Ábyrgð bankasöluráðherra Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar 15. nóvember 2022 07:00 Útboð á hlut ríkisins í Íslandsbanka í marsmánuði var þriðja stærsta hlutafjárútboð í Íslandssögunni, að andvirði 52,7 milljarða króna. Nauðsyn þess að vel yrði að verki staðið var því augljóst fyrir hagsmuni almennings. Lög um söluferlið eru skýr og þar er áhersla lögð á heilbrigða samkeppni, jafnræði aðila, gagnsæi og hagkvæmni. Niðurstaðan í þessu mikla almannahagsmunamáli varð hins vegar sú að 83% þjóðarinnar voru óánægð með söluna og 75% þjóðarinnar vildi að rannsóknarnefnd fengi að rýna málið. Eftir að skýrsla Ríkisendurskoðunar var birt í gær voru svör formanna ríkisstjórnarflokkanna einföld skilaboð um að pólitíkin beri enga ábyrgð. Bankasýslan sem er sú stofnun sem framfylgdi stefnu ríkisstjórnarinnar ber ein ábyrgðina. Sama stofnun og var lögð var niður með fréttatilkynningu um páskana í kjölfar þungrar gagnrýni á ríkisstjórnina eftir söluna. Við þekkjum flest þann stjórnunarstíl að yfirmaðurinn sparki í undirmennina. Sá stíll þykir yfirleitt ekki stórmannlegur. Fyrir páskafrí vakti athygli þegar Lilja Alfreðsdóttir viðskiptaráðherra sagði: „Ég er þó ekki á því að hægt sé að skella skuldinni alfarið á stjórnendur Bankasýslunnar og þykir miður að málið sé einfaldað þannig. Ábyrgðin hlýtur að vera stjórnmálamanna sem tóku ákvörðun í málinu“. En það gerði forsætisráðherra hins vegar á Alþingi í gær þegar hún einfaldaði málið á einmitt á þennan hátt. Enn hefur lykilspurningum um ákvarðanir ráðherranna um söluna ekki verið svarað. Í skýrslu Ríkisendurskoðunar eru að vísu margvíslegar athugasemdir sem mikilvægt er að fái rýni. Á meðal þeirra þyngstu eru þau að fjármálaráðuneytið hafi gefið Alþingi misvísandi upplýsingar um mikilvæg atriði í aðdraganda sölunnar. Það er alvarleg gagnrýni. Svörin sem vantar Vandinn við annars ágæta skýrslu Ríkisendurskoðunar eru svörin sem vantar. Vandinn er það sem skýrslan segir okkur ekki. Þar er ekkert fjallað um val ríkisstjórnarinnar á söluaðferð eða tímasetningu sölunnar. Ekkert er fjallað um kostnað við ráðgjöf. Ekkert er fjallað um hæfi fjármálaráðherra við söluna, í ljósi tengsla hans við einn kaupandann í lokuðu útboði. Ekkert er fjallað um framsal fjármálaráðherra á ákvörðunum við ferlið, m.a. um úthlutun til kaupenda. Þar er sem sagt ekkert fjallað um þær pólitísku ákvarðanir sem teknar voru í aðdraganda sölunnar - svo sem um samskipti eða meintan ágreining milli ríkisstjórnarflokkanna um söluaðferð eða um umræður innan ráðherranefndar um efnahagsmál þar sem allar stærstu ákvarðanir málsins voru til umfjöllunar. Bréf frá ráðherra Augljóst er að ákvarðanir og umræður innan ríkisstjórnarinnar í aðdraganda sölunnar eru þeir þættir sem mestu máli skipta. Í umræðum á Alþingi strax í vor bentu margir þingmenn á hið augljósa: að skýrsla Ríkisendurskoðunar myndi aldrei taka á hinum pólitísku álitaefnum. Það er einfaldlega ekki verkefni embættisins og þessar athugasemdir hafa því ekki með traust til Ríkisendurskoðunar að gera. Rannsóknarnefnd getur hins vegar tekið á þessum álitaefnum. Forsætisráðherra talaði um það á Alþingi í gær að það hefði verið fjármálaráðherra sjálfur sem óskaði eftir úttekt Ríkisendurskoðunar og taldi honum það til tekna. Þetta er hins vegar mikið kjarnaatriði; ríkisstjórnarflokkarnir vildu fara þá leið að úttekt málsins varðaði eingöngu framkvæmdina en ekki hinn pólitíska aðdraganda. Ríkisendurskoðun er trúnaðarmaður Alþingis. Það embætti þarf að vera sjálfstætt, aðskilið frá framkvæmdavaldinu og fara sjálft með sitt dagskrárvald. Dagskrárvald um hvaða mál embættið skoðar og hvenær. Hér var það fjármálaráðherra sem sjálfur skrifaði bréf til ríkisendurskoðanda og óskaði eftir stjórnsýsluúttekt. Ráðherra vísaði þar til þess að ríkisendurskoðandi hafi „m.a. það hlutverk að hafa eftirlit með framkvæmd samninga við einkaaðila og með starfsemi og árangri ríkisaðila. Umræða hafi skapast um hvort framkvæmd sölunnar hefði verið í samræmi við áskilnað laga og upplegg stjórnvalda“. Það er vert að hafa í huga að áherslan var hér öll á framkvæmd sölunnar en ekki á ákvörðunum ríkisstjórnarinnar sjálfrar. Degi síðar varð embættið við ósk ráðherrans þegar ríkisendurskoðandi tilkynnti að hann myndi hefja úttekt á framkvæmd sölunnar. Bréf ráðherra til Ríkisendurskoðanda með ósk um að embættið skoði málið vegur eitt og sér að sjálfstæði embættisins. Ekki benda á mig Viðbrögð ríkisstjórnarinnar sjálfrar strax í vor sýndu að forystumenn ríkisstjórnarinnar skildu að traust til ríkisstjórnarinnar var ekkert, enda tilkynnti hún með sérstakri fréttatilkynningu að hún væri hætt við frekari sölu. Niðurlagning Bankasýslu ríkisins var um leið augljós tilraun til að færa kastljósið frá ákvörðunum ríkisstjórnarinnar yfir á þá stofnun sem hafði það verkefni að útfæra stefnu ríkisstjórnarinnar. Þessar tvær ákvarðanir: Að hætta við frekari sölu og að leggja niður Bankasýsluna sýndi svart á hvítu að ríkisstjórnin var sjálf ágætlega meðvituð um eigið klúður. Niðurstaða þessa máls er vonbrigði. Niðurstaðan er ekki minnst vonbrigði fyrir þau okkar sem styðjum að ríkið losi um eignarhluti sína í bankanum. Með sölu á hlutum í bankanum er hægt að sækja tugi milljarða króna til uppbyggingar á grunnþjónustu í þágu almennings, í innviðauppbyggingu sem sárlega vantar og til að greiða niður skuldir. Fjárlög næsta árs gera ráð fyrir um 75 milljarða innspýtingu vegna bankasölu en allar líkur eru á því að vinnubrögð ríkisstjórnarinnar sjálfrar leiði til þess að þessar sölutekjur verði ekki sóttar. Nauðsynlegt traust er ekki fyrir hendi. Ákvörðun um að selja banka í eigu ríkisins var tekin af stjórnvöldum. Ákvörðun um útfærslu á sölunni var ákveðin af stjórnvöldum. Sérstök ráðherranefnd um efnahagsmál ræddi söluna og aðferðafræði hennar á fundum sínum. Og ábyrgðin á sölu á tugmilljarða sölu á hlutum í bankanum er auðvitað alltaf æðsta mannsins í ferlinu. Er raunverulega einhver sem efast um það? Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Salan á Íslandsbanka Viðreisn Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Íslandsbanki Íslenskir bankar Mest lesið Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson Skoðun Græðgi Kolbrún Bergþórsdóttir Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Núna er næst! Bjarney Bjarnadóttir,Jóhanna M. Þorvaldsdóttir Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Skoðun Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Að gefnu tilefni Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Löng barátta XD fyrir jafnrétti og frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Útboð á hlut ríkisins í Íslandsbanka í marsmánuði var þriðja stærsta hlutafjárútboð í Íslandssögunni, að andvirði 52,7 milljarða króna. Nauðsyn þess að vel yrði að verki staðið var því augljóst fyrir hagsmuni almennings. Lög um söluferlið eru skýr og þar er áhersla lögð á heilbrigða samkeppni, jafnræði aðila, gagnsæi og hagkvæmni. Niðurstaðan í þessu mikla almannahagsmunamáli varð hins vegar sú að 83% þjóðarinnar voru óánægð með söluna og 75% þjóðarinnar vildi að rannsóknarnefnd fengi að rýna málið. Eftir að skýrsla Ríkisendurskoðunar var birt í gær voru svör formanna ríkisstjórnarflokkanna einföld skilaboð um að pólitíkin beri enga ábyrgð. Bankasýslan sem er sú stofnun sem framfylgdi stefnu ríkisstjórnarinnar ber ein ábyrgðina. Sama stofnun og var lögð var niður með fréttatilkynningu um páskana í kjölfar þungrar gagnrýni á ríkisstjórnina eftir söluna. Við þekkjum flest þann stjórnunarstíl að yfirmaðurinn sparki í undirmennina. Sá stíll þykir yfirleitt ekki stórmannlegur. Fyrir páskafrí vakti athygli þegar Lilja Alfreðsdóttir viðskiptaráðherra sagði: „Ég er þó ekki á því að hægt sé að skella skuldinni alfarið á stjórnendur Bankasýslunnar og þykir miður að málið sé einfaldað þannig. Ábyrgðin hlýtur að vera stjórnmálamanna sem tóku ákvörðun í málinu“. En það gerði forsætisráðherra hins vegar á Alþingi í gær þegar hún einfaldaði málið á einmitt á þennan hátt. Enn hefur lykilspurningum um ákvarðanir ráðherranna um söluna ekki verið svarað. Í skýrslu Ríkisendurskoðunar eru að vísu margvíslegar athugasemdir sem mikilvægt er að fái rýni. Á meðal þeirra þyngstu eru þau að fjármálaráðuneytið hafi gefið Alþingi misvísandi upplýsingar um mikilvæg atriði í aðdraganda sölunnar. Það er alvarleg gagnrýni. Svörin sem vantar Vandinn við annars ágæta skýrslu Ríkisendurskoðunar eru svörin sem vantar. Vandinn er það sem skýrslan segir okkur ekki. Þar er ekkert fjallað um val ríkisstjórnarinnar á söluaðferð eða tímasetningu sölunnar. Ekkert er fjallað um kostnað við ráðgjöf. Ekkert er fjallað um hæfi fjármálaráðherra við söluna, í ljósi tengsla hans við einn kaupandann í lokuðu útboði. Ekkert er fjallað um framsal fjármálaráðherra á ákvörðunum við ferlið, m.a. um úthlutun til kaupenda. Þar er sem sagt ekkert fjallað um þær pólitísku ákvarðanir sem teknar voru í aðdraganda sölunnar - svo sem um samskipti eða meintan ágreining milli ríkisstjórnarflokkanna um söluaðferð eða um umræður innan ráðherranefndar um efnahagsmál þar sem allar stærstu ákvarðanir málsins voru til umfjöllunar. Bréf frá ráðherra Augljóst er að ákvarðanir og umræður innan ríkisstjórnarinnar í aðdraganda sölunnar eru þeir þættir sem mestu máli skipta. Í umræðum á Alþingi strax í vor bentu margir þingmenn á hið augljósa: að skýrsla Ríkisendurskoðunar myndi aldrei taka á hinum pólitísku álitaefnum. Það er einfaldlega ekki verkefni embættisins og þessar athugasemdir hafa því ekki með traust til Ríkisendurskoðunar að gera. Rannsóknarnefnd getur hins vegar tekið á þessum álitaefnum. Forsætisráðherra talaði um það á Alþingi í gær að það hefði verið fjármálaráðherra sjálfur sem óskaði eftir úttekt Ríkisendurskoðunar og taldi honum það til tekna. Þetta er hins vegar mikið kjarnaatriði; ríkisstjórnarflokkarnir vildu fara þá leið að úttekt málsins varðaði eingöngu framkvæmdina en ekki hinn pólitíska aðdraganda. Ríkisendurskoðun er trúnaðarmaður Alþingis. Það embætti þarf að vera sjálfstætt, aðskilið frá framkvæmdavaldinu og fara sjálft með sitt dagskrárvald. Dagskrárvald um hvaða mál embættið skoðar og hvenær. Hér var það fjármálaráðherra sem sjálfur skrifaði bréf til ríkisendurskoðanda og óskaði eftir stjórnsýsluúttekt. Ráðherra vísaði þar til þess að ríkisendurskoðandi hafi „m.a. það hlutverk að hafa eftirlit með framkvæmd samninga við einkaaðila og með starfsemi og árangri ríkisaðila. Umræða hafi skapast um hvort framkvæmd sölunnar hefði verið í samræmi við áskilnað laga og upplegg stjórnvalda“. Það er vert að hafa í huga að áherslan var hér öll á framkvæmd sölunnar en ekki á ákvörðunum ríkisstjórnarinnar sjálfrar. Degi síðar varð embættið við ósk ráðherrans þegar ríkisendurskoðandi tilkynnti að hann myndi hefja úttekt á framkvæmd sölunnar. Bréf ráðherra til Ríkisendurskoðanda með ósk um að embættið skoði málið vegur eitt og sér að sjálfstæði embættisins. Ekki benda á mig Viðbrögð ríkisstjórnarinnar sjálfrar strax í vor sýndu að forystumenn ríkisstjórnarinnar skildu að traust til ríkisstjórnarinnar var ekkert, enda tilkynnti hún með sérstakri fréttatilkynningu að hún væri hætt við frekari sölu. Niðurlagning Bankasýslu ríkisins var um leið augljós tilraun til að færa kastljósið frá ákvörðunum ríkisstjórnarinnar yfir á þá stofnun sem hafði það verkefni að útfæra stefnu ríkisstjórnarinnar. Þessar tvær ákvarðanir: Að hætta við frekari sölu og að leggja niður Bankasýsluna sýndi svart á hvítu að ríkisstjórnin var sjálf ágætlega meðvituð um eigið klúður. Niðurstaða þessa máls er vonbrigði. Niðurstaðan er ekki minnst vonbrigði fyrir þau okkar sem styðjum að ríkið losi um eignarhluti sína í bankanum. Með sölu á hlutum í bankanum er hægt að sækja tugi milljarða króna til uppbyggingar á grunnþjónustu í þágu almennings, í innviðauppbyggingu sem sárlega vantar og til að greiða niður skuldir. Fjárlög næsta árs gera ráð fyrir um 75 milljarða innspýtingu vegna bankasölu en allar líkur eru á því að vinnubrögð ríkisstjórnarinnar sjálfrar leiði til þess að þessar sölutekjur verði ekki sóttar. Nauðsynlegt traust er ekki fyrir hendi. Ákvörðun um að selja banka í eigu ríkisins var tekin af stjórnvöldum. Ákvörðun um útfærslu á sölunni var ákveðin af stjórnvöldum. Sérstök ráðherranefnd um efnahagsmál ræddi söluna og aðferðafræði hennar á fundum sínum. Og ábyrgðin á sölu á tugmilljarða sölu á hlutum í bankanum er auðvitað alltaf æðsta mannsins í ferlinu. Er raunverulega einhver sem efast um það? Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun