Að bera saman epli og appelsínur – veiðigjöld á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi Helgi Áss Grétarsson skrifar 13. febrúar 2021 13:30 Í sjónvarpsfréttum Stöðvar 2 miðvikudagskvöldið 10. febrúar sl. fullyrti Daði Már Kristófersson m.a. að vitað væri frá „reynslu nágrannalandanna“ að hægt væri að taka upp veiðigjöld hér á landi sem gæfu betri raun. Daði var kynntur í viðtalinu sem háskólaprófessor en einnig kom fram að hann væri varaformaður Viðreisnar. Nálgun Daða sem stjórnmálamanns, um hvað sé vitað og hver sé reynsla nágrannalanda í álagningu veiðigjalda, geri ég engar athugasemdir við. Á hinn bóginn var hann kynntur sem háskólaprófessor í téðu sjónvarpsviðtali og bar honum því að gæta ákveðinnar hlutlægni. Þar sem ég þekki til málaflokksins taldi ég brýnt að koma á framfæri athugasemdum við málflutning háskólaprófessorsins, sbr. grein sem ég birti á visir.is 11. febrúar síðastliðinn. Degi síðar birti Daði grein á sama vettvangi þar sem hann skýrði mál sitt nánar en þó var sá munur á að ótvírætt var að hann setti fram þá skoðanir og upplýsingar sem stjórnmálamaður. Víkjum nú nánar efnislega að grein Daða sl. föstudag. Færeyjar og Grænland eru þá samanburðarríkin Með grein Daða sl. föstudag var birt mynd af töku veiðigjalda á árunum 2013-2018 á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. Sé litið til þessara talna eingöngu, sem ég hef ekki forsendur til að vefengja, voru veiðigjöld hér á landi jafnan lægri en í þessum tveim nágrannalöndum á fyrrnefndu tímabili. Af þessari tölulegu framsetningu dregur Daði m.a. þá ályktun að varla sé hægt að halda „því fram að veiðigjöld á Íslandi séu óeðlilega há ef verr rekinn sjávarútvegur nágrannalandanna greiðir meira“. Þessi hóflega ályktun stjórnmálamannsins getur sannfært marga um þörfina á að hækka veiðigjöldin hér á landi og satt best að segja hef ég ekki sterka skoðun á því málefni, enda hefur Alþingi alltaf getað hækkað eða lækka skatta, það sama á við um veiðigjöld eins og aðra skatta. Það sem ég hef hins vegar skoðun á er aðferðin sem Daði beitir við að rökstyðja mál sitt. Hann velur tvö lönd og ber þau saman við aðstæður á Íslandi. Í flestum málaflokkum berum við okkur saman við önnur lönd á Norðurlöndum eða þá annars staðar í Evrópu en í þessu tilviki á að styðjast við fordæmi úr samfélögum sem eru jafnvel smærri en örríkið Ísland. Þessu til viðbótar er í nálgun Daða stuðst við hráar tölur um öflun veiðigjaldstekna í löndunum þrem en að takmörkuðu leyti er gerð grein fyrir ólíkum aðstæðum í vestnorrænu ríkjunum og hvaða áhrif veiðigjaldsstefnurnar hafa í þeim, að teknu tilliti til allra þátta. Með síðastnefnda atriðinu er m.a. átt við þau margfeldisáhrif sem starfsemi grunnatvinnuvegs eins og sjávarútvegs hefur í samanburði við margar aðrar atvinnugreinar. Skýrum þetta aðeins nánar. Nánar um aðstæður á Grænlandi og í Færeyjum Grænlesk fiskveiðistjórn tekur mið af þeim veruleika að um langt árabil hefur grænlenska landsstjórnin selt erlendum aðilum aðgang að verulegum hluta aflaheimilda innan sinnar efnahagslögsögu. Þótt grænlesk yfirvöld afli sér þannig tekna þá missa sömu yfirvöld af tekjumöguleikum sem fylgja því að fiskiskip landi afla í landi, sá afli sé unninn, fluttur og markaðssettur fyrir hagkvæma erlenda markaði. Þjónustugreinar tengdar sjávarútvegi, svo sem þær greinar sem sjá um viðhald skipa og veiðarfæra, verða einnig smærri í sniðum. Efnahagslegu umsvifin sem tengjast fiskveiðum í sjó margfaldast því ekki og heildartekjur hins opinbera verða því fyrir vikið lægri. Reikna þarf dæmið til enda. Í Færeyjum er eingöngu tekið gjald af nýtingu fáeinna nytjastofna sjávar á meðan veiðigjaldakerfið hér á landi tekur að meginstefnu til veiða á öllum nytjastofnum. Séu aflaheimildir í Færeyjum keyptar á uppboði má nýta andvirðið til að lækka laun sjómanna. Mér vitanlega er óheimilt hér á landi að lækka laun sjómanna á grundvelli álagðra veiðigjalda. Fleiri atriði mætti nefna sem gerir það vandmeðfarið að bera saman íslenska veiðigjaldskerfið við það færeyska en aðalatriðið þó er að á engan hátt er vitað, frá fræðilegum sjónarmiðum, að færeyska leiðin hafi gefið betri raun en sú íslenska, m.a. vegna skorts á samanburði á þeim áhrifum sem kerfin tvö hafa haft margfeldisáhrif fiskveiðanna. Að endingu, um eplin og appelsínurnar Það er jafnan talið vinsælt hér á landi af fjölmennum hópi fólks að gera starfsemi sjávarútvegs með einhverjum hætti tortryggilegan. Slík tilhneiging ýtir undir að settar eru fram pólitískar hugmyndir um að hækka eigi álögur á þessa atvinnugrein, hvort sem það verður gert í formi hærra skatta eða uppboðs á aflaheimildum. Gott og vel. Mikilvægt er að ræða þetta efni en það á vart að gera með því að bera saman aðstæður í ólíkum ríkjum á þann hátt að helst líkist samanburði á epli og appelsínum. Það er hvorki rökrétt né sanngjarnt. Höfundur er lögfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Skattar og tollar Helgi Áss Grétarsson Mest lesið Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
Í sjónvarpsfréttum Stöðvar 2 miðvikudagskvöldið 10. febrúar sl. fullyrti Daði Már Kristófersson m.a. að vitað væri frá „reynslu nágrannalandanna“ að hægt væri að taka upp veiðigjöld hér á landi sem gæfu betri raun. Daði var kynntur í viðtalinu sem háskólaprófessor en einnig kom fram að hann væri varaformaður Viðreisnar. Nálgun Daða sem stjórnmálamanns, um hvað sé vitað og hver sé reynsla nágrannalanda í álagningu veiðigjalda, geri ég engar athugasemdir við. Á hinn bóginn var hann kynntur sem háskólaprófessor í téðu sjónvarpsviðtali og bar honum því að gæta ákveðinnar hlutlægni. Þar sem ég þekki til málaflokksins taldi ég brýnt að koma á framfæri athugasemdum við málflutning háskólaprófessorsins, sbr. grein sem ég birti á visir.is 11. febrúar síðastliðinn. Degi síðar birti Daði grein á sama vettvangi þar sem hann skýrði mál sitt nánar en þó var sá munur á að ótvírætt var að hann setti fram þá skoðanir og upplýsingar sem stjórnmálamaður. Víkjum nú nánar efnislega að grein Daða sl. föstudag. Færeyjar og Grænland eru þá samanburðarríkin Með grein Daða sl. föstudag var birt mynd af töku veiðigjalda á árunum 2013-2018 á Íslandi, Færeyjum og Grænlandi. Sé litið til þessara talna eingöngu, sem ég hef ekki forsendur til að vefengja, voru veiðigjöld hér á landi jafnan lægri en í þessum tveim nágrannalöndum á fyrrnefndu tímabili. Af þessari tölulegu framsetningu dregur Daði m.a. þá ályktun að varla sé hægt að halda „því fram að veiðigjöld á Íslandi séu óeðlilega há ef verr rekinn sjávarútvegur nágrannalandanna greiðir meira“. Þessi hóflega ályktun stjórnmálamannsins getur sannfært marga um þörfina á að hækka veiðigjöldin hér á landi og satt best að segja hef ég ekki sterka skoðun á því málefni, enda hefur Alþingi alltaf getað hækkað eða lækka skatta, það sama á við um veiðigjöld eins og aðra skatta. Það sem ég hef hins vegar skoðun á er aðferðin sem Daði beitir við að rökstyðja mál sitt. Hann velur tvö lönd og ber þau saman við aðstæður á Íslandi. Í flestum málaflokkum berum við okkur saman við önnur lönd á Norðurlöndum eða þá annars staðar í Evrópu en í þessu tilviki á að styðjast við fordæmi úr samfélögum sem eru jafnvel smærri en örríkið Ísland. Þessu til viðbótar er í nálgun Daða stuðst við hráar tölur um öflun veiðigjaldstekna í löndunum þrem en að takmörkuðu leyti er gerð grein fyrir ólíkum aðstæðum í vestnorrænu ríkjunum og hvaða áhrif veiðigjaldsstefnurnar hafa í þeim, að teknu tilliti til allra þátta. Með síðastnefnda atriðinu er m.a. átt við þau margfeldisáhrif sem starfsemi grunnatvinnuvegs eins og sjávarútvegs hefur í samanburði við margar aðrar atvinnugreinar. Skýrum þetta aðeins nánar. Nánar um aðstæður á Grænlandi og í Færeyjum Grænlesk fiskveiðistjórn tekur mið af þeim veruleika að um langt árabil hefur grænlenska landsstjórnin selt erlendum aðilum aðgang að verulegum hluta aflaheimilda innan sinnar efnahagslögsögu. Þótt grænlesk yfirvöld afli sér þannig tekna þá missa sömu yfirvöld af tekjumöguleikum sem fylgja því að fiskiskip landi afla í landi, sá afli sé unninn, fluttur og markaðssettur fyrir hagkvæma erlenda markaði. Þjónustugreinar tengdar sjávarútvegi, svo sem þær greinar sem sjá um viðhald skipa og veiðarfæra, verða einnig smærri í sniðum. Efnahagslegu umsvifin sem tengjast fiskveiðum í sjó margfaldast því ekki og heildartekjur hins opinbera verða því fyrir vikið lægri. Reikna þarf dæmið til enda. Í Færeyjum er eingöngu tekið gjald af nýtingu fáeinna nytjastofna sjávar á meðan veiðigjaldakerfið hér á landi tekur að meginstefnu til veiða á öllum nytjastofnum. Séu aflaheimildir í Færeyjum keyptar á uppboði má nýta andvirðið til að lækka laun sjómanna. Mér vitanlega er óheimilt hér á landi að lækka laun sjómanna á grundvelli álagðra veiðigjalda. Fleiri atriði mætti nefna sem gerir það vandmeðfarið að bera saman íslenska veiðigjaldskerfið við það færeyska en aðalatriðið þó er að á engan hátt er vitað, frá fræðilegum sjónarmiðum, að færeyska leiðin hafi gefið betri raun en sú íslenska, m.a. vegna skorts á samanburði á þeim áhrifum sem kerfin tvö hafa haft margfeldisáhrif fiskveiðanna. Að endingu, um eplin og appelsínurnar Það er jafnan talið vinsælt hér á landi af fjölmennum hópi fólks að gera starfsemi sjávarútvegs með einhverjum hætti tortryggilegan. Slík tilhneiging ýtir undir að settar eru fram pólitískar hugmyndir um að hækka eigi álögur á þessa atvinnugrein, hvort sem það verður gert í formi hærra skatta eða uppboðs á aflaheimildum. Gott og vel. Mikilvægt er að ræða þetta efni en það á vart að gera með því að bera saman aðstæður í ólíkum ríkjum á þann hátt að helst líkist samanburði á epli og appelsínum. Það er hvorki rökrétt né sanngjarnt. Höfundur er lögfræðingur.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun