Bankasölumálinu er ekki lokið Oddný G. Harðardóttir skrifar 5. mars 2023 17:01 Það var haustið 2012 sem ég sem fjármálaráðherra mælti fyrir lögunum um sölu á eignarhlutum ríkisins í bönkunum. Ég lagði á það áherslu við stjórnarþingmenn í þáverandi efnahags- og viðskiptanefnd að lögin yrðu afgreidd úr nefndinni til samþykktar í þingsal. Og það gekk eftir. Sjálfstæðismenn greiddu atkvæði gegn frumvarpinu en Framsókn sat hjá. Mér fannst mikilvægt að frumvarpið yrði að lögum á meðan við í Samfylkingunni og VG værum í meirihluta. Enda hefði það verið áhættusamt að fara í kosningar með allt opið um hvað fjármálaráðherra næstu ríkisstjórnar væri heimilt að selja og engar skorður settar við það að einkavæða bankakerfið að nýju. Í lögunum nr. 155/2012 um sölu á eignarhlutunum er hvergi talað um armslengd eða heimild gefin fjármálaráðherra til að framselja vald við söluna. Lögin eru um hvað fjármálaráðherra má gera og eftir hvaða meginreglum skuli fara eftir. Hvað má gera og hvernig Lögin um söluna eru um hvað ráðherra er heimilt að selja og hvernig hann eigi að gera það ef hann nýtir þá heimild. Fyrsta grein frumvarpsins er um hvað ráðherra er heimilt að selja, þ.e. hlut ríkisins í Arion banka (þá áttum við 13%), hlutinn í Íslandsbanka (þá áttum við 5%) og allt umfram 70% í Landsbankanum (þá áttum við 81%). Með lögunum var tryggt að ríkið héldi eftir ráðandi hlut í Landsbankanum. Eignarhlutir breyttust eftir stöðugleikaframlögin svokölluðu þegar ríkið eignaðist alla þrjá stóru bankana nánast 100%. En lögin eru þau sömu og eftir þeim átti að fara við sölu á eignarhlutunum. Önnur grein laganna fjallar um ákvörðun um sölumeðferð. Þegar ráðherra hefur fallist á tillögu Bankasýslu ríkisins um sölu eignarhlutar ríkisins í fjármálafyrirtæki skal hann semja greinargerð um ráðgerða sölumeðferð og leggja fyrir fjárlaganefnd og efnahags- og viðskiptanefnd Alþingis. Ráðherra skal jafnframt leita umsagnar Seðlabanka Íslands um jafnræði bjóðenda, líkleg áhrif sölu á gjaldeyrismarkað, gjaldeyrisforða og laust fé í umferð. Í greinargerð ráðherrans skulu m.a. koma fram upplýsingar um helstu markmið með sölu eignarhlutarins, hvaða söluaðferð verði beitt og hvernig sölumeðferð veri háttað að öðru leyti. Nefndunum skal veittur hæfilegur frestur til þess að gera athugasemdir við efni greinargerðarinnar. Þegar þingnefndir og Seðlabankinn hafa gert athugasemdir skal ráðherra taka ákvörðun um hvort sölumeðferð eignarhlutarins verði hafin í samræmi við efni greinargerðarinnar. Ráðherra getur í ákvörðun sinni gert breytingar á einstökum þáttum í fyrirhugaðri sölumeðferð, m.a. að teknu tilliti til athugasemda fjárlaganefndar eða efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis við greinargerðina. Hér er alveg skýrt að það er fjármálaráðherrann sem ákveður markmiðin, söluaðferð og sölumeðferð. Engin „armslengd“ í þessum efnum líkt og sumir, þar á meðal ráðherrann sjálfur hefur haldið fram. Þriðja grein laganna fjallar um meginreglur við sölumeðferð. Þar segir að þegar ákvörðun er tekin um undirbúning og framkvæmd sölumeðferðar eignarhluta skuli áhersla lögð á opið söluferli, gagnsæi, hlutlægni og hagkvæmni. Tekið er fram í lagatextanum að með hagkvæmni sé átt við að leitað sé hæsta verðs eða markaðsverðs fyrir eignarhluti. Þess skal gætt að skilyrði þau sem tilboðsgjöfum eru sett séu sanngjörn og að þeir njóti jafnræðis. Þá skal við sölu kappkosta að efla virka og eðlilega samkeppni á fjármálamarkaði. Allt þetta á samkvæmt lögunum að vera útlistað í greinargerð fjármálaráðherrans sem Bankasýslan á að fara eftir í sinni vinnu við söluferlið. Fjórða greinin fjallar um hvað Bankasýslan á að gera. Þar segir að Bankasýsla ríkisins skuli annast sölumeðferð eignarhluta fyrir hönd ríkisins í samræmi við ákvörðun ráðherra. Bankasýsla ríkisins undirbýr sölu, leitar tilboða í eignarhlut, metur tilboð, hefur umsjón með samningaviðræðum við utanaðkomandi ráðgjafa og væntanlega kaupendur og annast samningagerð. Svo segir: „Þegar tilboð í eignarhlut liggja fyrir skal Bankasýsla ríkisins skila ráðherra rökstuddu mati á þeim. Ráðherra tekur ákvörðun um hvort tilboð skuli samþykkt eða þeim hafnað og undirritar samninga fyrir hönd ríkisins um sölu eignarhlutarins.“ Hér er ekki heldur nein „armslengd“ á ferðinni og alveg ljóst hver það er sem tekur ákvörðun. Það er fjármálaráðherra sem á samkvæmt fimmtu grein frumvarpsins að gefa Alþingi skýrslu um söluna þegar hún er afstaðin og gera grein fyrir helstu niðurstöðum. Spurningar umboðsmanns Alþingis Þegar ráðherrar og stjórnarþingmenn hafa verið spurðir um hæfi fjármálaráðherrans eða hvort hann hafi farið að lögum við söluna á eignarhlutum í Íslandsbanka er svörin oftast um einhverja ímyndaða „armslengd“ sem hafi komið í veg fyrir að fjármálaráðherrann vissi hvaða ákvarðanir hann væri að taka. Eða að lögin um söluna hafi ekki verið nógu skýr. Og svo virtist á dögunum að málið væri afgreitt með umfjöllun stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar Alþingis og áliti meirihluta þeirrar nefndar. Þar til bréfið kom frá Umboðsmanni Alþingis til fjármálaráðherrans. Umboðsmaður Alþingis spyr um hvernig ráðherrann hafi gætt að hæfi sínu þegar ákvörðun var tekin um samþykkt tilboðanna í hlutinn sem selja átti í Íslandsbanka og lagalega og stjórnskipulega ábyrgð á því að söluferlið færi fram í samræmi við lög. Umboðsmaður bendir jafnframt á að hinum sérstöku hæfisreglum stjórnsýslulaga sé ekki aðeins ætlað að koma í veg fyrir að ómálefnaleg sjónarmið hafi áhrif á efni stjórnvaldsákvarðana heldur sé þeim einnig ætlað að stuðla að því að almenningur og hlutaðeigandi geti treyst því að stjórnvöld leysi úr málum á hlutlægan hátt. Spurningar umboðsmanns Alþingis eru málefnalegar og það er afar mikilvægt að almenningur fái að vita hvernig í raun var í pottinn búið í þessum efnum og ekki síður að ráðherra axli ábyrgð á gjörðum sínum og viti hvaða skyldum hann hafi að gegna. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Oddný G. Harðardóttir Samfylkingin Seðlabankinn Alþingi Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein Skoðun Skoðun Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Skoðun Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson skrifar Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson skrifar Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Sjá meira
Það var haustið 2012 sem ég sem fjármálaráðherra mælti fyrir lögunum um sölu á eignarhlutum ríkisins í bönkunum. Ég lagði á það áherslu við stjórnarþingmenn í þáverandi efnahags- og viðskiptanefnd að lögin yrðu afgreidd úr nefndinni til samþykktar í þingsal. Og það gekk eftir. Sjálfstæðismenn greiddu atkvæði gegn frumvarpinu en Framsókn sat hjá. Mér fannst mikilvægt að frumvarpið yrði að lögum á meðan við í Samfylkingunni og VG værum í meirihluta. Enda hefði það verið áhættusamt að fara í kosningar með allt opið um hvað fjármálaráðherra næstu ríkisstjórnar væri heimilt að selja og engar skorður settar við það að einkavæða bankakerfið að nýju. Í lögunum nr. 155/2012 um sölu á eignarhlutunum er hvergi talað um armslengd eða heimild gefin fjármálaráðherra til að framselja vald við söluna. Lögin eru um hvað fjármálaráðherra má gera og eftir hvaða meginreglum skuli fara eftir. Hvað má gera og hvernig Lögin um söluna eru um hvað ráðherra er heimilt að selja og hvernig hann eigi að gera það ef hann nýtir þá heimild. Fyrsta grein frumvarpsins er um hvað ráðherra er heimilt að selja, þ.e. hlut ríkisins í Arion banka (þá áttum við 13%), hlutinn í Íslandsbanka (þá áttum við 5%) og allt umfram 70% í Landsbankanum (þá áttum við 81%). Með lögunum var tryggt að ríkið héldi eftir ráðandi hlut í Landsbankanum. Eignarhlutir breyttust eftir stöðugleikaframlögin svokölluðu þegar ríkið eignaðist alla þrjá stóru bankana nánast 100%. En lögin eru þau sömu og eftir þeim átti að fara við sölu á eignarhlutunum. Önnur grein laganna fjallar um ákvörðun um sölumeðferð. Þegar ráðherra hefur fallist á tillögu Bankasýslu ríkisins um sölu eignarhlutar ríkisins í fjármálafyrirtæki skal hann semja greinargerð um ráðgerða sölumeðferð og leggja fyrir fjárlaganefnd og efnahags- og viðskiptanefnd Alþingis. Ráðherra skal jafnframt leita umsagnar Seðlabanka Íslands um jafnræði bjóðenda, líkleg áhrif sölu á gjaldeyrismarkað, gjaldeyrisforða og laust fé í umferð. Í greinargerð ráðherrans skulu m.a. koma fram upplýsingar um helstu markmið með sölu eignarhlutarins, hvaða söluaðferð verði beitt og hvernig sölumeðferð veri háttað að öðru leyti. Nefndunum skal veittur hæfilegur frestur til þess að gera athugasemdir við efni greinargerðarinnar. Þegar þingnefndir og Seðlabankinn hafa gert athugasemdir skal ráðherra taka ákvörðun um hvort sölumeðferð eignarhlutarins verði hafin í samræmi við efni greinargerðarinnar. Ráðherra getur í ákvörðun sinni gert breytingar á einstökum þáttum í fyrirhugaðri sölumeðferð, m.a. að teknu tilliti til athugasemda fjárlaganefndar eða efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis við greinargerðina. Hér er alveg skýrt að það er fjármálaráðherrann sem ákveður markmiðin, söluaðferð og sölumeðferð. Engin „armslengd“ í þessum efnum líkt og sumir, þar á meðal ráðherrann sjálfur hefur haldið fram. Þriðja grein laganna fjallar um meginreglur við sölumeðferð. Þar segir að þegar ákvörðun er tekin um undirbúning og framkvæmd sölumeðferðar eignarhluta skuli áhersla lögð á opið söluferli, gagnsæi, hlutlægni og hagkvæmni. Tekið er fram í lagatextanum að með hagkvæmni sé átt við að leitað sé hæsta verðs eða markaðsverðs fyrir eignarhluti. Þess skal gætt að skilyrði þau sem tilboðsgjöfum eru sett séu sanngjörn og að þeir njóti jafnræðis. Þá skal við sölu kappkosta að efla virka og eðlilega samkeppni á fjármálamarkaði. Allt þetta á samkvæmt lögunum að vera útlistað í greinargerð fjármálaráðherrans sem Bankasýslan á að fara eftir í sinni vinnu við söluferlið. Fjórða greinin fjallar um hvað Bankasýslan á að gera. Þar segir að Bankasýsla ríkisins skuli annast sölumeðferð eignarhluta fyrir hönd ríkisins í samræmi við ákvörðun ráðherra. Bankasýsla ríkisins undirbýr sölu, leitar tilboða í eignarhlut, metur tilboð, hefur umsjón með samningaviðræðum við utanaðkomandi ráðgjafa og væntanlega kaupendur og annast samningagerð. Svo segir: „Þegar tilboð í eignarhlut liggja fyrir skal Bankasýsla ríkisins skila ráðherra rökstuddu mati á þeim. Ráðherra tekur ákvörðun um hvort tilboð skuli samþykkt eða þeim hafnað og undirritar samninga fyrir hönd ríkisins um sölu eignarhlutarins.“ Hér er ekki heldur nein „armslengd“ á ferðinni og alveg ljóst hver það er sem tekur ákvörðun. Það er fjármálaráðherra sem á samkvæmt fimmtu grein frumvarpsins að gefa Alþingi skýrslu um söluna þegar hún er afstaðin og gera grein fyrir helstu niðurstöðum. Spurningar umboðsmanns Alþingis Þegar ráðherrar og stjórnarþingmenn hafa verið spurðir um hæfi fjármálaráðherrans eða hvort hann hafi farið að lögum við söluna á eignarhlutum í Íslandsbanka er svörin oftast um einhverja ímyndaða „armslengd“ sem hafi komið í veg fyrir að fjármálaráðherrann vissi hvaða ákvarðanir hann væri að taka. Eða að lögin um söluna hafi ekki verið nógu skýr. Og svo virtist á dögunum að málið væri afgreitt með umfjöllun stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar Alþingis og áliti meirihluta þeirrar nefndar. Þar til bréfið kom frá Umboðsmanni Alþingis til fjármálaráðherrans. Umboðsmaður Alþingis spyr um hvernig ráðherrann hafi gætt að hæfi sínu þegar ákvörðun var tekin um samþykkt tilboðanna í hlutinn sem selja átti í Íslandsbanka og lagalega og stjórnskipulega ábyrgð á því að söluferlið færi fram í samræmi við lög. Umboðsmaður bendir jafnframt á að hinum sérstöku hæfisreglum stjórnsýslulaga sé ekki aðeins ætlað að koma í veg fyrir að ómálefnaleg sjónarmið hafi áhrif á efni stjórnvaldsákvarðana heldur sé þeim einnig ætlað að stuðla að því að almenningur og hlutaðeigandi geti treyst því að stjórnvöld leysi úr málum á hlutlægan hátt. Spurningar umboðsmanns Alþingis eru málefnalegar og það er afar mikilvægt að almenningur fái að vita hvernig í raun var í pottinn búið í þessum efnum og ekki síður að ráðherra axli ábyrgð á gjörðum sínum og viti hvaða skyldum hann hafi að gegna. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun