Hvernig gerum við nú í nýrri bylgju? Ragnar Þór Pétursson skrifar 21. júlí 2021 14:07 Þegar þetta er skrifað er nýkomið í ljós að tæplega 60 manns greindust smituð af kórónuveirunni í gær. Við eru komin á kaf í nýja bylgju faraldursins – og það þrátt fyrir að hafa nánast lokið bólusetningu hjá þjóðinni. Í umræðunni má greina mörg stef: vonbrigði, gremju, ótta og furðu. Skömmu fyrir aldamót skrifaði stjörnufræðingurinn og fræðarinn Carl Sagan eftirfarandi um ótta sinn um fyrirsjáanlega þróun bandarísks samfélags (hér lauslega þýtt af mér): „Ég hef illt hugboð um Bandaríkin í tíð barna minna og barnabarna - þegar landið er þjónustu- og upplýsingahagkerfi; þegar nær allar framleiðslugreinar hafa flust til annarra landa; þegar stórkostleg tækni er á forræði fárra og enginn, sem er í forsvari fyrir almannahag, hefur fullan skilning á málefnunum; þegar fólk hefur tapað hæfni til að sjálfsákvörðunar og réttmætra efasemda um þá sem með valdið fara; þegar við höllum okkur taugaveikluð að stjörnuspám eða kristöllum og greiningarhæfni okkar rýrnar svo að við greinum ekki á milli þess sem er satt og hins sem lætur okkur líða vel. Þá rennum við hægt og hljóðalaust aftur inn í hugarfar hjátrúar og myrkurs. Forheimskun Ameríku sést best í hægfara hnignun upplýsingamiðlunar hinna áhrifamiklu fjölmiðla, grípandi 30 sekúndna hendingar (sem nú eru skroppnar niður í 10 sekúndur eða minna), dagskrárgerð sem höfðar til hins lægsta samnefnara, gagnrýnislaus umfjöllun um hjátrú og gervivísindi en sérstaklega einhverskonar tignun fáviskunnar.“ Í sjálfu sér er ekkert nýtt við það að um miðjan aldur fari fólk að óttast um afdrif heimsins í höndum afkomendanna. Heimsósómi er þrástef í dansi kynslóðanna. Þessi orð beinast þó ekki endilega að næstu kynslóð heldur einmitt þeirri kynslóð sem fór með völdin og fer með þau enn og ákvarðar þannig lífskjör komandi kynslóða. Það má eflaust margt finna að æskunni en fjandinn hafi það ef miðaldra fólk og þaðan af eldra ætlar að klína á næstu kynslóð ábyrgðinni á því hve illa er komið fyrir okkur á mörgum sviðum í dag. Í tilefni af stöðunni langar mig að ræða þrennt. Í fyrsta lagi það að líklega sé orðið tímabært að viðurkenna að okkur skortir endanlegar lausnir á ýmsum stærstu áskorunum nútímans. Það skiptir ekki máli hvort horft sé til kórónuveirunnar, loftslagsbreytinga eða hnignunar lýðræðisríkja. Í öllum tilfellum er enn óljóst hvort og hvernig hægt er að afstýra auknum vanda í raun og veru. Það breytir ekki því að við þurfum samt að reyna og beita þeim bestu ráðum á hverjum tíma eins vel og við getum. Sumar af þessum lausnum eru vísindalegar, aðrar ekki. Vísindi eru aðferð en ekki safn af svörum – þau eru oft hægfara og endaslepp en með þrautseigju, þolinmæði og þunga skila þau betri árangri en flestar aðrar leiðir. Í öðru lagi þurfum við að vilja bera bæði ábyrgð á hugsun okkar og hegðun. Umræðan, á Íslandi sérstaklega, hefur mikið til snúist um það hvenær getum aftur farið að haga okkur eins og við viljum. Þegar athafnafrelsi okkar er skert ætlumst við til þess að fá það eins til baka. Þau áföll og erfiðleikar sem við stöndum frammi fyrir verða að fá okkur til að ígrunda þessi mál, reyna að skilja þau og forðast óraunhæfar væntingar. Óraunhæfar væntingar hafa tilhneigingu til að enda í furðu og gremju. Hér þurfa fjölmiðlar að hjálpa okkur að skilja – en það er ekki nóg. Við verðum að vilja skilja og reyna að skilja. Í þriðja lagi verðum við að átta okkur á því að við erum samábyrg og verðum að færa fórnir. Á síðasta áratug hefur staða loftslagsmála haldið áfram að versna vegna þess að við viljum öll að einhver önnur leysi vandann í stað okkar. Hvað veiruna varðar og næstu vikur hér á Íslandi þá verðum við einfaldlega að finna öruggari leiðir til að njóta lífsins en þær hefðbundnu. Það finnast enn viðkvæmir hópar í íslensku samfélagi sem okkur ber skylda til að verja. Hér má til dæmis nefna fólk sem af heilsufarsástæðum getur ekki þegið bólusetningu. Haustið er tími barnanna og skólanna. Þannig á það að vera. Við, sem samfélag, verðum að gera það sem við getum við að tryggja ungmennum sem eðlilegast líf næsta vetur. Börn geta smitast og eru ekki varin með bóluefni. Faraldurinn hefur þegar bitnað af miklum þunga á ungu fólki og mun halda áfram að gera það nái veiran enn á ný fótfestu. Ég minni líka á að framlínustarfsfólkið í skólunum er mun líklegra en almenningur til að hafa fengið það bóluefni sem minnsta vörn veitir gegn smiti. Yfirvöld verða að verja þessa hópa, börn og starfsfólk skóla, og miða sóttvarnaraðgerðir næstu vikna að því. Höfundur er formaður Kennarasambands Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Börn og uppeldi Skóla - og menntamál Ragnar Þór Pétursson Grunnskólar Framhaldsskólar Mest lesið Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson Skoðun Skoðun Skoðun Þeir greiða sem njóta, eða hvað? Jóhannes Þór Skúlason,Pálmi Viðar Snorrason skrifar Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar Skoðun Sigrar og raunir íslenska hestsins Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar Skoðun Góðir grannar Landsvirkjunar og við hin Kjartan Ágústsson skrifar Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi orkuspáa Ingvar Júlíus Baldursson skrifar Skoðun Þegar innflutningurinn ræður ríkjum Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Vladímír Pútín: Hvað er að marka hann? Steinar Björgvinsson skrifar Skoðun Örlög Úkraínu varða frið og öryggi á Íslandi Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Vegamál á tímum skattahækkana og vantrausts Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Konur og menntun Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar Skoðun Hanna Katrín og Co, koma til bjargar Björn Ólafsson skrifar Skoðun Villtur lax eða villt græðgi – sveitin í skotlínu Jóhann Helgi Stefánsson skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Sjá meira
Þegar þetta er skrifað er nýkomið í ljós að tæplega 60 manns greindust smituð af kórónuveirunni í gær. Við eru komin á kaf í nýja bylgju faraldursins – og það þrátt fyrir að hafa nánast lokið bólusetningu hjá þjóðinni. Í umræðunni má greina mörg stef: vonbrigði, gremju, ótta og furðu. Skömmu fyrir aldamót skrifaði stjörnufræðingurinn og fræðarinn Carl Sagan eftirfarandi um ótta sinn um fyrirsjáanlega þróun bandarísks samfélags (hér lauslega þýtt af mér): „Ég hef illt hugboð um Bandaríkin í tíð barna minna og barnabarna - þegar landið er þjónustu- og upplýsingahagkerfi; þegar nær allar framleiðslugreinar hafa flust til annarra landa; þegar stórkostleg tækni er á forræði fárra og enginn, sem er í forsvari fyrir almannahag, hefur fullan skilning á málefnunum; þegar fólk hefur tapað hæfni til að sjálfsákvörðunar og réttmætra efasemda um þá sem með valdið fara; þegar við höllum okkur taugaveikluð að stjörnuspám eða kristöllum og greiningarhæfni okkar rýrnar svo að við greinum ekki á milli þess sem er satt og hins sem lætur okkur líða vel. Þá rennum við hægt og hljóðalaust aftur inn í hugarfar hjátrúar og myrkurs. Forheimskun Ameríku sést best í hægfara hnignun upplýsingamiðlunar hinna áhrifamiklu fjölmiðla, grípandi 30 sekúndna hendingar (sem nú eru skroppnar niður í 10 sekúndur eða minna), dagskrárgerð sem höfðar til hins lægsta samnefnara, gagnrýnislaus umfjöllun um hjátrú og gervivísindi en sérstaklega einhverskonar tignun fáviskunnar.“ Í sjálfu sér er ekkert nýtt við það að um miðjan aldur fari fólk að óttast um afdrif heimsins í höndum afkomendanna. Heimsósómi er þrástef í dansi kynslóðanna. Þessi orð beinast þó ekki endilega að næstu kynslóð heldur einmitt þeirri kynslóð sem fór með völdin og fer með þau enn og ákvarðar þannig lífskjör komandi kynslóða. Það má eflaust margt finna að æskunni en fjandinn hafi það ef miðaldra fólk og þaðan af eldra ætlar að klína á næstu kynslóð ábyrgðinni á því hve illa er komið fyrir okkur á mörgum sviðum í dag. Í tilefni af stöðunni langar mig að ræða þrennt. Í fyrsta lagi það að líklega sé orðið tímabært að viðurkenna að okkur skortir endanlegar lausnir á ýmsum stærstu áskorunum nútímans. Það skiptir ekki máli hvort horft sé til kórónuveirunnar, loftslagsbreytinga eða hnignunar lýðræðisríkja. Í öllum tilfellum er enn óljóst hvort og hvernig hægt er að afstýra auknum vanda í raun og veru. Það breytir ekki því að við þurfum samt að reyna og beita þeim bestu ráðum á hverjum tíma eins vel og við getum. Sumar af þessum lausnum eru vísindalegar, aðrar ekki. Vísindi eru aðferð en ekki safn af svörum – þau eru oft hægfara og endaslepp en með þrautseigju, þolinmæði og þunga skila þau betri árangri en flestar aðrar leiðir. Í öðru lagi þurfum við að vilja bera bæði ábyrgð á hugsun okkar og hegðun. Umræðan, á Íslandi sérstaklega, hefur mikið til snúist um það hvenær getum aftur farið að haga okkur eins og við viljum. Þegar athafnafrelsi okkar er skert ætlumst við til þess að fá það eins til baka. Þau áföll og erfiðleikar sem við stöndum frammi fyrir verða að fá okkur til að ígrunda þessi mál, reyna að skilja þau og forðast óraunhæfar væntingar. Óraunhæfar væntingar hafa tilhneigingu til að enda í furðu og gremju. Hér þurfa fjölmiðlar að hjálpa okkur að skilja – en það er ekki nóg. Við verðum að vilja skilja og reyna að skilja. Í þriðja lagi verðum við að átta okkur á því að við erum samábyrg og verðum að færa fórnir. Á síðasta áratug hefur staða loftslagsmála haldið áfram að versna vegna þess að við viljum öll að einhver önnur leysi vandann í stað okkar. Hvað veiruna varðar og næstu vikur hér á Íslandi þá verðum við einfaldlega að finna öruggari leiðir til að njóta lífsins en þær hefðbundnu. Það finnast enn viðkvæmir hópar í íslensku samfélagi sem okkur ber skylda til að verja. Hér má til dæmis nefna fólk sem af heilsufarsástæðum getur ekki þegið bólusetningu. Haustið er tími barnanna og skólanna. Þannig á það að vera. Við, sem samfélag, verðum að gera það sem við getum við að tryggja ungmennum sem eðlilegast líf næsta vetur. Börn geta smitast og eru ekki varin með bóluefni. Faraldurinn hefur þegar bitnað af miklum þunga á ungu fólki og mun halda áfram að gera það nái veiran enn á ný fótfestu. Ég minni líka á að framlínustarfsfólkið í skólunum er mun líklegra en almenningur til að hafa fengið það bóluefni sem minnsta vörn veitir gegn smiti. Yfirvöld verða að verja þessa hópa, börn og starfsfólk skóla, og miða sóttvarnaraðgerðir næstu vikna að því. Höfundur er formaður Kennarasambands Íslands.
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun
Skoðun Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir,Íris Helga G. Baldursdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson skrifar
Skoðun Hittumst á rauðum sokkum 1. maí Finnbjörn A. Hermannsson,Kolbrún Halldórsdóttir,Magnús Þór Jónsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris skrifar
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Aðför ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur að flóttafólki Hópur stjórnarkvenna í Solaris Skoðun
Reykjavíkurborg á flestar félagslegar íbúðir en Garðabær rekur lestina Heimir Már Pétursson Skoðun