Norska leiðin og sú íslenzka í auðlindamálum - vantar par kauphéðna í ríkisstjórnina? Ole Anton Bieltvedt skrifar 20. október 2022 13:01 Ég hef fjallað nokkuð um þá nýlegu ákvörðun norsku ríkisstjórnarinnar, að taka afnotagjald, auðlindagjald, af fiskeldisfyrirtækjum fyrir afnot þeirra af hafinu, fjörðum landsins, frá 1. janúar 2023. Vil ég fara frekar ofan í saumana á því máli hér. Nýtt prinsipp Hér er eiginlega um nýja stefnumörkun að ræða, þar sem nýtt prinsipp er lagt til grundvallar, nefnilega það, að þau grunnverðmæti, sem felast í hafi, landi og lofti hvers lands, séu sameign þjóðar, og, að þeir einstaklingar eða þau fyrirtæki, sem nýta sér þessa sameign í reksturs- og hagnaðarskyni skuli greiða fyrir þau afnot leigu eða afnotagjald; auðlindagjald. Leiga eða greiðsla fyrir afnot er auðvitað viðtekin regla í samskiptum og viðskiptum manna, og samræmist þessi stefnumörkun því viðteknum viðskiptaháttum. Verð- og eignarstimpill á umhverfið Þetta er líka spor í þá átt, að setja verðgildis- og eignarstimpil á umhverfið, opna augu manna fyrir verðmæti þess og eignarrétti almennings á því. Hingað til hafa margir litið svo á, að nýta mætti umhverfið, sem ekki er í séreign, hér hafið, eins og enginn ætti það, eða þá, að menn eignuðu sér það sjálfir við notkun. Fótunum er auðvitað kippt undan slíkri skoðun eða afstöðu með þessu nýja prinsippi. Skýrar línur lagðar. Eðli og stærð auðlindagjaldsins Í Noregi eru 150 fyrirtæki, sem stunda fiskeldi í fjörðum landsins. Eru mörg fremur lítil, en vega þó þungt í atvinnulífi síns byggðarlags. Vill ríkisstjórnin ekki raska því byggðajafnvægi, sem greinin skapar, og ákvað því að beina auðlindagjaldtökunni fyrst og fremst að stærstu fyrirtækjunum. Þessi fyrirtæki eru 32-38, eftir því, hver stærðamörkin endanlega verða. Auðlindagjaldið verður reiknað á hagnað fiskeldisfyrirtækis, eftir greiðslu reglulegs skatts, eins og öll önnur fyrirtæki greiða, á þann hátt, að 20% þess hreina hagnaðar, sem eftir stendur, renni til sveitarfélagsins, sem fyrirtækið hefur aðsetur í, og 20% til ríkisins, þannig, að eigendur/ hluthafar fyrirtækjanna halda 60% af hagnaðinum. Er gert ráð fyrir því, að taka þessa auðlindagjalds muni skila norskum sveitarfélögum, þar sem þessi starfsemi fer fram, 25 milljörðum ísl. króna 2023 og norska ríkinu sömu fjárhæð, alls 50 milljörðum ísl. króna. Þarf ekki að fjölyrða um, að þessar viðbótartekjur sveitarfélaganna munu stórauka getu þeirra til uppbyggingar innviða og bættrar þjónustu við íbúa. Verða þeim stórfelld lyftistöng. Áhrifin hér - sofandaháttur - brýnt að stjórnvöld bregðist við Mörg norsk fiskeldisfyrirtæki eru nú þegar komin með sinn rekstur til Íslands. Hér virðast þau geta komið sér fyrir, án þess að greiða kóngi eða presti neitt! Í Noregi er það hins vegar svo, að aðstaða til fiskeldis er boðin út, rekstursleyfin seld hæstbjóðendum, og fær ríkið stórfé fyrir. Á dögunum voru seld ný leyfi fyrir 24.644 tonnum MTB, og fékk norska ríkið um 50 milljarða ísl. króna fyrir. Í hitteðfyrra fékk norska ríkið um 90 milljarða fyrir þau reksturleyfi, sem þá voru seld. Ef sá skilningur minn er réttur, að hér kosti rekstursleyfi til fiskeldis lítið eða ekkert, er því ekki nema von, að Norðmenn flykkist hingað. Er þetta þá um leið vísbending um ótrúlegan sofandahátt íslenzkra stjórnvalda. Það virðist vanta par kauphéðna, menn með sæmilegt viðskipta- og peningavit, í ríkisstjórnina! Þegar það svo bætist nú við, að norsk fiskeldisfyrirtæki þurfa að greiða 40% af eftir-skatts-hagnaði sínum til sveitarfélaga og ríkis í Noregi, er sjálfgefið, að Norðmenn munu stórauka sókn sína í íslenzkt fiskeldi. Er því bráðbrýnt, að íslenzk stjórnvöld átti sig á þessari stöðu og bregðist fljótt og rétt við! Það viðbragð getur í raun aðeins verið, að samræma íslenzkar reglur um greiðslu fyrir rekstursleyfi, á grundvelli útboðs, svo og innleiðingu sama auðlindagjalds fyrir fiskeldi hér, og verður í Noregi. Það vekur nokkra furðu, að íslenzk stjórnvöld virðast hafa verið sofandi á verðinum með þessi brýnu og miklu hagsmunamál landsmanna. Auðlindagjaldið af sjávarútveginum Íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki hafa haft mikinn hagnað af sínum fiskveiðum, fiskverkun og fisksölu. Var hagnaður þeirra 11 stærstu 2021 yfir 60 milljarðar króna, og hafa þau byggt upp eigiðfé upp á mörg hundruð milljarða ísl. króna. Búið er að þrefa og þjarka mikið um sanngjarnt auðlindagjald, sem sjávarútvegurinn skuli greiða ríkinu, þjóðinni, en um það hefur engin sátt náðst. Síðasta auðlindagjaldið, sem undirritaður veit um, er fyrir árið 2020. Þá nam það 4,8 milljörðum króna. Í heildarsamhengi rétt upp í nös á ketti. Væri ekki ráð, að fylgja fordæmi forfeðra okka og frænda í Noregi og innleiða hér leigugjald, afnotagjald, af okkar sameiginlegu íslenzku fiskimiðum - auðlindagjald -, sem næmi 20% af árlegum hagnaði fyrir sveitarfélög, 20% fyrir ríkið og eigendur/hluthafar fyrirtækjanna héldu 60%!? Með þessum hætti hefðu sveitarfélög fengið 12 milljarða fyrir árið 2021 og ríkið aðra 12 milljarða. Fyrir árið 2020 hefði auðlindagjaldið reyndar ekki verið nema tæpur helmingur af þessu, vegna þess, að þá var afkoma sjávarútvegsfyrirtækja mun lakari, en, það er einmitt málið; með þessum hætti væru hagsmunir útgerðar og þjóðar þeir sömu, við öll í sama báti, og ættu allir að geta sætzt á það. Höfundur er samfélagsrýnir og dýraverndarsinni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
Ég hef fjallað nokkuð um þá nýlegu ákvörðun norsku ríkisstjórnarinnar, að taka afnotagjald, auðlindagjald, af fiskeldisfyrirtækjum fyrir afnot þeirra af hafinu, fjörðum landsins, frá 1. janúar 2023. Vil ég fara frekar ofan í saumana á því máli hér. Nýtt prinsipp Hér er eiginlega um nýja stefnumörkun að ræða, þar sem nýtt prinsipp er lagt til grundvallar, nefnilega það, að þau grunnverðmæti, sem felast í hafi, landi og lofti hvers lands, séu sameign þjóðar, og, að þeir einstaklingar eða þau fyrirtæki, sem nýta sér þessa sameign í reksturs- og hagnaðarskyni skuli greiða fyrir þau afnot leigu eða afnotagjald; auðlindagjald. Leiga eða greiðsla fyrir afnot er auðvitað viðtekin regla í samskiptum og viðskiptum manna, og samræmist þessi stefnumörkun því viðteknum viðskiptaháttum. Verð- og eignarstimpill á umhverfið Þetta er líka spor í þá átt, að setja verðgildis- og eignarstimpil á umhverfið, opna augu manna fyrir verðmæti þess og eignarrétti almennings á því. Hingað til hafa margir litið svo á, að nýta mætti umhverfið, sem ekki er í séreign, hér hafið, eins og enginn ætti það, eða þá, að menn eignuðu sér það sjálfir við notkun. Fótunum er auðvitað kippt undan slíkri skoðun eða afstöðu með þessu nýja prinsippi. Skýrar línur lagðar. Eðli og stærð auðlindagjaldsins Í Noregi eru 150 fyrirtæki, sem stunda fiskeldi í fjörðum landsins. Eru mörg fremur lítil, en vega þó þungt í atvinnulífi síns byggðarlags. Vill ríkisstjórnin ekki raska því byggðajafnvægi, sem greinin skapar, og ákvað því að beina auðlindagjaldtökunni fyrst og fremst að stærstu fyrirtækjunum. Þessi fyrirtæki eru 32-38, eftir því, hver stærðamörkin endanlega verða. Auðlindagjaldið verður reiknað á hagnað fiskeldisfyrirtækis, eftir greiðslu reglulegs skatts, eins og öll önnur fyrirtæki greiða, á þann hátt, að 20% þess hreina hagnaðar, sem eftir stendur, renni til sveitarfélagsins, sem fyrirtækið hefur aðsetur í, og 20% til ríkisins, þannig, að eigendur/ hluthafar fyrirtækjanna halda 60% af hagnaðinum. Er gert ráð fyrir því, að taka þessa auðlindagjalds muni skila norskum sveitarfélögum, þar sem þessi starfsemi fer fram, 25 milljörðum ísl. króna 2023 og norska ríkinu sömu fjárhæð, alls 50 milljörðum ísl. króna. Þarf ekki að fjölyrða um, að þessar viðbótartekjur sveitarfélaganna munu stórauka getu þeirra til uppbyggingar innviða og bættrar þjónustu við íbúa. Verða þeim stórfelld lyftistöng. Áhrifin hér - sofandaháttur - brýnt að stjórnvöld bregðist við Mörg norsk fiskeldisfyrirtæki eru nú þegar komin með sinn rekstur til Íslands. Hér virðast þau geta komið sér fyrir, án þess að greiða kóngi eða presti neitt! Í Noregi er það hins vegar svo, að aðstaða til fiskeldis er boðin út, rekstursleyfin seld hæstbjóðendum, og fær ríkið stórfé fyrir. Á dögunum voru seld ný leyfi fyrir 24.644 tonnum MTB, og fékk norska ríkið um 50 milljarða ísl. króna fyrir. Í hitteðfyrra fékk norska ríkið um 90 milljarða fyrir þau reksturleyfi, sem þá voru seld. Ef sá skilningur minn er réttur, að hér kosti rekstursleyfi til fiskeldis lítið eða ekkert, er því ekki nema von, að Norðmenn flykkist hingað. Er þetta þá um leið vísbending um ótrúlegan sofandahátt íslenzkra stjórnvalda. Það virðist vanta par kauphéðna, menn með sæmilegt viðskipta- og peningavit, í ríkisstjórnina! Þegar það svo bætist nú við, að norsk fiskeldisfyrirtæki þurfa að greiða 40% af eftir-skatts-hagnaði sínum til sveitarfélaga og ríkis í Noregi, er sjálfgefið, að Norðmenn munu stórauka sókn sína í íslenzkt fiskeldi. Er því bráðbrýnt, að íslenzk stjórnvöld átti sig á þessari stöðu og bregðist fljótt og rétt við! Það viðbragð getur í raun aðeins verið, að samræma íslenzkar reglur um greiðslu fyrir rekstursleyfi, á grundvelli útboðs, svo og innleiðingu sama auðlindagjalds fyrir fiskeldi hér, og verður í Noregi. Það vekur nokkra furðu, að íslenzk stjórnvöld virðast hafa verið sofandi á verðinum með þessi brýnu og miklu hagsmunamál landsmanna. Auðlindagjaldið af sjávarútveginum Íslenzk sjávarútvegsfyrirtæki hafa haft mikinn hagnað af sínum fiskveiðum, fiskverkun og fisksölu. Var hagnaður þeirra 11 stærstu 2021 yfir 60 milljarðar króna, og hafa þau byggt upp eigiðfé upp á mörg hundruð milljarða ísl. króna. Búið er að þrefa og þjarka mikið um sanngjarnt auðlindagjald, sem sjávarútvegurinn skuli greiða ríkinu, þjóðinni, en um það hefur engin sátt náðst. Síðasta auðlindagjaldið, sem undirritaður veit um, er fyrir árið 2020. Þá nam það 4,8 milljörðum króna. Í heildarsamhengi rétt upp í nös á ketti. Væri ekki ráð, að fylgja fordæmi forfeðra okka og frænda í Noregi og innleiða hér leigugjald, afnotagjald, af okkar sameiginlegu íslenzku fiskimiðum - auðlindagjald -, sem næmi 20% af árlegum hagnaði fyrir sveitarfélög, 20% fyrir ríkið og eigendur/hluthafar fyrirtækjanna héldu 60%!? Með þessum hætti hefðu sveitarfélög fengið 12 milljarða fyrir árið 2021 og ríkið aðra 12 milljarða. Fyrir árið 2020 hefði auðlindagjaldið reyndar ekki verið nema tæpur helmingur af þessu, vegna þess, að þá var afkoma sjávarútvegsfyrirtækja mun lakari, en, það er einmitt málið; með þessum hætti væru hagsmunir útgerðar og þjóðar þeir sömu, við öll í sama báti, og ættu allir að geta sætzt á það. Höfundur er samfélagsrýnir og dýraverndarsinni.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun