Fánaberar stríðsins eru vestanhafs Gabríel Dagur Valgeirsson skrifar 21. nóvember 2023 14:30 Vegna þeirrar blóðugu styrjaldar sem enn geisar fyrir botni Miðjarðarhafs hefur samstaða alþjóðarsamfélagsins fengið á sig þungt högg. Ekki ber síður að merkja höggið sem hefur sprungið eins og bóla framan í samfélög sem stórir minnihlutahópar búa í. Sorgarferlið nístir niður í dýpstu lífs og sálar rætur þeirra sem það snertir og mannfallið verður þeim sem til fórnarlambanna þekkja tilefni til að höggvast á í ræðu og riti. Annað eins smitar út frá sér og umbreytist fljótt í átök; átökin í hatur; og hatrið í uppnám og sundrungu. Þessi blóðuga krísa klýfur fólk í fylkingar hérna heima ekkert síður en menn klofna í afstöðu til hennar í nágrannalöndum okkar. Af öllu er sú staðreynd sennilega sorglegust, að í stað þess að sameinast um fordæmingu mannfallsins eins og það leggur sig, bjóðum við deilunni að hreiðra um sig meðal okkar. Sundurþykki deilunnar eitrar samfélagsloftið af áþreifanlegri spennu og menn lýsa yfir stuðningi við aðra hliðina, sem þeir telja jafnframt saklausa, og dæma hina um leið ólíðanlega brotlega. Menn lýsa yfir stuðningi sínum af næstum meiri áfergju en bresku fótboltabullurnar og skreyta sig á samfélagsmiðlum með fána landsins sem þeir styðja. Leyfist mér að spyrja hvers vegna enginn hefur fengið þá flugu í hausinn að setja báða fánana hlið við hlið? Tveggjaríkjalausnin svokallaða nær aldrei fram að ganga öðruvísi en að fánarnir blaki hlið við hlið sem samstæður en ekki andstæður. En samt þykir fólki í öruggri fjarlægð frá átökunum fánarnir vera andstæður á sama hátt og fylkingarnar sem átökin hverfast um finnst þeir vera andstæður. Þegar maður velur sér fána í deilu sem þessari, af sömu duttlungum og að klæðast treyju fótboltaliðsins sem maður heldur með, hafnar maður um leið skelfingunni sem hitt „liðið“ hefur þurft að þola. Hér finnst eflaust flestum vera um ögn alvarlegra mál en saklausan fótboltaleik að ræða. Um þetta hafa flestir líka rétt fyrir sér, staðan er grafalvarleg. En á meðan meira púðri er hlaðið í þann málflutning, að Ísrael þurfi að granda Palestínu til að komast af eða öfugt, gleymist fólkið sem hefur látið lífið af völdum stríðsins og sjálft stríðið er smækkað niður í hatramma íþrótt. Leikmenn og fyrirliðar – hvort heldur þú kýst að kalla þá fótgönguliða eða herforingja – hvers liðs og raunar liðin sjálf, eiga út af fyrir sig minnstu athyglina skilið en fá samt mest af henni. Jafnvel þegar svo ber undir að fjallað er um þjáningu óbreyttra borgara, er það yfirleitt gert í því skyni að benda á andstyggð og illsku liðsins sem olli tjóninu. En sjaldnast í því skyni að brýna fyrir þegnum vestrænna lýðræðisríkja, hversu dýrmætt langunnið friðarástand Vesturlanda er, og minna á mikilvægi þess að friður haldist þar sem hann þó er við lýði. Í stað þess eru margir hverjir yfir sig uppteknir af því hvor hliðin er skæðari og keppast um að strá fræjum sundrungar innan okkar samfélags. Enda gerir fólk sér iðulega mikinn mat úr öllu sem hægt er að rífast um á netinu. Fólk er þrasgjarnt að vanda og þvermóðskan brennur af einum spjallþræði yfir á þann næsta. Í ljósi þess mætti gera sér grillur um að fólk notfæri sér neyð átakanna til að svala eigin þörf fyrir rætnum og tilgangslausum netrifrildum. Ef satt reynist, gerir fólk það líklega óafvitandi. En skeytum ekkert um það. Snúum okkur frekar að því hversu siðlaus rifrildi um þessi mál eru. Vesturlönd hafa kosið að nálgast átökin, sem breiða út faðm sinn alla leið til okkar um þessar mundir, af grundvallarmisskilningi á skyldum okkar til okkar sjálfra og alþjóðarsamfélagsins. Það er ekki okkar hlutverk að standa með Palestínu eða Ísrael, enda brjóta báðir aðilar sýnilega í bága við gildin sem vestræn velferðarríki upphefja og hafa upphafið um aldaraðir. Okkar er einungis skyldan að upphefja þessi gildi. Að tryggja að þau hrörni ekki í okkar samfélagi, vegna innbyrðis ágreinings um réttmæti stríðs sem er svo fjarri okkur, að við þyrftum að sprengja tíu þúsund Hvalfjarðargöng til að komast í snertingu við það. Ennfremur er það ekki svo, að langorðar rökræður þurfi til þess, að afhjúpa hvar réttmætið liggur. Réttmætið blasir þvert á móti við í þjáningarþrungnum augum allra Palestínu-Araba og Ísraelsbúa, sem hrakningar stríðsins sökkva klóm sínum í. Með þessu fólki þurfum við að standa, þótt við séum ekki endilega þess umkominn að bjarga því. Og við þá staðreynd þurfum við að sættast. Jafnvel þeir sem eiga ættir að rekja til þessara slóða og búa meðal okkar, geta ekki krafist þess að vestræn velferðarríki verði vettvangur menningarlegs framhalds á þessari blóði drifnu deilu. Við getum ekki stöðvað deiluna með því að leyfa henni að blómstra meðal okkar. Enginn skyldi hins vegar halda að hér sé mælt með að stríðsátökum sé mætt af algjörri blindni, eins og þau séu hreinn uppspuni frá rótum. Síður en svo. Stríð sem þetta ætti helst að vekja okkur til djúprar umhugsunar um hvernig hægt sé að varðveita bál réttlætisins þar sem það þó logar. Vissulega getum við notað bál réttlætisins, sem brennur í hjarta okkar allra, til að fordæma aðra hliðina og hvítþvo hina, jafnvel þótt báðar séu sýnilega sekar. En slíkir flokkadrættir ala á hatri innan okkar samfélags og hatur er greið leið til glötunar. Fordæmingin þarf ávallt að lúta í lægra haldi fyrir því að snúa inn á við og vernda gildin sem sameina okkur. Við þurfum ekki að geta bjargað heiminum, en við þurfum að vera sterk fyrirmynd fyrir heiminn. Þess vegna eru netrifrildi um þessi mál tilgangslaus og ennfremur gjörsamlega siðlaus. Það sem öllu máli skiptir er að gildin okkar séu skýr. En þegar það rennur upp fyrir manni, að í miðjum hryllingnum sé Vesturlandabúum að yfirsjást verðmætin sem mestu máli skiptir að berjast fyrir, fölnar allt hitt í samanburði við þá uppgötvun, að stoðir okkar samfélags hljóti að veikjast fyrir vikið. Þá sér maður að sprungan þvert yfir Reykjanesskagann er táknræn fyrir eitthvað annað og meira en gliðnun jarðskorpunnar. Það er nefnilega svo auðvelt að dragast inn í deiluna á forsendum réttmætrar reiði og siðferðilegra yfirburða, og að beina hvoru tveggja að samlöndum sínum. En að falla í þá freistni þýðir að dýrmætri yfirsýn er skipt út fyrir þröngsýni nauts á leið til slátrunar. Þröngsýnt naut uppfullt af frumstæðum hvötum er reyndar eins ákjósanleg myndlíking og verið getur. Eins og nautin sem stangast á yfir kú sem þau vilja bæði ganga í augun á, missum við sjónar á gildunum sem mestu máli skipta og á meðan við erum heltekin af réttmætri reiði gagnvart þeim sem við rekum horn okkar í, hverfa þau út í sólsetrið ásamt kúnni. Höfundur er útskriftarefni við FÁ, eða einfaldlega nemandi við FÁ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Átök í Ísrael og Palestínu Mest lesið Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hjartsláttur sjávarbyggðanna Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Erum við tilbúin til að bæta menntakerfið okkar? Jónína Einarsdóttir skrifar Skoðun Eru vaxtarmörkin vandinn? Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Búum til „vandamál“ – leysum það með samræmdum prófum Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar Skoðun Ölmusuhagkerfið Unnur Rán Reynisdóttir skrifar Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisflokkur hækkar kostnað heimilanna Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Hvar er mannúðin? Davíð Sól Pálsson skrifar Skoðun Gerum þetta að kosningamáli Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Stóri grænþvotturinn Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullur maður sker út grasker Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Sjá meira
Vegna þeirrar blóðugu styrjaldar sem enn geisar fyrir botni Miðjarðarhafs hefur samstaða alþjóðarsamfélagsins fengið á sig þungt högg. Ekki ber síður að merkja höggið sem hefur sprungið eins og bóla framan í samfélög sem stórir minnihlutahópar búa í. Sorgarferlið nístir niður í dýpstu lífs og sálar rætur þeirra sem það snertir og mannfallið verður þeim sem til fórnarlambanna þekkja tilefni til að höggvast á í ræðu og riti. Annað eins smitar út frá sér og umbreytist fljótt í átök; átökin í hatur; og hatrið í uppnám og sundrungu. Þessi blóðuga krísa klýfur fólk í fylkingar hérna heima ekkert síður en menn klofna í afstöðu til hennar í nágrannalöndum okkar. Af öllu er sú staðreynd sennilega sorglegust, að í stað þess að sameinast um fordæmingu mannfallsins eins og það leggur sig, bjóðum við deilunni að hreiðra um sig meðal okkar. Sundurþykki deilunnar eitrar samfélagsloftið af áþreifanlegri spennu og menn lýsa yfir stuðningi við aðra hliðina, sem þeir telja jafnframt saklausa, og dæma hina um leið ólíðanlega brotlega. Menn lýsa yfir stuðningi sínum af næstum meiri áfergju en bresku fótboltabullurnar og skreyta sig á samfélagsmiðlum með fána landsins sem þeir styðja. Leyfist mér að spyrja hvers vegna enginn hefur fengið þá flugu í hausinn að setja báða fánana hlið við hlið? Tveggjaríkjalausnin svokallaða nær aldrei fram að ganga öðruvísi en að fánarnir blaki hlið við hlið sem samstæður en ekki andstæður. En samt þykir fólki í öruggri fjarlægð frá átökunum fánarnir vera andstæður á sama hátt og fylkingarnar sem átökin hverfast um finnst þeir vera andstæður. Þegar maður velur sér fána í deilu sem þessari, af sömu duttlungum og að klæðast treyju fótboltaliðsins sem maður heldur með, hafnar maður um leið skelfingunni sem hitt „liðið“ hefur þurft að þola. Hér finnst eflaust flestum vera um ögn alvarlegra mál en saklausan fótboltaleik að ræða. Um þetta hafa flestir líka rétt fyrir sér, staðan er grafalvarleg. En á meðan meira púðri er hlaðið í þann málflutning, að Ísrael þurfi að granda Palestínu til að komast af eða öfugt, gleymist fólkið sem hefur látið lífið af völdum stríðsins og sjálft stríðið er smækkað niður í hatramma íþrótt. Leikmenn og fyrirliðar – hvort heldur þú kýst að kalla þá fótgönguliða eða herforingja – hvers liðs og raunar liðin sjálf, eiga út af fyrir sig minnstu athyglina skilið en fá samt mest af henni. Jafnvel þegar svo ber undir að fjallað er um þjáningu óbreyttra borgara, er það yfirleitt gert í því skyni að benda á andstyggð og illsku liðsins sem olli tjóninu. En sjaldnast í því skyni að brýna fyrir þegnum vestrænna lýðræðisríkja, hversu dýrmætt langunnið friðarástand Vesturlanda er, og minna á mikilvægi þess að friður haldist þar sem hann þó er við lýði. Í stað þess eru margir hverjir yfir sig uppteknir af því hvor hliðin er skæðari og keppast um að strá fræjum sundrungar innan okkar samfélags. Enda gerir fólk sér iðulega mikinn mat úr öllu sem hægt er að rífast um á netinu. Fólk er þrasgjarnt að vanda og þvermóðskan brennur af einum spjallþræði yfir á þann næsta. Í ljósi þess mætti gera sér grillur um að fólk notfæri sér neyð átakanna til að svala eigin þörf fyrir rætnum og tilgangslausum netrifrildum. Ef satt reynist, gerir fólk það líklega óafvitandi. En skeytum ekkert um það. Snúum okkur frekar að því hversu siðlaus rifrildi um þessi mál eru. Vesturlönd hafa kosið að nálgast átökin, sem breiða út faðm sinn alla leið til okkar um þessar mundir, af grundvallarmisskilningi á skyldum okkar til okkar sjálfra og alþjóðarsamfélagsins. Það er ekki okkar hlutverk að standa með Palestínu eða Ísrael, enda brjóta báðir aðilar sýnilega í bága við gildin sem vestræn velferðarríki upphefja og hafa upphafið um aldaraðir. Okkar er einungis skyldan að upphefja þessi gildi. Að tryggja að þau hrörni ekki í okkar samfélagi, vegna innbyrðis ágreinings um réttmæti stríðs sem er svo fjarri okkur, að við þyrftum að sprengja tíu þúsund Hvalfjarðargöng til að komast í snertingu við það. Ennfremur er það ekki svo, að langorðar rökræður þurfi til þess, að afhjúpa hvar réttmætið liggur. Réttmætið blasir þvert á móti við í þjáningarþrungnum augum allra Palestínu-Araba og Ísraelsbúa, sem hrakningar stríðsins sökkva klóm sínum í. Með þessu fólki þurfum við að standa, þótt við séum ekki endilega þess umkominn að bjarga því. Og við þá staðreynd þurfum við að sættast. Jafnvel þeir sem eiga ættir að rekja til þessara slóða og búa meðal okkar, geta ekki krafist þess að vestræn velferðarríki verði vettvangur menningarlegs framhalds á þessari blóði drifnu deilu. Við getum ekki stöðvað deiluna með því að leyfa henni að blómstra meðal okkar. Enginn skyldi hins vegar halda að hér sé mælt með að stríðsátökum sé mætt af algjörri blindni, eins og þau séu hreinn uppspuni frá rótum. Síður en svo. Stríð sem þetta ætti helst að vekja okkur til djúprar umhugsunar um hvernig hægt sé að varðveita bál réttlætisins þar sem það þó logar. Vissulega getum við notað bál réttlætisins, sem brennur í hjarta okkar allra, til að fordæma aðra hliðina og hvítþvo hina, jafnvel þótt báðar séu sýnilega sekar. En slíkir flokkadrættir ala á hatri innan okkar samfélags og hatur er greið leið til glötunar. Fordæmingin þarf ávallt að lúta í lægra haldi fyrir því að snúa inn á við og vernda gildin sem sameina okkur. Við þurfum ekki að geta bjargað heiminum, en við þurfum að vera sterk fyrirmynd fyrir heiminn. Þess vegna eru netrifrildi um þessi mál tilgangslaus og ennfremur gjörsamlega siðlaus. Það sem öllu máli skiptir er að gildin okkar séu skýr. En þegar það rennur upp fyrir manni, að í miðjum hryllingnum sé Vesturlandabúum að yfirsjást verðmætin sem mestu máli skiptir að berjast fyrir, fölnar allt hitt í samanburði við þá uppgötvun, að stoðir okkar samfélags hljóti að veikjast fyrir vikið. Þá sér maður að sprungan þvert yfir Reykjanesskagann er táknræn fyrir eitthvað annað og meira en gliðnun jarðskorpunnar. Það er nefnilega svo auðvelt að dragast inn í deiluna á forsendum réttmætrar reiði og siðferðilegra yfirburða, og að beina hvoru tveggja að samlöndum sínum. En að falla í þá freistni þýðir að dýrmætri yfirsýn er skipt út fyrir þröngsýni nauts á leið til slátrunar. Þröngsýnt naut uppfullt af frumstæðum hvötum er reyndar eins ákjósanleg myndlíking og verið getur. Eins og nautin sem stangast á yfir kú sem þau vilja bæði ganga í augun á, missum við sjónar á gildunum sem mestu máli skipta og á meðan við erum heltekin af réttmætri reiði gagnvart þeim sem við rekum horn okkar í, hverfa þau út í sólsetrið ásamt kúnni. Höfundur er útskriftarefni við FÁ, eða einfaldlega nemandi við FÁ.
Skoðun Þöggun Guðbjörg Ása Jóns Huldudóttir,Margrét Kristín Blöndal,Margrét Rut Eddudóttir,Lukka Sigurðardóttir,Sigtryggur Ari Jóhannsson,Halldóra Jóhanna Hafsteins Âû skrifar
Skoðun Fyrirmyndarstjórn Viðreisnar og Samfylkingar á Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar