Innlent

Fagnar því að Jón Baldvin hafi skipt um skoðun og klárað dæmið

Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir skrifar
Þorsteinn Pálsson átti frumkvæði að því á sínum tíma að Ísland viðurkenndi sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna frá Sovétríkjunum. Hann fagnar því að Jón Baldvin Hannibalsson fyrrverandi utanríkisráðherra hafi skipt um skoðun og tryggt viðurkenningu Íslands á sjálfstæði ríkjanna þriggja.
Þorsteinn Pálsson átti frumkvæði að því á sínum tíma að Ísland viðurkenndi sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna frá Sovétríkjunum. Hann fagnar því að Jón Baldvin Hannibalsson fyrrverandi utanríkisráðherra hafi skipt um skoðun og tryggt viðurkenningu Íslands á sjálfstæði ríkjanna þriggja. Vísir

Þorsteinn Pálsson, fyrrverandi formaður Sjálfstæðisflokksins og forsætisráðherra, segist fyrstur stjórnmálamanna hér á landi hafa lagt til að Ísland viðurkenndi sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna frá Sovétríkjunum. Hann segir tillögur sínar hafa fengið dræm viðbrögð til að byrja með. Meðal annars frá þáverandi utanríkisráðherra Jóni Baldvin Hannibalssyni sem þó hafi klárað málið með sóma.

Þess var minnst á föstudag á fundi í Höfða í Reykjavík að 31 ár var liðið síðan Jón Baldvin Hannibalsson, þáverandi utanríkisráðherra, undirritaði samninga um endurnýjað stjórnmálasamband við Eystrasaltsríkin þrjú. Eistland, Lettland og Litháen höfðu þá verið undir ánauð Sovétríkjanna frá síðari heimsstyrjöld. 

Með endurnýjun stjórnmálasambands Íslands við Eistland, Lettland og Litháen varð Ísland fyrst ríkja til að viðurkenna sjálfstæði ríkjanna þriggja. Í kjölfarið fylgdi hver viðurkenningin á fætur annarri, en eins og Egils Levits, forseti Lettlands komst að orði á fundinum í Höfða á föstudag: „Ísland breytti gangi sögunnar. Það er ekki á hverjum degi sem lítið land getur breytt gangi sögunnar.“

Þorsteinn ræddi þau tímamót í kvöldfréttum Stöðvar 2 þar sem hann sagðist fagna því að Jón Baldvin hafi skipt um skoðun í málinu og ákveðið að endurnýja stjórnmálasamband Íslands við ríkin.

Lagði til í tvígang að Ísland viðurkenndi sjálfstæði ríkjanna

Þrátt fyrir þetta stóra skref sem tekið var í ágúst 1991 fyrir tilstilli Jóns Baldvins utanríkisráðherra var það ekki í fyrsta sinn sem málið hafði verið til umræðu hjá íslenskum stjórnvöldum. Þorsteinn Pálsson, fyrrverandi formaður Sjálfstæðisflokksins og forsætisráðherra, hafði í tvígang árið 1990 lagt fram þá tillögu á Alþingi að Ísland viðurkenndi sjálfstæði ríkjanna.

Skjáskot af frétt Tímans um viðurkenningu Íslands á sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna frá 27. ágúst 1991.Skjáskot

„Ég flutti tillögur á Alþingi á tveimur þingum að Ísland tæki þetta skref og tæki frumkvæði að því að viðurkenna sjálfstæði ríkjanna og skipa þar sendiherra. Ástæðan fyrir því að ég gerði þetta á tveimur þingum var sú að utanríkisráðherrann var á þeim tíma mjög harður andstæðingur og reyndar ríkisstjórnin öll,“ sagði Þorsteinn í kvöldfréttum Stöðvar 2 á föstudag. 

Þorsteinn lagði þann 28. mars 1990 til á Alþingi að Ísland viðurkenndi fullveldi Litháens. Þann 15. október 1990, þegar nýtt þing var komið saman, lagði hann til að Alþingi viðurkenndi fullveldi Eistlands, Lettlands og Litháens og efndi til stjórnmálasambands. Báðar tillögur voru felldar á þinginu. 

Þorsteinn var í stjórnarandstöðu á þinginu en ríkistjórnin var samsteypustjórn Alþýðuflokks, Alþýðubandalagsins og Framsóknarflokksins þar sem Steingrímur Hermannsson var forsætisráðherra og Jón Baldvin utanríkisráðherra.

Jón Baldvin sagður sniðgenginn af íslenskum stjórnvöldum

Mikla athygli vakti í síðustu viku að Jón Baldvin var fjarri góðu gamni í Höfða, þar sem íslenskir stjórnmálamenn hittu fyrir forseta, ráðherra og borgarstjóra frá Eystrasaltsríkjunum til að fagna afmæli stjórnmálasambandanna. 

Miðvikudaginn 24. ágúst, tveimur dögum fyrir hátíðarhöldin, hafði Sighvatur Björgvinsson fyrrverandi samflokksmaður Jóns Baldvins sagt í viðtali við Fréttablaðið að stjórnvöld og Háskóli Íslands hafi ekki ætlað að bjóða Jóni Baldvin á viðburðinn. Jón Baldvin hafi ekki fengið boðsbréf fyrr en fjórum dögum fyrir hann, sem væri of stuttur fyrirvari þar sem Jón haldi til á Spáni. 

„Hvergi í dagskrá heimsóknarinnar er gert ráð fyrir nærveru fyrrverandi utanríkisráðherra Íslands. Ekki einu sinni í Höfða, þar sem upphafið að viðurkenningu alþjóðasamfélagsins á endurheimtu sjálfstæðis Eystrasaltsþjóða, átti sér stað, að frumkvæði hans,“ sagði Jón Baldvin í yfirlýsingu. 

Forsetaembættið hafnaði alfarið ásökunum Jóns Baldvins og sagði í yfirlýsingu að hann hefði fengið boð „sama dag og aðrir boðsgestir eins og ætíð stóð til, með svipuðum fyrirvara og gengur og gerist um viðburði af þessu tagi. Auðvelt hefði verið fyrir blaðið að sannreyna þetta með einu símtali.“

Ríkisstjórnin hafi verið mótfallin endurnýjun viðurkenningar á sjálfstæði

Bryndís Schram, rithöfundur og eiginkona Jóns Baldvins, hefur gagnrýnt forsetaembættið og fjölmiðla harðlega fyrir það að hafa sniðgengið Jón Baldvin og ekki rifjað upp söguna og hlutverkið sem Jón Baldvin hafi spilað. 

Meira að segja á þeim tíma sem Jón Baldvin hélt utan til Eystrasaltsríkjanna hafi henni þótt áberandi tíðindi af því að Jón Baldvin hefði týnt skjalatösku sinni, sem ekki hafi reynst nokkur fótur fyrir.

Þorsteinn bendir á að Jón Baldvin og ríkisstjórnin öll hafi ekki alltaf verið hlynnt því að endurnýja viðurkenningu landsins á sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna og raunar litið svo á að sú viðurkenning hefði ekki verið rofin síðan hún var gerð af Dönum árið 1921. 

„Í annan stað töldu þau að ef Ísland tæki þetta skref þá myndi það veikja stöðu Gorbachevs og það yrði hættulegt fyrir alla aðila. Þetta var raunverulega NATO-línan. Ég gerði mér alveg grein fyrir því að þetta væri ekki einföld ákvörðun og það var mjög eðlilegt að ríkisstjórnin þyrfti umhugsunartíma,“ sagði Þorsteinn.

Þorsteinn segist hafa haldið áfram að þrýsta á stjórnvöld og í byrjun árs 1991 hafi formenn þingflokkanna komist að samkomulagi um að utanríkisnefnd myndi flytja tillöguna með breyttu orðalagi.

„Það var farsæll endir og ég fagnaði því að utanríkisráðherrann breytti afstöðu sinni og svo framkvæmdi hann þessa samþykkt Alþingis mjög kappsamlega, gerði það vel og til sóma fyrir Ísland,“ segir Þorsteinn og hrósar Jóni Baldvin.

Taldi ekki þörf á að árétta viðurkenningu á sjálfstæði

Fram kom í svari Jóns Baldvins við tillögu Þorsteins um viðurkenningu Íslands á sjálfstæði Eystrasaltsríkjanna á Alþingi að viðurkenning Íslands á fullveldi Eystrasaltsríkjanna væri í fullu gildi. 

„Af minni hálfu og hálfu ríkisstjórnarinnar er ekki talin ástæða til þess að gefa ítrekaðar yfirlýsingar að því er það varðar,“ sagði Jón Baldvin í pontu á Alþingi í október 1990. 

„Beint stjórnmálasamband Íslands við Eystrasaltsríkin mundi ekki renna frekari stoðum undir viðurkenningu okkar á fullveldi þeirra nema því aðeins að hægt væri að tryggja framkvæmd slíkra diplómatískra samskipta í reynd.“

Þá minnti hann á að Alþingi hafi sent þjóðþingi Litháen hamingjuóskir um leið og sjálfstæði þeirra hafi verið lýst yfir 11. mars 1989. 

„Að því er varðar spurninguna um viðurkenningu þá hefur það þegar verið rætt svo ítarlega að ekki er þörf á að árétta það. Hún var formlega staðfest á árunum 1921 og 1922 samkvæmt samþykkt íslensku ríkisstjórnarinnar en komið á framfæri á þeim tíma af danska utanríkisráðuneytinu. Í framhaldi af því voru gerðir og eru í gildi formlega viðskiptasamningar við öll ríkin þrjú,“ sagði Jón Baldvin en þessi viðurkenning var að lokum endurnýjuð tæpu ári síðar.  


Tengdar fréttir

Jón Baldvin hunsaður og lítilsvirtur nú sem endranær

Bryndís Schram rithöfundur og eiginkona Jóns Baldvins Hannibalssonar, fyrrverandi utanríkisráðherra, segir Jón Baldvin hafa verið hunsaðan og lítilsvirtan frá upphafi og nú sé sagan að endurtaka sig.

Litla þjóðin reyndist risi í ljósi sögunnar

Utanríkisráðherra Eistlands segir Eystrasaltsríkin ævarandi þakklát Íslendingum fyrir að hafa, fyrst þjóða, viðurkennt sjálfstæði þeirra. Þessi litla þjóð hafi reynst mikill risi í ljósi sögunnar.

Jón Bald­vin segir boðið hafa borist of seint

Jón Baldvin Hannibalsson, fyrrverandi utanríkisráðherra sendi frá sér fréttatilkynningu rétt í þessu þar sem hann segir forsetaembættið fara með rangt mál þegar það segir hann hafa afþakkað boð á hátíðarsamkomu um sjálfstæði Eystrasaltsríkja.




Fleiri fréttir

Sjá meira


×