Valinn vísindamaður ársins hjá Dönsku sykursýkisakademíunni fyrir byltingarkennda aðferð Margrét Helga Erlingsdóttir skrifar 8. desember 2020 13:19 Uppgötvanir Páls með nýstárlegri tækni við húðsýnistöku hafa leitt af sér nýja rannsókn. Nú leitast teymið við að þróa aðferð við að slökkva á sumum af þeim verkjasameindum sem umlykja skyn-og verkjataugar í húðinni hjá sjúklingum sem glíma við langvinna verki. Aðsend Páll Karlsson, aðstoðarprófessor og dósent við Dönsku verkjarannsóknarmiðstöðina við Árósarháskóla, var á dögunum valinn vísindamaður ársins hjá Dönsku sykursýkisakademíunni fyrir byltingarkennda aðferð sem hann þróaði við að taka og greina lítil húðsýni sem notuð eru til að kanna ástand skyn- og verkjatauga í húðinni. Í ljós kom að krónískir verkjasjúklingar voru með verkjasameindir sem umluktu taugarnar. Páll hefur búið í Danmörku frá árinu 2007. Í hádegisfréttum Bylgjunnar sagði Páll, aðspurður, að þetta væri mikill heiður og að honum hefði brugðið mjög við fréttirnar. „Ég vissi að prófessorarnir á deildinni minni höfðu tilnefnt mig en ég verð að viðurkenna að mig óraði ekki fyrir að ég myndi vinna enda fjölmargt gott vísindafólk þarna.“ Í umsögn Dönsku sykursýkisakademíunnar kemur fram að aðferðir Páls hefðu valdið hugarfarsbreytingu innan vísindasamfélagsins. Aðferðin væri markaði vatnaskil eins og komist var að orði. Í doktorsnámi Páls á árunum 2010-2013 þróaði hann aðferð við að taka og greina lítil húðsýni til að kanna ástand lítilla skyn- og verkjatauga í húðinni hjá sjúklingum sem glíma við langvinna verki. Fjölmargir undirliggjandi sjúkdómar geta valdið verkjunum og meðal annars sykursýki. Þrjátíu prósent sykursjúkra þróa með sér taugabólgur og finna fyrir langvinnum verkjum. Páll að störfum hjá verkjarannsóknarmiðstöðinni við Árósarháskóla. Aðsend Uppgötvaði ákveðna þverstæðu við rannsóknina Við rannsóknarvinnuna komst Páll að ákveðinni þverstæðu. Fyrirfram hefði hann gert ráð fyrir að fleiri skyn- og verkjataugar væru í krónískum verkjasjúklingum en í öðrum en þessar taugar gera okkur kleift að finna fyrir verkjum og snertingu. Annað kom þó á daginn eftir því sem rannsókninni vatt fram. Krónískir verkjasjúklingar reyndust hafa minna af skyn-og verkjataugum en aðrir þrátt fyrir að verkirnir séu daglegt brauð. „Það sem við komumst að var að það eru nokkrar sameindir sem liggja utan um þessar verkjataugar og við teljum að það sé ástæðan fyrir því að sumir þessara sjúklinga fá verki því þrátt fyrir að sjúklingarnir væru með mjög lítið af þessum taugum þá sáum við mjög mikið magn af þessum verkjatengdu sameindum sem voru utan á taugunum,“ sagði Páll. Þessi uppgötvun leiddi af sér annað verkefni sem mun vonandi lina þjáningar sjúklinganna. „Núna erum við í því ferli að hanna nýja meðferðarrannsókn sem hefur þann tilgang að loka á eða slökkva á sumum af þessum verkjasameindum. Við vonumst til þess að það muni hjálpa þessum sjúklingum.“ Valda þessar verkjasameindir sem umlykja taugarnar bólgum hjá sjúklingunum? „Ég hef kallað þennan króníska verkjasjúkdóm taugabólgur. Við sjáum bólgur utan á þessum taugum hjá þeim sjúklingum sem hafa verkina en nýleg rannsókn okkar sýndi að þessar bólgur hafa lítið samhengi við verkina. Við héldum í fyrstu að það væru bólgurnar sem yllu verkjunum en það virðist ekki vera.“ Agnarsmá sýni segja heilmikla sögu Húðsýnið sem tekið er úr krónísku verkjasjúklingunum er tiltölulega smátt, í raun lítil agnarögn, miðað við þá sögu sem sýnið getur sagt rannsakendum. Sýnin eru ekki nema þrír millimetrar að ummáli. „Það sem við síðan gerum við sýnin er að við frystum þau niður, svo skerum við þau í mjög þunnar skífur. Þá er mótefni sett og loks litarefni á frumurnar þannig að við getum séð þessar verkjataugar og numið hvort það séu bólgur í kringum taugarnar og hversu mikið af mismunandi verkjasameindum eru til staðar.“ Páll segir að frásagnir sjúklinganna sjálfra af verkjum hafi verið honum innblástur. „Ég hef mjög gaman af því að vera í mannlegum samskiptum og að geta hitt þessa sjúklinga sem eru með sykursýki og hafa jafnvel verið með verki í fleiri áratugi. Þeir segja mér að þeir hafi kannski lifað við þessa brennandi verki í langan tíma. Þetta eru verkir upp á 8, 9 og jafnvel 10 á þessum 0-10 skala sem við notum til að mæla verki og þá er ekki annað hægt en að fyllast innblæstri og vilja gera sitt allra, allra besta til að komast að því hvers vegna þessir sjúklingar fá verki.“ Vísindi Danmörk Íslendingar erlendis Mest lesið Vaktin: Totur farnar að teygja sig til norðurs Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Innlent Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Innlent „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Innlent Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Innlent Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi Innlent Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Innlent Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Innlent Eigandi gistiheimilis handtekinn í gengslum við metanóleitrun Erlent Fleiri fréttir Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Virkni í þremur gígum og mest í miðjunni Mikill meirihluti vill ekki sjá sjókvíaeldi í Seyðisfirði Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi FA klagar Willum Þór til umboðsmanns Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Bílar og byggingariðnaður losar mest í Reykjavík „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Rokk og ról í Rockville holunni frestast fram í janúar Framsókn með þriggja prósenta fylgi í borginni Gist í um tuttugu húsum í Grindavík Njarðvíkuræðin heldur sem stendur og vaxtakjörin útskýrð á mannamáli Útkall vegna reyks við Borgarholtsbraut Ekki þörf enn á að stækka varnargarða við Bláa lónið Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Meirihluti styður verkfallsaðgerðir kennara Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Stöðug virkni í nótt og og litlar breytingar Hótaði heimilismönnum með skærum Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjá meira
Í hádegisfréttum Bylgjunnar sagði Páll, aðspurður, að þetta væri mikill heiður og að honum hefði brugðið mjög við fréttirnar. „Ég vissi að prófessorarnir á deildinni minni höfðu tilnefnt mig en ég verð að viðurkenna að mig óraði ekki fyrir að ég myndi vinna enda fjölmargt gott vísindafólk þarna.“ Í umsögn Dönsku sykursýkisakademíunnar kemur fram að aðferðir Páls hefðu valdið hugarfarsbreytingu innan vísindasamfélagsins. Aðferðin væri markaði vatnaskil eins og komist var að orði. Í doktorsnámi Páls á árunum 2010-2013 þróaði hann aðferð við að taka og greina lítil húðsýni til að kanna ástand lítilla skyn- og verkjatauga í húðinni hjá sjúklingum sem glíma við langvinna verki. Fjölmargir undirliggjandi sjúkdómar geta valdið verkjunum og meðal annars sykursýki. Þrjátíu prósent sykursjúkra þróa með sér taugabólgur og finna fyrir langvinnum verkjum. Páll að störfum hjá verkjarannsóknarmiðstöðinni við Árósarháskóla. Aðsend Uppgötvaði ákveðna þverstæðu við rannsóknina Við rannsóknarvinnuna komst Páll að ákveðinni þverstæðu. Fyrirfram hefði hann gert ráð fyrir að fleiri skyn- og verkjataugar væru í krónískum verkjasjúklingum en í öðrum en þessar taugar gera okkur kleift að finna fyrir verkjum og snertingu. Annað kom þó á daginn eftir því sem rannsókninni vatt fram. Krónískir verkjasjúklingar reyndust hafa minna af skyn-og verkjataugum en aðrir þrátt fyrir að verkirnir séu daglegt brauð. „Það sem við komumst að var að það eru nokkrar sameindir sem liggja utan um þessar verkjataugar og við teljum að það sé ástæðan fyrir því að sumir þessara sjúklinga fá verki því þrátt fyrir að sjúklingarnir væru með mjög lítið af þessum taugum þá sáum við mjög mikið magn af þessum verkjatengdu sameindum sem voru utan á taugunum,“ sagði Páll. Þessi uppgötvun leiddi af sér annað verkefni sem mun vonandi lina þjáningar sjúklinganna. „Núna erum við í því ferli að hanna nýja meðferðarrannsókn sem hefur þann tilgang að loka á eða slökkva á sumum af þessum verkjasameindum. Við vonumst til þess að það muni hjálpa þessum sjúklingum.“ Valda þessar verkjasameindir sem umlykja taugarnar bólgum hjá sjúklingunum? „Ég hef kallað þennan króníska verkjasjúkdóm taugabólgur. Við sjáum bólgur utan á þessum taugum hjá þeim sjúklingum sem hafa verkina en nýleg rannsókn okkar sýndi að þessar bólgur hafa lítið samhengi við verkina. Við héldum í fyrstu að það væru bólgurnar sem yllu verkjunum en það virðist ekki vera.“ Agnarsmá sýni segja heilmikla sögu Húðsýnið sem tekið er úr krónísku verkjasjúklingunum er tiltölulega smátt, í raun lítil agnarögn, miðað við þá sögu sem sýnið getur sagt rannsakendum. Sýnin eru ekki nema þrír millimetrar að ummáli. „Það sem við síðan gerum við sýnin er að við frystum þau niður, svo skerum við þau í mjög þunnar skífur. Þá er mótefni sett og loks litarefni á frumurnar þannig að við getum séð þessar verkjataugar og numið hvort það séu bólgur í kringum taugarnar og hversu mikið af mismunandi verkjasameindum eru til staðar.“ Páll segir að frásagnir sjúklinganna sjálfra af verkjum hafi verið honum innblástur. „Ég hef mjög gaman af því að vera í mannlegum samskiptum og að geta hitt þessa sjúklinga sem eru með sykursýki og hafa jafnvel verið með verki í fleiri áratugi. Þeir segja mér að þeir hafi kannski lifað við þessa brennandi verki í langan tíma. Þetta eru verkir upp á 8, 9 og jafnvel 10 á þessum 0-10 skala sem við notum til að mæla verki og þá er ekki annað hægt en að fyllast innblæstri og vilja gera sitt allra, allra besta til að komast að því hvers vegna þessir sjúklingar fá verki.“
Vísindi Danmörk Íslendingar erlendis Mest lesið Vaktin: Totur farnar að teygja sig til norðurs Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Innlent Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Innlent „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Innlent Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Innlent Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi Innlent Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Innlent Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Innlent Eigandi gistiheimilis handtekinn í gengslum við metanóleitrun Erlent Fleiri fréttir Eldri maður á gamalli Corollu ógnaði ekki lífi hjóna á nýjum Ram Virkni í þremur gígum og mest í miðjunni Mikill meirihluti vill ekki sjá sjókvíaeldi í Seyðisfirði Segir íbúafundinn ekki hafa verið nægilega upplýsandi FA klagar Willum Þór til umboðsmanns Með hundruð kílóa af þýfi heima hjá sér Bílar og byggingariðnaður losar mest í Reykjavík „Allt athafnasvæði Bláa lónsins er innan varnargarða“ Rokk og ról í Rockville holunni frestast fram í janúar Framsókn með þriggja prósenta fylgi í borginni Gist í um tuttugu húsum í Grindavík Njarðvíkuræðin heldur sem stendur og vaxtakjörin útskýrð á mannamáli Útkall vegna reyks við Borgarholtsbraut Ekki þörf enn á að stækka varnargarða við Bláa lónið Bein útsending: Heilbrigðisstarfsfólk grillar frambjóðendur Meirihluti styður verkfallsaðgerðir kennara Jafnast ekki út að vera með annan fótinn í hrauni og hinn í ís Stöðug virkni í nótt og og litlar breytingar Hótaði heimilismönnum með skærum Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjá meira