögunni þá breikkaði bilið milli embættisins og stjórnmálamanna. Þessir tveir atburðir hafa haft þær afleiðingar að í dag er töluvert lengra fyrir stjórnmálamann að stökkva til þess að komast á Álftanes. Þetta eru breyttar aðstæður sem þarf að horfast í augu við. Þó skal einnig varast að fullyrða of mikið um þetta - það er ekki hægt að fullyrða að þjóðin vilji fræðimenn, stjórnmálamann eða mannauðarstjóra í embættið. Þjóðin mun alltaf kjósa þann sem henni líst best á hverju sinni, óháð menntun eða stöðu, en það sem mun alltaf skipta sköpum er traust til viðkomandi, traust til þess að forsetinn standi fyrst og fremst með fólkinu í landinu og tilheyri þeim. Ef þessi tryggðabönd finnast ekki þá er þetta búið spil fyrir viðkomandi frambjóðanda. Að einhverju leyti var þetta líka uppi á teningnum þegar Ólafur Ragnar var fyrst kjörinn. Þá kom hann fram sem mjög sterkt mótvægi við sitjandi ráðamenn þess tíma, sem reyndu allt til þess að koma í veg fyrir kjör hans. Það þýðir ekkert að steyta hnefa framan í þjóðina og skammast í henni út af niðurstöðunum. Reynið frekar að skilja skilaboðin og hvað er að gerast í raun og veru. Að sama skapi er ekki mark takandi á gagnrýni þeirra sem hafa sprottið upp og gert lítið úr hæfni og getu Höllu Tómasdóttur, af því að þjóðin hafi kosið taktískt til að hafna Katrínu. Á móti má spyrja, af hverju þetta óánægjufylgi hafi þá ekki hoppað á vagn Höllu Hrundar því lengst af var hún sá frambjóðandi sem líklegust var til þess að bera sigur úr býtum. Halla Tómasdóttir mældist með mjög lítið fylgi til að byrja með. Það sem gerðist var einfaldlega það að Halla Tómasdóttir sýndi sig og sannaði í kappræðum og vann inn fylgi og traust með framkomu sinni. Sigurganga hennar byrjaði snemma í maí og var stöðug og óx ásmegin allt undir hið síðasta. Katrín ætlaði sér of hátt stökk. Ég veit ekki hvort hún hafi áttað sig á því að bilið væri orðið svona breitt á milli Bessastaða og stjórnarráðsins. Ég skrifaði um þetta grein skömmu eftir að hún tilkynnti um framboð sitt þar sem ég bar hana saman við Gunnar Thoroddssen. Þessar kosningar nú snerust um framangreint traust, það efast enginn um hæfi Katrínar til þess að gegna embættinu, né heldur hæfi Höllu Tómasdóttur og ýmissa annarra frambjóðenda, en ég tel að þjóðin hafi kosið þann sem hún treysti best. Höfundur er Hæstaréttarlögmaður.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun