Rjúfa verður vítahringinn í húsnæðismálum Finnbjörn A. Hermannsson skrifar 12. janúar 2024 13:01 Enn syrtir í álinn í húsnæðismálum landsmanna. Í Morgunblaðinu (fimmtudag 11. janúar) er sagt frá nýrri könnun sem Samtök iðnaðarins (SI) gerðu meðal stjórnenda verktakafyrirtækja sem leiðir í ljós að þeir gera ráð fyrir 30% samdrætti í íbúðabyggingum næstu misserin. Nánar tiltekið reikna stjórnendur verktakafyrirtækja með því að hefja byggingu 700 íbúða á næstu 12 mánuðum borið saman við um 1.000 íbúðir sem verið hafa í byggingu síðustu 12 mánuðina. Í fréttinni kemur einnig fram að sömu aðilar spáðu 65% samdrætti í búðabyggingum í mars í fyrra. Samkvæmt talningu Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá því í október 2023 raungerðist þessi spá; samdrátturinn nam 68%. Með öðrum orðum; vandinn dýpkar og eykst að umfangi. Með hverju misseri færumst við fjær því að ná að byggja þær 5.000 íbúðir sem byggja þarf á ári hverju á næstu árum til að koma til móts við þörfina samkvæmt greiningu sem unnin var fyrir Húsnæðis- og mannvirkjastofnun. Þekktir áhrifaþættir Helstu áhrifaþættir í þessari óheillaþróun eru vel þekktir; hár fjármagnskostnaður og lóðaskortur. Þá er ónefnd mikil fjölgun landsmanna sem að stórum hluta kemur til vegna þarfa fyrirtækja fyrir vinnuafl. Viðlíka fólksfjölgun er vandfundin í okkar heimshluta. Samkvæmt Hagstofu Íslands voru innflytjendur á Íslandi 71.424, eða 18,4% mannfjöldans 1. janúar 2023. Hafði þeim þá fjölgað um 10.000 manns á einu ári. Einhvers staðar verður þetta ágæta fólk að búa. Ráðaleysi stjórnvalda Þetta eru ekki ný og áður óþekkt sannindi. Stjórnvöld hafa á hinn bóginn reynst gjörsamlega ófær um að bregðast við þessari áskorun. Þrátt fyrir glærusýningar um áformaðar íbúðabyggingar og myndatökur við öll möguleg tækifæri versnar ástandið stöðugt. Afleiðingarnar þekkjum við öll; skorturinn framkallar himinhátt húsnæðisverð sem kemur illa við almennt launafólk og verst niður á ungu fólki og fólki í lægstu tekjuhópum. Vítahringur vaxta og framboðs Vonir standa til þess að verðbólga og þar með vextir fari lækkandi á árinu 2024. Hagstofa Íslands, Seðlabanki og fjármálastofnanir gera ráð fyrir töluverðri lækkun verðbólgu. Þar með glæðast vonir um að Seðlabankinn geti hafið lækkunarferli vaxta. Það væri vitanlega jákvæð þróun. Hitt ætti fólk að hafa í huga að vaxtalækkanir í framboðskreppu eru líklegar til að dýpka hana enn frekar þar sem ætla má að eftirspurn aukist að því skapi. Þannig er sú hætta fyrir hendi að lækkun verðbólgu og vaxta stuðli að enn meiri hækkun húsnæðisverðs sem aftur nærir verðbólguvísitöluna og vinnur þar með gegn sjálfu markmiðinu. Gerist þetta hefur stjórnmálunum tekist að koma á eins konar samfélagslegum vítahring. Aukið framboð og stuðningur Ljóst er að fara þurfa saman opinberar stuðningsaðgerðir við kaupendur fyrstu íbúðar og láglaunafólk og aukið framboð lóða undir íbúðahúsnæði. Það er rannsóknarefni hversu illa ríkisvaldi og sveitarstjórnarstigi hefur tekist að stilla saman strengi í því skyni að tryggja aukið framboð húsnæðis. Segja má að árum saman hafi þessi tvö stjórnsýslustig sameinast um að gera það lítið að íbúðaframleiðsla hefur ekki fullnægt náttúrulegri fjölgun þjóðar, hvað þá að auka í til að taka á móti fjölgun aðfluttra. Því hefur vandinn vaxið ár fyrir ár allt frá 2016. Þetta ástand er með öllu ólíðandi. Róttækra aðgerða er þörf Ef til vill er tímabært að stækka möguleg byggingarsvæði umhverfis Reykjavík og nágrannasveitarfélögin í því skyni að auka lóðaframboð. Ef til vill gæti Reykjavíkurborg innkallað lóðir. Við blasir að þörf er á róttækum aðgerðum ef takast á að létta þrýstingi af húsnæðismarkaði. Eðlilegt er að horfa til Bjargs og Blævar, óhagnaðardrifinna íbúðafélaga í eigu BSRB og Alþýðusambands Íslands, sem náð hafa eftirtektarverðum árangri við að byggja íbúðarhúsnæði á viðráðanlegu verði fyrir launafólk. Velferð og mannréttindi Verkalýðshreyfingin er mikilvægasta afl framfara og breytinga á Íslandi. Hún uppfyllir ekki verkefni sín og skyldur láti hún sig ekki svo stórt samfélagsmál varða. Á vettvangi Alþýðusambandsins hafa verið unnar tillögur m.a. um bráða-aðgerðir og grunn að nýju húsnæðislánakerfi. Ljóst er að takist ekki að rjúfa þá kyrrstöðu sem ríki og sveitarfélög bera ábyrgð á mun enn vaxa sá fjöldi Íslendinga sem ekki fær notið þeirra mannréttinda að eiga kost á góðu og öruggu húsnæði á viðráðanlegum kjörum. Um leið munu yfirlýsingar stjórnmálafólks á tyllidögum enn rýrna að innihaldi sem og tilkall til að Ísland geti talist velferðarsamfélag allra. Höfundur er forseti Alþýðusambands Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Finnbjörn A. Hermannsson Kjaraviðræður 2023-24 Kjaramál Húsnæðismál Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Enn syrtir í álinn í húsnæðismálum landsmanna. Í Morgunblaðinu (fimmtudag 11. janúar) er sagt frá nýrri könnun sem Samtök iðnaðarins (SI) gerðu meðal stjórnenda verktakafyrirtækja sem leiðir í ljós að þeir gera ráð fyrir 30% samdrætti í íbúðabyggingum næstu misserin. Nánar tiltekið reikna stjórnendur verktakafyrirtækja með því að hefja byggingu 700 íbúða á næstu 12 mánuðum borið saman við um 1.000 íbúðir sem verið hafa í byggingu síðustu 12 mánuðina. Í fréttinni kemur einnig fram að sömu aðilar spáðu 65% samdrætti í búðabyggingum í mars í fyrra. Samkvæmt talningu Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar frá því í október 2023 raungerðist þessi spá; samdrátturinn nam 68%. Með öðrum orðum; vandinn dýpkar og eykst að umfangi. Með hverju misseri færumst við fjær því að ná að byggja þær 5.000 íbúðir sem byggja þarf á ári hverju á næstu árum til að koma til móts við þörfina samkvæmt greiningu sem unnin var fyrir Húsnæðis- og mannvirkjastofnun. Þekktir áhrifaþættir Helstu áhrifaþættir í þessari óheillaþróun eru vel þekktir; hár fjármagnskostnaður og lóðaskortur. Þá er ónefnd mikil fjölgun landsmanna sem að stórum hluta kemur til vegna þarfa fyrirtækja fyrir vinnuafl. Viðlíka fólksfjölgun er vandfundin í okkar heimshluta. Samkvæmt Hagstofu Íslands voru innflytjendur á Íslandi 71.424, eða 18,4% mannfjöldans 1. janúar 2023. Hafði þeim þá fjölgað um 10.000 manns á einu ári. Einhvers staðar verður þetta ágæta fólk að búa. Ráðaleysi stjórnvalda Þetta eru ekki ný og áður óþekkt sannindi. Stjórnvöld hafa á hinn bóginn reynst gjörsamlega ófær um að bregðast við þessari áskorun. Þrátt fyrir glærusýningar um áformaðar íbúðabyggingar og myndatökur við öll möguleg tækifæri versnar ástandið stöðugt. Afleiðingarnar þekkjum við öll; skorturinn framkallar himinhátt húsnæðisverð sem kemur illa við almennt launafólk og verst niður á ungu fólki og fólki í lægstu tekjuhópum. Vítahringur vaxta og framboðs Vonir standa til þess að verðbólga og þar með vextir fari lækkandi á árinu 2024. Hagstofa Íslands, Seðlabanki og fjármálastofnanir gera ráð fyrir töluverðri lækkun verðbólgu. Þar með glæðast vonir um að Seðlabankinn geti hafið lækkunarferli vaxta. Það væri vitanlega jákvæð þróun. Hitt ætti fólk að hafa í huga að vaxtalækkanir í framboðskreppu eru líklegar til að dýpka hana enn frekar þar sem ætla má að eftirspurn aukist að því skapi. Þannig er sú hætta fyrir hendi að lækkun verðbólgu og vaxta stuðli að enn meiri hækkun húsnæðisverðs sem aftur nærir verðbólguvísitöluna og vinnur þar með gegn sjálfu markmiðinu. Gerist þetta hefur stjórnmálunum tekist að koma á eins konar samfélagslegum vítahring. Aukið framboð og stuðningur Ljóst er að fara þurfa saman opinberar stuðningsaðgerðir við kaupendur fyrstu íbúðar og láglaunafólk og aukið framboð lóða undir íbúðahúsnæði. Það er rannsóknarefni hversu illa ríkisvaldi og sveitarstjórnarstigi hefur tekist að stilla saman strengi í því skyni að tryggja aukið framboð húsnæðis. Segja má að árum saman hafi þessi tvö stjórnsýslustig sameinast um að gera það lítið að íbúðaframleiðsla hefur ekki fullnægt náttúrulegri fjölgun þjóðar, hvað þá að auka í til að taka á móti fjölgun aðfluttra. Því hefur vandinn vaxið ár fyrir ár allt frá 2016. Þetta ástand er með öllu ólíðandi. Róttækra aðgerða er þörf Ef til vill er tímabært að stækka möguleg byggingarsvæði umhverfis Reykjavík og nágrannasveitarfélögin í því skyni að auka lóðaframboð. Ef til vill gæti Reykjavíkurborg innkallað lóðir. Við blasir að þörf er á róttækum aðgerðum ef takast á að létta þrýstingi af húsnæðismarkaði. Eðlilegt er að horfa til Bjargs og Blævar, óhagnaðardrifinna íbúðafélaga í eigu BSRB og Alþýðusambands Íslands, sem náð hafa eftirtektarverðum árangri við að byggja íbúðarhúsnæði á viðráðanlegu verði fyrir launafólk. Velferð og mannréttindi Verkalýðshreyfingin er mikilvægasta afl framfara og breytinga á Íslandi. Hún uppfyllir ekki verkefni sín og skyldur láti hún sig ekki svo stórt samfélagsmál varða. Á vettvangi Alþýðusambandsins hafa verið unnar tillögur m.a. um bráða-aðgerðir og grunn að nýju húsnæðislánakerfi. Ljóst er að takist ekki að rjúfa þá kyrrstöðu sem ríki og sveitarfélög bera ábyrgð á mun enn vaxa sá fjöldi Íslendinga sem ekki fær notið þeirra mannréttinda að eiga kost á góðu og öruggu húsnæði á viðráðanlegum kjörum. Um leið munu yfirlýsingar stjórnmálafólks á tyllidögum enn rýrna að innihaldi sem og tilkall til að Ísland geti talist velferðarsamfélag allra. Höfundur er forseti Alþýðusambands Íslands.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun