Víxlhækkanir vaxta og verðlags Þorsteinn Sæmundsson skrifar 29. ágúst 2022 15:01 Nú er enn ein stýrivaxtahækkunin orðin að veruleika og eru stýrivextir á Íslandi orðnir fimm og hálft prósent. Í nágrannalöndum okkar þar sem verðbólga er svipuð og hér eru stýrivextir frá núll komma einu prósenti uppí tvö og hálft. Ýmsar ástæður eru tilgreindar vegna hárrar verðbólgu í heiminum en þær helstu lúta að áhrifum af nýliðnum heimsfaraldri og stríði Rússa á hendur Úkraínumönnum. Hér á landi eru ástæður hárrar verðbólgu nokkuð aðrar. Undanfarin allmörg ár hefur s.k. húsnæðisliður borið uppi verðlagshækkanir og lagst eins og farg á skuldara einkum þá sem fest hafa kaup á húsnæði í fyrsta sinn. Nú um stundir stendur húsnæðisliðurinn undir 40 hundraðshlutum verðlagshækkana. Án breytinga á þessum grunni mun sami húsnæðisliður viðhalda verðbólgu um fyrirsjáanlega framtíð. Engu mun skipta þó stríðsátökum linni og erlendar verðhækkanir dvíni húsnæðisliðurinn mun enn um stund sjá til þess að verðbólga verði hér hærri en í nágrannaríkjum. Rétt er að benda á að húsnæðisliðurinn eins og hann er reiknaður hér er ekki í fullu samræmi við samevrópskan útreikning. Miðflokkurinn lagði til árið 2018 að húsnæðisliður yrði felldur úr neysluvísitöluútreikningi og hefur ánýjað það síðan. Ríkjandi meirihluti á Alþingi hefur ekki tekið undir. Núverandi seðlabankastjóri og viðhengi hans virtust nokkuð undrandi við síðustu vaxtaákvörðun á því að innlend verðbólga færi vaxandi. Þeir vísu menn ættu að spyrja sig hvert fyrirtæki á Íslandi eigi að velta kostnaðarhækkunum sínum vegna fyrri vaxtaákvarðana S.Í. annað en út í verðlagið. Í því sambandi má benda á nýlegt sjónvarpsviðtal við byggingameistara sem sagði að þar sem fjármögnun yrði sífellt dýrari myndi það skila sér í hærra íbúðaverði. Það skilar sér svo í hækkun húsnæðisliðar í neysluvísitölu. Ákafar stýrivaxtahækkanir hér eru því líkar hundi sem eltist við skottið á sér. Seðlabankastjóri ætti einnig að spara sér að tala niður til íslenskra heimila með hvatningu um að eiga borð fyrir báru og setja upp svip vegna þess að heimilin hafa gengið á sparnað sinn. Sífellt fleiri ná ekki endum saman við hver mánaðamót nú en fyrr vegna aukinnar verðbólgu ekki síst þeir sem leigja á fákeppnisleigumarkaði. Nýjasta stýrivaxtahækkunin er ekki sprek heldur gildur lurkur á verðbólgubál komandi missera. Það þarf ekki seðlabankastjóra eða viðhengi hans til að spá 11 -12 prósent verðbólgu hér á næstunni. Sú verðbólga er skilgetið afkvæmi nýorðinnar vaxtahækkunar. Erfitt er að sjá fyrir sér að hægt verði að koma stýrivöxtum niður úr þeim hæðum sem þeir eru nú í vegna þess hversu ákafar hækkanir hafa verið undanfarandi. Undirritaður vísar ekki til orða fyrrum seðlabankastjóra á hverjum degi en sá sagði stýrivaxtahækkanir hafa áhrif fyrst eftir átján mánuði. Verum því undirbúin undir ofurverðbólgu næstu misseri. Einnig er vert að seðlabankastjóri útskýri hvers vegna metfjöldi ferðamanna fáheyrð verð á áli og sjávarafurðum styrki ekki gengi íslensku krónunnar nú um stundir. Það eru nokkur firn að sjá bandaríkjadal Evru og danska krónu í óbreyttri stöðu gagnvart íslensku krónunni mánuð eftir mánuð. Þessi handstýring krónunnar er til dæmis ekki hvatning til olíusala að lækka olíuverð þó það hafi lækkað umtalsvert á heimsmarkaði undanfarið. Í Danmörku er líterinn af bensíni og díselolíu um það bil tuttugu krónum lægri en lægsta verð hér. Eru Danir þó allröskir við skattheimtu af eldsneyti. Og olíukóngar góðir, það vita allir að birgðirnar í Örfirisey eru ekki eign íslensku olíufélaganna svo ekki móðga okkur með vísan til birgðastöðu þegar þið móist við og lækkið ekki verð. Með handstýringu krónunnar tekur Seðlabanki Íslands líka einarða afstöðu með útflutningsatvinnugreinum en gegn íslenskum heimilum og smáatvinnurekendum sem enn einusinni virðast eiga að vinna bug á verðbólgu upp á sitt einsdæmi. Vert er að gaumgæfa hverjir hagnist á núverandi verðbólguástandi. Þar ber fjármálakerfið hæst en nýjar tölur um hagnað bankanna eru ævintýralegar og erum við þó ýmsu vön í þeim efnum. Þjóðbankinn stendur sig einna síst að því er virðist vegna vondra fjárfestingarákvarðana. Einnig gæti kostnaður við byggingu monthúss bankans tekið í sérstaklega ef ríkið kemur bankanum ekki til bjargar með því að kaupa hluta hússins undir ráðuneyti. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort einhver muni axla ábyrgð á klúðrinu. Verslunin virðist einnig pluma sig vel þessa dagana og stærstu fákeppniskeðjurnar keppast við að senda inn ,,jákvæðar” afkomuviðvaranir. Erlendis hafa stórar keðjur á smásölumarkaði boðað frystingu vöruverðs en minna fer fyrir því hér. Það er útaf fyrir sig merkilegt því stærstu keðjurnar á markaði hérlendis eru í meirihlutaeigu eftirlaunasjóða íslenskra erfiðismanna. Nú síðast steig fram forstjóri einnar stærstu matvöruverslunarinnar og kvaðst ófær um að frysta verð vegna markaðsráðandi stöðu. Rétt er að benda neytendum á að þeir geta sem best hjálpað forstjóranum í neyð hans með því að kaupa inn annars staðar og draga þannig úr markaðsráðandi stöðu fyrirtækis hans (lífeyrissjóðanna). Ég óttast mjög að síðasta stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans sé misráðin og muni hafa þveröfug áhrif við það sem ætlast er til. Seðlabankastjóra er bent á að það er viturra manna háttur að skipta um skoðun. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Efnahagsmál Verðlag Seðlabankinn Mest lesið „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Iðkum nægjusemi, nýtum náttúruna Borghildur Gunnarsdóttir,Ósk Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hægt með krónunni? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Nú er enn ein stýrivaxtahækkunin orðin að veruleika og eru stýrivextir á Íslandi orðnir fimm og hálft prósent. Í nágrannalöndum okkar þar sem verðbólga er svipuð og hér eru stýrivextir frá núll komma einu prósenti uppí tvö og hálft. Ýmsar ástæður eru tilgreindar vegna hárrar verðbólgu í heiminum en þær helstu lúta að áhrifum af nýliðnum heimsfaraldri og stríði Rússa á hendur Úkraínumönnum. Hér á landi eru ástæður hárrar verðbólgu nokkuð aðrar. Undanfarin allmörg ár hefur s.k. húsnæðisliður borið uppi verðlagshækkanir og lagst eins og farg á skuldara einkum þá sem fest hafa kaup á húsnæði í fyrsta sinn. Nú um stundir stendur húsnæðisliðurinn undir 40 hundraðshlutum verðlagshækkana. Án breytinga á þessum grunni mun sami húsnæðisliður viðhalda verðbólgu um fyrirsjáanlega framtíð. Engu mun skipta þó stríðsátökum linni og erlendar verðhækkanir dvíni húsnæðisliðurinn mun enn um stund sjá til þess að verðbólga verði hér hærri en í nágrannaríkjum. Rétt er að benda á að húsnæðisliðurinn eins og hann er reiknaður hér er ekki í fullu samræmi við samevrópskan útreikning. Miðflokkurinn lagði til árið 2018 að húsnæðisliður yrði felldur úr neysluvísitöluútreikningi og hefur ánýjað það síðan. Ríkjandi meirihluti á Alþingi hefur ekki tekið undir. Núverandi seðlabankastjóri og viðhengi hans virtust nokkuð undrandi við síðustu vaxtaákvörðun á því að innlend verðbólga færi vaxandi. Þeir vísu menn ættu að spyrja sig hvert fyrirtæki á Íslandi eigi að velta kostnaðarhækkunum sínum vegna fyrri vaxtaákvarðana S.Í. annað en út í verðlagið. Í því sambandi má benda á nýlegt sjónvarpsviðtal við byggingameistara sem sagði að þar sem fjármögnun yrði sífellt dýrari myndi það skila sér í hærra íbúðaverði. Það skilar sér svo í hækkun húsnæðisliðar í neysluvísitölu. Ákafar stýrivaxtahækkanir hér eru því líkar hundi sem eltist við skottið á sér. Seðlabankastjóri ætti einnig að spara sér að tala niður til íslenskra heimila með hvatningu um að eiga borð fyrir báru og setja upp svip vegna þess að heimilin hafa gengið á sparnað sinn. Sífellt fleiri ná ekki endum saman við hver mánaðamót nú en fyrr vegna aukinnar verðbólgu ekki síst þeir sem leigja á fákeppnisleigumarkaði. Nýjasta stýrivaxtahækkunin er ekki sprek heldur gildur lurkur á verðbólgubál komandi missera. Það þarf ekki seðlabankastjóra eða viðhengi hans til að spá 11 -12 prósent verðbólgu hér á næstunni. Sú verðbólga er skilgetið afkvæmi nýorðinnar vaxtahækkunar. Erfitt er að sjá fyrir sér að hægt verði að koma stýrivöxtum niður úr þeim hæðum sem þeir eru nú í vegna þess hversu ákafar hækkanir hafa verið undanfarandi. Undirritaður vísar ekki til orða fyrrum seðlabankastjóra á hverjum degi en sá sagði stýrivaxtahækkanir hafa áhrif fyrst eftir átján mánuði. Verum því undirbúin undir ofurverðbólgu næstu misseri. Einnig er vert að seðlabankastjóri útskýri hvers vegna metfjöldi ferðamanna fáheyrð verð á áli og sjávarafurðum styrki ekki gengi íslensku krónunnar nú um stundir. Það eru nokkur firn að sjá bandaríkjadal Evru og danska krónu í óbreyttri stöðu gagnvart íslensku krónunni mánuð eftir mánuð. Þessi handstýring krónunnar er til dæmis ekki hvatning til olíusala að lækka olíuverð þó það hafi lækkað umtalsvert á heimsmarkaði undanfarið. Í Danmörku er líterinn af bensíni og díselolíu um það bil tuttugu krónum lægri en lægsta verð hér. Eru Danir þó allröskir við skattheimtu af eldsneyti. Og olíukóngar góðir, það vita allir að birgðirnar í Örfirisey eru ekki eign íslensku olíufélaganna svo ekki móðga okkur með vísan til birgðastöðu þegar þið móist við og lækkið ekki verð. Með handstýringu krónunnar tekur Seðlabanki Íslands líka einarða afstöðu með útflutningsatvinnugreinum en gegn íslenskum heimilum og smáatvinnurekendum sem enn einusinni virðast eiga að vinna bug á verðbólgu upp á sitt einsdæmi. Vert er að gaumgæfa hverjir hagnist á núverandi verðbólguástandi. Þar ber fjármálakerfið hæst en nýjar tölur um hagnað bankanna eru ævintýralegar og erum við þó ýmsu vön í þeim efnum. Þjóðbankinn stendur sig einna síst að því er virðist vegna vondra fjárfestingarákvarðana. Einnig gæti kostnaður við byggingu monthúss bankans tekið í sérstaklega ef ríkið kemur bankanum ekki til bjargar með því að kaupa hluta hússins undir ráðuneyti. Fróðlegt verður að fylgjast með hvort einhver muni axla ábyrgð á klúðrinu. Verslunin virðist einnig pluma sig vel þessa dagana og stærstu fákeppniskeðjurnar keppast við að senda inn ,,jákvæðar” afkomuviðvaranir. Erlendis hafa stórar keðjur á smásölumarkaði boðað frystingu vöruverðs en minna fer fyrir því hér. Það er útaf fyrir sig merkilegt því stærstu keðjurnar á markaði hérlendis eru í meirihlutaeigu eftirlaunasjóða íslenskra erfiðismanna. Nú síðast steig fram forstjóri einnar stærstu matvöruverslunarinnar og kvaðst ófær um að frysta verð vegna markaðsráðandi stöðu. Rétt er að benda neytendum á að þeir geta sem best hjálpað forstjóranum í neyð hans með því að kaupa inn annars staðar og draga þannig úr markaðsráðandi stöðu fyrirtækis hans (lífeyrissjóðanna). Ég óttast mjög að síðasta stýrivaxtaákvörðun Seðlabankans sé misráðin og muni hafa þveröfug áhrif við það sem ætlast er til. Seðlabankastjóra er bent á að það er viturra manna háttur að skipta um skoðun. Höfundur situr í stjórn Miðflokksins.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun