97.000.000.000.000 gígabæt Ríkarður Ríkarðsson og Tinna Traustadóttir skrifa 17. júní 2023 08:00 Rúmlega fimm milljarðar manna eru virkir á netinu. Á hverjum degi bætist við gagnamagnið sem þarf að geyma og vinna úr fyrir framtíðina - hundruð milljóna tölvupósta, stöðuuppfærslna, tísta, mynda, myndbanda, skjala og skráa en einnig líkana fyrir veðurspár, heilbrigðisþjónustu, menntaþjónustu, framleiðslukerfi, samgöngukerfi, samskiptakerfi og fleira sem nútímasamfélag okkar byggir á. Í fyrra voru framleiddir 97 þúsund milljarðar gígabæta, hátt í helmingur allrar gagnaframleiðslu mannkyns fram að því ári. Þessi gríðarlega gagnaframleiðsla hefur skapað nýjan iðnað og nágrannaríki okkar keppast nú við að reyna að laða til sín fyrirtæki á þessu sviði. Ástæða þess er að gagnaver gegna lykilhlutverki í fjórðu iðnbyltingunni og geta haft mikil áhrif á samkeppnishæfni, velsæld og öryggi þjóða. Gagnaver ≠ gagnaver Það er þó ekki hægt að setja öll gagnaver undir sama hatt. Sum gagnaver á Íslandi hafa hýst umtalsvert magn rafmyntagraftar en hafa lýst því yfir að þau stefni í hefðbundnari gagnaversstarfsemi eftir því sem fyrirtækin þróast. Sökum þess að rafmyntagröftur er í eðli sínu afar áhættusamur eru gagnaver sem hýsa slíka starfsemi ekki áhugaverð sem langtíma viðskiptavinir Landsvirkjunar. Hvers vegna er þá verið að selja gagnaverum sem stunda rafmyntagröft orku? Til að svara því er mikilvægt að hafa í huga að hvorki orkuframleiðsla né -notkun á Íslandi er fasti. Framleiðslan er háð náttúruöflunum og notkunin háð aðstæðum á markaði, veðurfari og ýmsu fleiru. Þeir viðskiptavinir sem hafa samið um örugga orkuafhendingu, svokallaða forgangsorku, geta treyst því að fá hana allan ársins hring, óháð öllu öðru. Það kemur þó fyrir að þeir nýti ekki alla þá orku sem þeir hafa tryggt sér og þá geta aðrir viðskiptavinir keypt hana. Einnig getur meiri orka orðið til í kerfinu þegar vatnsbúskapur er góður – en samningum þeirra viðskiptavina sem treysta á mögulega aukaorku fylgir sú áhætta að lítið eða ekkert framboð verði af henni, til dæmis í slæmu vatnsári. Öll orka nýtt Landsvirkjun selur ekki forgangsorku til rafmyntagraftar og hefur frá árinu 2021 hafnað öllum slíkum fyrirspurnum. Fyrirtækið hefur hins vegar selt skerðanlega orku sem ekki nýtist öðrum viðskiptavinum til gagnavera sem stunda rafmyntagröft, og þá í skammtímasamningum til nokkurra mánaða í senn. Sveiflur geta verið miklar í framboði á skerðanlegri orku en Landsvirkjun selur um þessar mundir innan við 100 MW til gagnavera sem stunda rafmyntagröft. Ef það hefði ekki verið gert hefði sú orka að mestu runnið ónýtt til sjávar. Landsvirkjun ber að hámarka afrakstur þeirra auðlinda sem fyrirtækinu er trúað fyrir og því einhlítt að selja orku sem annars hefði ekki nýst. Raforkukerfi Landsvirkjunar er nú fulllestað. Stórir viðskiptavinir nýta sína samninga að mestu til fulls og því er engin forgangsorka í boði fyrir gagnaver sem stunda rafmyntagröft. Mögulegt er að selja orku til þeirra sem eingöngu er afhent í góðum vatnsárum og þeim samningum fylgja fullar skerðingarheimildir sem Landsvirkjun getur nýtt sér fyrirvaralaust, til dæmis ef aflstöðvar fara úr rekstri eða horfur í vatnsbúskap versna. Aðrir viðskiptavinir Landsvirkjunar sætta sig yfirleitt ekki við þessa tegund raforkusamninga. Aukin eftirspurn eftir forgangsorku Undanfarin ár hafa fiskimjölsverksmiðjur verið stærsti kaupandi skerðanlegrar orku. Í tilfelli skerðinga hafa verksmiðjurnar skipt tímabundið yfir í notkun olíu með tilheyrandi losun koldíoxíðs. Landsvirkjun hefur undanfarið átt í samtali við forsvarsaðila þess iðnaðar um að færa hluta orkunotkunar þeirra yfir í forgangsorku. Verði það raunin verður áfram eitthvert rými í kerfinu fyrir aðra kaupendur skerðanlegrar orku til að hámarka afrakstur orkukerfisins. Á næstu árum er fyrirsjánleg aukin eftirspurn eftir orku. Þessari eftirspurn verður ekki mætt án nýrra virkjana. Hvammsvirkjun, næsta virkjun Landsvirkjunar, mun í fyrsta lagi hefja orkuframleiðslu árið 2027. Fram að þeim tíma verður mjög flókið að mæta þörfum samfélagsins fyrir forgangsorku sem mun fara vaxandi á næstu árum. Sú skerðanlega orka sem gagnaver með starfsemi í rafmyntagreftri kaupa í dag mun ekki nýtast til þess. Ríkarður Ríkarðsson er framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar og nýsköpunar hjá LandsvirkjunTinna Traustadóttir er framkvæmdastjóri sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tinna Traustadóttir Landsvirkjun Orkumál Deilur um Hvammsvirkjun Mest lesið Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Skoðun Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Sjá meira
Rúmlega fimm milljarðar manna eru virkir á netinu. Á hverjum degi bætist við gagnamagnið sem þarf að geyma og vinna úr fyrir framtíðina - hundruð milljóna tölvupósta, stöðuuppfærslna, tísta, mynda, myndbanda, skjala og skráa en einnig líkana fyrir veðurspár, heilbrigðisþjónustu, menntaþjónustu, framleiðslukerfi, samgöngukerfi, samskiptakerfi og fleira sem nútímasamfélag okkar byggir á. Í fyrra voru framleiddir 97 þúsund milljarðar gígabæta, hátt í helmingur allrar gagnaframleiðslu mannkyns fram að því ári. Þessi gríðarlega gagnaframleiðsla hefur skapað nýjan iðnað og nágrannaríki okkar keppast nú við að reyna að laða til sín fyrirtæki á þessu sviði. Ástæða þess er að gagnaver gegna lykilhlutverki í fjórðu iðnbyltingunni og geta haft mikil áhrif á samkeppnishæfni, velsæld og öryggi þjóða. Gagnaver ≠ gagnaver Það er þó ekki hægt að setja öll gagnaver undir sama hatt. Sum gagnaver á Íslandi hafa hýst umtalsvert magn rafmyntagraftar en hafa lýst því yfir að þau stefni í hefðbundnari gagnaversstarfsemi eftir því sem fyrirtækin þróast. Sökum þess að rafmyntagröftur er í eðli sínu afar áhættusamur eru gagnaver sem hýsa slíka starfsemi ekki áhugaverð sem langtíma viðskiptavinir Landsvirkjunar. Hvers vegna er þá verið að selja gagnaverum sem stunda rafmyntagröft orku? Til að svara því er mikilvægt að hafa í huga að hvorki orkuframleiðsla né -notkun á Íslandi er fasti. Framleiðslan er háð náttúruöflunum og notkunin háð aðstæðum á markaði, veðurfari og ýmsu fleiru. Þeir viðskiptavinir sem hafa samið um örugga orkuafhendingu, svokallaða forgangsorku, geta treyst því að fá hana allan ársins hring, óháð öllu öðru. Það kemur þó fyrir að þeir nýti ekki alla þá orku sem þeir hafa tryggt sér og þá geta aðrir viðskiptavinir keypt hana. Einnig getur meiri orka orðið til í kerfinu þegar vatnsbúskapur er góður – en samningum þeirra viðskiptavina sem treysta á mögulega aukaorku fylgir sú áhætta að lítið eða ekkert framboð verði af henni, til dæmis í slæmu vatnsári. Öll orka nýtt Landsvirkjun selur ekki forgangsorku til rafmyntagraftar og hefur frá árinu 2021 hafnað öllum slíkum fyrirspurnum. Fyrirtækið hefur hins vegar selt skerðanlega orku sem ekki nýtist öðrum viðskiptavinum til gagnavera sem stunda rafmyntagröft, og þá í skammtímasamningum til nokkurra mánaða í senn. Sveiflur geta verið miklar í framboði á skerðanlegri orku en Landsvirkjun selur um þessar mundir innan við 100 MW til gagnavera sem stunda rafmyntagröft. Ef það hefði ekki verið gert hefði sú orka að mestu runnið ónýtt til sjávar. Landsvirkjun ber að hámarka afrakstur þeirra auðlinda sem fyrirtækinu er trúað fyrir og því einhlítt að selja orku sem annars hefði ekki nýst. Raforkukerfi Landsvirkjunar er nú fulllestað. Stórir viðskiptavinir nýta sína samninga að mestu til fulls og því er engin forgangsorka í boði fyrir gagnaver sem stunda rafmyntagröft. Mögulegt er að selja orku til þeirra sem eingöngu er afhent í góðum vatnsárum og þeim samningum fylgja fullar skerðingarheimildir sem Landsvirkjun getur nýtt sér fyrirvaralaust, til dæmis ef aflstöðvar fara úr rekstri eða horfur í vatnsbúskap versna. Aðrir viðskiptavinir Landsvirkjunar sætta sig yfirleitt ekki við þessa tegund raforkusamninga. Aukin eftirspurn eftir forgangsorku Undanfarin ár hafa fiskimjölsverksmiðjur verið stærsti kaupandi skerðanlegrar orku. Í tilfelli skerðinga hafa verksmiðjurnar skipt tímabundið yfir í notkun olíu með tilheyrandi losun koldíoxíðs. Landsvirkjun hefur undanfarið átt í samtali við forsvarsaðila þess iðnaðar um að færa hluta orkunotkunar þeirra yfir í forgangsorku. Verði það raunin verður áfram eitthvert rými í kerfinu fyrir aðra kaupendur skerðanlegrar orku til að hámarka afrakstur orkukerfisins. Á næstu árum er fyrirsjánleg aukin eftirspurn eftir orku. Þessari eftirspurn verður ekki mætt án nýrra virkjana. Hvammsvirkjun, næsta virkjun Landsvirkjunar, mun í fyrsta lagi hefja orkuframleiðslu árið 2027. Fram að þeim tíma verður mjög flókið að mæta þörfum samfélagsins fyrir forgangsorku sem mun fara vaxandi á næstu árum. Sú skerðanlega orka sem gagnaver með starfsemi í rafmyntagreftri kaupa í dag mun ekki nýtast til þess. Ríkarður Ríkarðsson er framkvæmdastjóri viðskiptaþróunar og nýsköpunar hjá LandsvirkjunTinna Traustadóttir er framkvæmdastjóri sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun