Örorka og afkoma Atli Þór Þorvaldsson skrifar 30. apríl 2021 20:28 Á Íslandi er mikil velmegun. Ísland er ein af ríkustu þjóðum heims. Meðaltal launatekna er með því hæsta sem gerist. Landið er fámennt en ríkt af auðlindum, við eigum fiskinn í sjónum og við höfum virkjað bæði fallvötn og jarðhita. Og á síðustu árum, áður en heimsfaraldurinn vegna kórónuveirunnar skall á, flæddu ferðamenn til landsins og ný auðlind varð til. Í þessu ríka landi er samt ekki allt eins og best verður á kosið. Lífið er erfitt hjá of mörgum. Sumum er kerfislega gert lífið óþarflega erfitt. Auðlegðin er alls ekki í boði fyrir alla. Marga bresti má sjá í heilbrigðiskerfinu okkar. Starfsfólk er undir gríðarlegu álagi, tæki á Landspítala eru jafnvel gömul og úreld og biðlistar eftir nauðsynlegum aðgerðum lengjast. Einn hópur sem mjög þarf á góðu heilbrigðiskerfi og stuðningi að halda, eru öryrkjar. Það er mikið tekið af fólki tekið þegar heilsan er ekki í lagi. Öryrkjar eru á öllum aldri og allir geta orðið öryrkjar hvenær sem er og á hvaða aldri sem er en enginn óskar sér þess. Örorkunni sem slíkri fylgja ýmis konar vandamál. Það er erfitt að glíma við fötlun og veikindi með öllum þeim takmörkunum, tálmunum, verkjum og vanlíðan sem heilsubrestinum gjarnan fylgir. Ofan á þetta allt saman er allt of langt gengið í að njörva sem flesta öryrkja niður í fátæktargildru. Öryrkjum eru skömmtuð kjör sem almennt er ekki hægt að lifa á. Sé horft til annarra hópa sem eru á kjörum sem duga ekki til framfærslu, er ekki úr vegi að benda á lágmarkslaun og atvinnuleysisbætur. Enginn vill vera á lágmarkslaunum, en almennt hafa þeir sem búa við slík kjör tækifæri til að hækka í launum með aukinni starfsreynslu og menntun. Í raun er engum ætlað að vera til lengdar á lægstu taxtalaunum. Lengst af hefur atvinnustig verið nokkuð gott í landinu og fáir þurft að búa við langtíma atvinnuleysi. Ástandið er óvenju slæmt núna, í kjölfar Covid-19 faraldursins. Það horfir þó til betri vegar. Vonandi er sá tími að koma aftur að allir geti fengið vinnu sem hafa til þess vilja og getu. Atvinnuleysistryggingar gera enda ekki ráð fyrir að fólk þurfi að vera á atvinnuleysisbótum til lengdar. Svo ótrúlega sem það hljómar þá eru öryrkjum skömmtuð kjör sem eru undir bæði lágmarkslaunum og atvinnuleysisbótum. Það segir sig sjálft að einstaklingur með skerta starfsgetu hefur ekki mikla möguleika til að bæta kjör sín. Menntun og starfsreynsla koma þar ekki að neinum notum. Hafi öryrkinn tækifæri og þrek til þess að vinna hlutastarf, þó ekki sé nema til þess að komast út á meðal fólks, þá eru skerðingar með þeim hætti að viðkomandi ber nánast ekkert úr bítum, þvert á móti er viðkomandi oft verr settur fjárhagslega með þátttöku á vinnumarkaði. Kerfið dæmir flesta öryrkja til fátæktar. Þegar föst útgjöld hafa verið greidd er lítið sem ekkert eftir fyrir nauðsynjum svo sem lyfjum og matvælum. Öryrkjum er markvisst og meðvitað haldið undir fátæktarmörkum. Í tíð núverandi ríkisstjórnar hafa kjör allra landsmanna, annara en öryrkja, batnað. Þeir sitja algjörlega eftir. Tekjur þeirra duga ekki til almennrar framfærslu. Þær halda auk þess ekki í við launavísitölu. Skömmin er svo fullkomnuð með tekjutengingum, þannig að öryrkjum er gert illmögulegt að bæta kjör sín. Ef ástin knýr dyra hjá öryrkja verður það til þess að skerða afkomu hans. Það sama gildir þegar barn öryrkja verður 18 ára, við það eitt og sér versna kjör öryrkjans. Þá sjaldan sem stjórnmálamenn ræða kjör öryrkja, er iðulega farið með staðlausa stafi. Fjármálaráðherra hefur til dæmis rangtúlkað tölur með slíkum hætti að annað hvort er um yfirgripsmikið þekkingarleysi að ræða eða hreinlega viljandi rangfærslur. Öryrkjar landsins finna það vel á eigin skinni að þeir eru algjör afgangsstærð í augum stjórnvalda, sem ljá því ekki einu sinni máls að bæta kjör þeirra. Nú á að fara að safna aftur í sjóði samkvæmt fjármálaáætlun næstu ára. Ekki virðist nokkur áhugi á að bæta kjör okkar veikasta hóps. Þeirra sem minnst mega sín. Vont er þeirra ranglæti en verra er þeirra réttlæti, þegar því er haldið fram að vel hafi verið gert í málaflokknum. Í haust verða kosningar og kjörnir fulltrúar sækja um endurnýjað umboð. Árangursleysi núverandi stjórnvalda er mælanlegt og öryrkjar vita hvað þeir hafa ekki fengið. Er ekki rétt að minnast þess þegar komið er í kjörklefann í haust? Höfundur er formaður málefnahóps Öryrkjabandalagsins um kjaramál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Félagsmál Mest lesið „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir Skoðun Hvað er fátækt? Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Skynsemishyggja Miðflokksins hvarf hratt Kristófer Már Maronsson Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir Skoðun Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium Skoðun Halldór 28.09.2024 Halldór Skoðun Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir skrifar Skoðun Takk, Gísli Marteinn Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Hvað er fátækt? Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun „Sýndu mér vini þína og ég sýni þér framtíð þína“ Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Evrópusambandið er í vanda Þórður Birgisson skrifar Skoðun Skynsemishyggja Miðflokksins hvarf hratt Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Þetta gengur ekki lengur! Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun „Með Guði vinkonu okkar“ Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Græn vindorka Ásdís Hlökk Theodórsdóttir skrifar Skoðun Af hverju þetta tímabundna álag á útsvarið? Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar Skoðun Heilsugæsla í vanda Jón Magnús Kristjánsson skrifar Skoðun Laxalús og varnir gegn henni Jón Sveinsson skrifar Skoðun En hér er ég ekkert... Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Við getum ekki beðið í 131 ár Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Nýtt upphaf hjá Vinstri grænum Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslensk kjör á íslenskum vinnumarkaði Kristrún Frostadóttir skrifar Skoðun Viðbrögð við vanlíðan ungmenna Sandra Björk Birgisdóttir skrifar Skoðun Valdatafl Skák og Mát! Lárus Guðmundsson skrifar Skoðun FO: Hvernig getur þú skipt sköpum fyrir konur í Súdan? Áslaug Eva Björnsdóttir skrifar Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar Skoðun Miðflokkurinn: fjarverandi í landi tækifæranna Lilja Hrund Lúðvíksdóttir skrifar Skoðun Við stöndum saman með réttindum táknmálsins! Mordekaí Elí Esrason skrifar Skoðun Það sem „gleymist“ að segja Sigmar Guðmundsson skrifar Skoðun Hvar er fótspor stjórnvalda gegn vinnumansali? Þorbjörrg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar Joe Camel varð jafngóður vinur barnanna og Mikki mús Eyrún Magnúsdóttir skrifar Skoðun Riddarar kærleikans Halla Tómasdóttir skrifar Skoðun Um mennsku og samfélag Bolli Pétur Bollason skrifar Skoðun Er rúmdýnan þín hægt og rólega að murka úr þér líftóruna? Gunnar Dan Wiium skrifar Sjá meira
Á Íslandi er mikil velmegun. Ísland er ein af ríkustu þjóðum heims. Meðaltal launatekna er með því hæsta sem gerist. Landið er fámennt en ríkt af auðlindum, við eigum fiskinn í sjónum og við höfum virkjað bæði fallvötn og jarðhita. Og á síðustu árum, áður en heimsfaraldurinn vegna kórónuveirunnar skall á, flæddu ferðamenn til landsins og ný auðlind varð til. Í þessu ríka landi er samt ekki allt eins og best verður á kosið. Lífið er erfitt hjá of mörgum. Sumum er kerfislega gert lífið óþarflega erfitt. Auðlegðin er alls ekki í boði fyrir alla. Marga bresti má sjá í heilbrigðiskerfinu okkar. Starfsfólk er undir gríðarlegu álagi, tæki á Landspítala eru jafnvel gömul og úreld og biðlistar eftir nauðsynlegum aðgerðum lengjast. Einn hópur sem mjög þarf á góðu heilbrigðiskerfi og stuðningi að halda, eru öryrkjar. Það er mikið tekið af fólki tekið þegar heilsan er ekki í lagi. Öryrkjar eru á öllum aldri og allir geta orðið öryrkjar hvenær sem er og á hvaða aldri sem er en enginn óskar sér þess. Örorkunni sem slíkri fylgja ýmis konar vandamál. Það er erfitt að glíma við fötlun og veikindi með öllum þeim takmörkunum, tálmunum, verkjum og vanlíðan sem heilsubrestinum gjarnan fylgir. Ofan á þetta allt saman er allt of langt gengið í að njörva sem flesta öryrkja niður í fátæktargildru. Öryrkjum eru skömmtuð kjör sem almennt er ekki hægt að lifa á. Sé horft til annarra hópa sem eru á kjörum sem duga ekki til framfærslu, er ekki úr vegi að benda á lágmarkslaun og atvinnuleysisbætur. Enginn vill vera á lágmarkslaunum, en almennt hafa þeir sem búa við slík kjör tækifæri til að hækka í launum með aukinni starfsreynslu og menntun. Í raun er engum ætlað að vera til lengdar á lægstu taxtalaunum. Lengst af hefur atvinnustig verið nokkuð gott í landinu og fáir þurft að búa við langtíma atvinnuleysi. Ástandið er óvenju slæmt núna, í kjölfar Covid-19 faraldursins. Það horfir þó til betri vegar. Vonandi er sá tími að koma aftur að allir geti fengið vinnu sem hafa til þess vilja og getu. Atvinnuleysistryggingar gera enda ekki ráð fyrir að fólk þurfi að vera á atvinnuleysisbótum til lengdar. Svo ótrúlega sem það hljómar þá eru öryrkjum skömmtuð kjör sem eru undir bæði lágmarkslaunum og atvinnuleysisbótum. Það segir sig sjálft að einstaklingur með skerta starfsgetu hefur ekki mikla möguleika til að bæta kjör sín. Menntun og starfsreynsla koma þar ekki að neinum notum. Hafi öryrkinn tækifæri og þrek til þess að vinna hlutastarf, þó ekki sé nema til þess að komast út á meðal fólks, þá eru skerðingar með þeim hætti að viðkomandi ber nánast ekkert úr bítum, þvert á móti er viðkomandi oft verr settur fjárhagslega með þátttöku á vinnumarkaði. Kerfið dæmir flesta öryrkja til fátæktar. Þegar föst útgjöld hafa verið greidd er lítið sem ekkert eftir fyrir nauðsynjum svo sem lyfjum og matvælum. Öryrkjum er markvisst og meðvitað haldið undir fátæktarmörkum. Í tíð núverandi ríkisstjórnar hafa kjör allra landsmanna, annara en öryrkja, batnað. Þeir sitja algjörlega eftir. Tekjur þeirra duga ekki til almennrar framfærslu. Þær halda auk þess ekki í við launavísitölu. Skömmin er svo fullkomnuð með tekjutengingum, þannig að öryrkjum er gert illmögulegt að bæta kjör sín. Ef ástin knýr dyra hjá öryrkja verður það til þess að skerða afkomu hans. Það sama gildir þegar barn öryrkja verður 18 ára, við það eitt og sér versna kjör öryrkjans. Þá sjaldan sem stjórnmálamenn ræða kjör öryrkja, er iðulega farið með staðlausa stafi. Fjármálaráðherra hefur til dæmis rangtúlkað tölur með slíkum hætti að annað hvort er um yfirgripsmikið þekkingarleysi að ræða eða hreinlega viljandi rangfærslur. Öryrkjar landsins finna það vel á eigin skinni að þeir eru algjör afgangsstærð í augum stjórnvalda, sem ljá því ekki einu sinni máls að bæta kjör þeirra. Nú á að fara að safna aftur í sjóði samkvæmt fjármálaáætlun næstu ára. Ekki virðist nokkur áhugi á að bæta kjör okkar veikasta hóps. Þeirra sem minnst mega sín. Vont er þeirra ranglæti en verra er þeirra réttlæti, þegar því er haldið fram að vel hafi verið gert í málaflokknum. Í haust verða kosningar og kjörnir fulltrúar sækja um endurnýjað umboð. Árangursleysi núverandi stjórnvalda er mælanlegt og öryrkjar vita hvað þeir hafa ekki fengið. Er ekki rétt að minnast þess þegar komið er í kjörklefann í haust? Höfundur er formaður málefnahóps Öryrkjabandalagsins um kjaramál.
Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir skrifar
Skoðun Aðgengi að húsnæði fyrir ungt fólk – ekki lúxus heldur grundvallarréttur Gísli Rafn Ólafsson skrifar
Skoðun Að eldast – ertu undirbúin? Hafdís Dögg Sveinbjarnardóttir ,Lára María Valgerðardóttir ,Magnús E. Smith skrifar
Skoðun Tvö útspil Pírata fyrir notendur heilbrigðiskerfisins Halldóra Mogensen,Eva Sjöfn Helgadóttir skrifar
Áskorun til hæstvirts fjármálaráðherra Sigurðar Inga Jóhanssonar frá sérfræðingum í klínískri sálfræði Haukur Haraldsson,Inga Hrefna,Sólveig Erna Jónsdóttir,Kristbjörg Þórisdóttir Skoðun