Fátækari með hverju árinu! Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar 6. desember 2023 15:02 Í dag sat ég kynningu á könnun Vörðu rannsóknarstofnunar vinnumarkaðarins sem unnin var fyrir ÖBÍ réttindasamtök um hagi fatlaðs fólks á Íslandi. Niðurstöðurnar vöktu mér djúpa sorg. Þær voru í engum samhljómi við orð ráðamanna sem óþreytandi segja okkur þjóðinni, að allt sé í lukkunar velstandi, jöfnuður hinn mesti meðal OECD ríkja og hagsæld meiri en nokkru sinni. Í gær voru í fréttum niðurstöður PISA rannsóknar á námsgetu barna á Íslandi, skemmst er frá að segja að Ísland skoraði lægst og var megin orsök þess sögð vegna félagslegra þátta. Í könnun Vörðu var niðurstaðan sú að fólk sem hefur fatlast vegna veikinda og slysa eða fæðst fatlað býr að stærstum hluta við fátækt og sára fátækt, standa þar verst einstæðir foreldrar og fólk sem býr eitt. Meirihlutinn býr við verri fjárhagslega stöðu nú en fyrir ári síðan. Sjötíu prósent svarenda geta ekki mætt óvæntum útgjöldum upp að kr. 80.000. Fjörutíu prósent geta ekki haldið barnaafmæli, gefið jólagjafir né afmælisgjafir eða kostað tómstundir barna sinna. Sjö af hverjum tíu búa við slæma andlega líðan og tíu prósent hafa daglega sjálfvígshugsanir eða hugsa um að skaða sig. Við skulum átta okkur á að hópurinn sem samanstendur af fólki úr öllum þjóðfélagsstigum, fólki sem vegna fötlunar sinnar þarf í ofanálag að búa við virðingarleysi og vanrækslu af hendi stjórnvalda þar sem því og börnum þess er haldið í skefjalausri fátækt. Ég var formaður ÖBÍ í sex ár, á þeim árum reyndum við á margvíslegan hátt að fá stjórnvöld til að skilja og bregðast við alvarleika fátæktar og hvernig hún kemur niður á, ekki bara því fólki sem hefur fatlast heldur líka á börnum þess og fjölskyldum. Gerðar voru kannanir og sýndu niðurstöður þeirra sífellt versnandi stöðu, en ekki sífellt batandi stöðu hópsins. Ítrekað bentu samtökin á að bæta þyrfti stöðuna, draga þyrfti verulega úr eða taka út áhrif framfærsluuppbótarinnar á atvinnutekjur þannig að það fólk sem gæti unnið að hluta til bæri eitthvað úr bítum. Auk þess yrði að hækka lífeyri verulega. Þá þyrfti að skoða og bæta húsnæðismál hópsins sérstaklega. Fátt stórt hefur verið gert til að bæta stöðu hópsins, frítekjumarkið var hækkað um síðustu áramót í 200.000 kr. og var það vel, en framfærslubótin var EKKI afnumin og gagnaðist því hækkunin á engan hátt þeim stóra hóp sem hana hefur. Fámennur hópur ungs fólks sem bjó í heimahúsum svokallaður NEED hópur hafði þó gagn af þessu sem í sjálfu sér var gott. Í dag er staðan sú að einstaklingur sem vinnur 40% starf og tekur örorkulífeyrir á móti, ber ekkert úr bítum fyrir vinnu sína. Skerðing vegna framfærsluuppbótar kemur m.a. í veg fyrir það. Í raun myndi sami einstaklingur hafa 2000 kr. meira til ráðstöfunar á mánuði væri hann eingöngu á örorkulífeyri og heima hjá sér, svo öfugsnúið sem það nú er. Við bentum ítrekað á að strípaður örorkulífeyrir ætti aldrei að vera lægri en lágmarkslaun, hann er enn talsvert lægri. Það dugir ekki að mála yfir mygluna, hún heldur áfram að valda ómældum skaða meðan hún er ekki upprætt. Stjórnvöld þurfa að axla ábyrgðina sem þau tókust á hendur; að vera eini aðilinn sem ræður fjárhagslegri stöðu 20.000 einstaklinga á Íslandi. Stjórnvöld þurfa að bæta fjárhagsstöðu örorku- og endurhæfingarlífeyristaka verulega og bæta félagslegt umhverfi hópsins umtalsvert. Það nægir ekki að bera á borð fyrir langsoltinn hópinn klisjukenndar frásagnir um hvað mikið stjórnvöld hafi gert, þegar niðurstaðan er ætíð sú, að það fæddist mús. Við stjórnvöld segi ég: Komið fram við fólk af virðingu, bjóðið því raunverulega aðstoð og hættið að plástra með smá aðgerðum. Takið á fátæktinni og framkvæmið af hugrekki! Ég hvet verkalýðshreyfinguna til að láta í sér heyra, flest sem eru á örorku- og endurhæfingarlífeyrir hafa verið á vinnumarkaði og eru á vinnumarkaði. Það skítur því skökku við að verkalýðshreyfingin láti sig litlui eða engu varða um afdrif sinna félaga. Láti sig engu varða að beinlínis sé gengið á mannvirðingu fólks sem hefur fallið af vinnumarkaði sökum veikinda eða slysa og því ýtt í sárafátækt. Hvað þarf staðan að verða slæm til að gripið verði til aðgerða sem breyta stöðunni til hins betra? Höfundur er eigandi örorkumats. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þuríður Harpa Sigurðardóttir Málefni fatlaðs fólks Mest lesið Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson Skoðun Græðgi Kolbrún Bergþórsdóttir Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Núna er næst! Bjarney Bjarnadóttir,Jóhanna M. Þorvaldsdóttir Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Skoðun Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Að gefnu tilefni Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Löng barátta XD fyrir jafnrétti og frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Í dag sat ég kynningu á könnun Vörðu rannsóknarstofnunar vinnumarkaðarins sem unnin var fyrir ÖBÍ réttindasamtök um hagi fatlaðs fólks á Íslandi. Niðurstöðurnar vöktu mér djúpa sorg. Þær voru í engum samhljómi við orð ráðamanna sem óþreytandi segja okkur þjóðinni, að allt sé í lukkunar velstandi, jöfnuður hinn mesti meðal OECD ríkja og hagsæld meiri en nokkru sinni. Í gær voru í fréttum niðurstöður PISA rannsóknar á námsgetu barna á Íslandi, skemmst er frá að segja að Ísland skoraði lægst og var megin orsök þess sögð vegna félagslegra þátta. Í könnun Vörðu var niðurstaðan sú að fólk sem hefur fatlast vegna veikinda og slysa eða fæðst fatlað býr að stærstum hluta við fátækt og sára fátækt, standa þar verst einstæðir foreldrar og fólk sem býr eitt. Meirihlutinn býr við verri fjárhagslega stöðu nú en fyrir ári síðan. Sjötíu prósent svarenda geta ekki mætt óvæntum útgjöldum upp að kr. 80.000. Fjörutíu prósent geta ekki haldið barnaafmæli, gefið jólagjafir né afmælisgjafir eða kostað tómstundir barna sinna. Sjö af hverjum tíu búa við slæma andlega líðan og tíu prósent hafa daglega sjálfvígshugsanir eða hugsa um að skaða sig. Við skulum átta okkur á að hópurinn sem samanstendur af fólki úr öllum þjóðfélagsstigum, fólki sem vegna fötlunar sinnar þarf í ofanálag að búa við virðingarleysi og vanrækslu af hendi stjórnvalda þar sem því og börnum þess er haldið í skefjalausri fátækt. Ég var formaður ÖBÍ í sex ár, á þeim árum reyndum við á margvíslegan hátt að fá stjórnvöld til að skilja og bregðast við alvarleika fátæktar og hvernig hún kemur niður á, ekki bara því fólki sem hefur fatlast heldur líka á börnum þess og fjölskyldum. Gerðar voru kannanir og sýndu niðurstöður þeirra sífellt versnandi stöðu, en ekki sífellt batandi stöðu hópsins. Ítrekað bentu samtökin á að bæta þyrfti stöðuna, draga þyrfti verulega úr eða taka út áhrif framfærsluuppbótarinnar á atvinnutekjur þannig að það fólk sem gæti unnið að hluta til bæri eitthvað úr bítum. Auk þess yrði að hækka lífeyri verulega. Þá þyrfti að skoða og bæta húsnæðismál hópsins sérstaklega. Fátt stórt hefur verið gert til að bæta stöðu hópsins, frítekjumarkið var hækkað um síðustu áramót í 200.000 kr. og var það vel, en framfærslubótin var EKKI afnumin og gagnaðist því hækkunin á engan hátt þeim stóra hóp sem hana hefur. Fámennur hópur ungs fólks sem bjó í heimahúsum svokallaður NEED hópur hafði þó gagn af þessu sem í sjálfu sér var gott. Í dag er staðan sú að einstaklingur sem vinnur 40% starf og tekur örorkulífeyrir á móti, ber ekkert úr bítum fyrir vinnu sína. Skerðing vegna framfærsluuppbótar kemur m.a. í veg fyrir það. Í raun myndi sami einstaklingur hafa 2000 kr. meira til ráðstöfunar á mánuði væri hann eingöngu á örorkulífeyri og heima hjá sér, svo öfugsnúið sem það nú er. Við bentum ítrekað á að strípaður örorkulífeyrir ætti aldrei að vera lægri en lágmarkslaun, hann er enn talsvert lægri. Það dugir ekki að mála yfir mygluna, hún heldur áfram að valda ómældum skaða meðan hún er ekki upprætt. Stjórnvöld þurfa að axla ábyrgðina sem þau tókust á hendur; að vera eini aðilinn sem ræður fjárhagslegri stöðu 20.000 einstaklinga á Íslandi. Stjórnvöld þurfa að bæta fjárhagsstöðu örorku- og endurhæfingarlífeyristaka verulega og bæta félagslegt umhverfi hópsins umtalsvert. Það nægir ekki að bera á borð fyrir langsoltinn hópinn klisjukenndar frásagnir um hvað mikið stjórnvöld hafi gert, þegar niðurstaðan er ætíð sú, að það fæddist mús. Við stjórnvöld segi ég: Komið fram við fólk af virðingu, bjóðið því raunverulega aðstoð og hættið að plástra með smá aðgerðum. Takið á fátæktinni og framkvæmið af hugrekki! Ég hvet verkalýðshreyfinguna til að láta í sér heyra, flest sem eru á örorku- og endurhæfingarlífeyrir hafa verið á vinnumarkaði og eru á vinnumarkaði. Það skítur því skökku við að verkalýðshreyfingin láti sig litlui eða engu varða um afdrif sinna félaga. Láti sig engu varða að beinlínis sé gengið á mannvirðingu fólks sem hefur fallið af vinnumarkaði sökum veikinda eða slysa og því ýtt í sárafátækt. Hvað þarf staðan að verða slæm til að gripið verði til aðgerða sem breyta stöðunni til hins betra? Höfundur er eigandi örorkumats.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun