Gyðjan vitjaði Valgerðar í draumi

Gyðjutrú er ein þeirra trúar sem liggur þvert á ýmis skipulagðari trúarbrögð, en hún stendur líka sjálfstæð utan trúarbragða. Félagsráðgjafinn Valgerður Bjarnadóttir segir fólk hafa leitað að gyðjum í álfum, dýrlingum eða jafnvel Grýlu sjálfri eftir að trúarbrögð urðu karllægari. Hún segir líka gyðju­trú fara vaxandi um heim allan, en fyrst og fremst snúist gyðju­trú um tengsl við náttúruna og sjálfa sig.

Valgerður rekur starfsemi undir heitinu Vanadís, þar sem hún kennir meðal annars sjálfsþekkingarnámskeið og veitir fólki leiðsögn, ráðgjöf og handleiðslu. Hún segist hafa orðið upptekin af gyðjum eftir að þær blönduðust inn í hugmyndir hennar um Guð og Jesú í gegnum Tarzan, Artúrs sögu og fleiri ævintýri.

„Ég hef í rauninni alla tíð verið trúuð, móðuramma mín var þessi gamaldags, guðhrædda kona sem trúði á Jesú en trúði líka á álfa. Hún hafði leikið sér með álfum þegar hún var lítil stelpa og sagði mér ótal sögur af þeim,“ segir Valgerður og brosir meðan hún rifjar upp þessi fyrstu ár mótunarár trúarlífs síns. „Svo fullorðnast ég og fer að verða leitandi. Ég fer í gegnum tímabil þar sem ég verð mjög upptekin af Maríu mey.“

Á þessum tíma fannst Valgerði því María mey uppfylla þann kvenleika sem að vissu leyti virðist vanta í kristna trú. „Þetta var náttúrulega það sem ég saknaði þegar ég fór í kirkju eða las um kristni, mér fannst gyðjan vera fjarverandi. Þetta var bara faðir, sonur og heilagur andi, hin heilaga karllæga þrenning og á þessum tíma voru allir prestarnir karlar.“

Í kring um 1990 uppgötvaði Valgerður hugmyndafræði sjamanisma, sem er nátengdur gyðjutrú. „Sjamanisminn hefur verið til um allan heim og liggur í rótum okkar allra, hann snýst um það að við séum hluti af náttúrunni og jafnvægi milli kven- og karlafla skiptir máli. Þetta passaði vel inn í hugsjónir mínar,“ segir Valgerður sem segir baráttu sína fyrir jafnrétti kynjanna hafa blandast inn í þessar hugmyndir „Sjamanismi er kannski fyrst og fremst lífsnálgun, eða leið til að lifa lífinu út frá hugmyndum eða hugsjónum. Út frá þessu óx svo áhugi minn á gyðjum og gyðjunni sem hluta af náttúrunni.“

Nokkrum árum síðar lá leið Valgerðar til Bandaríkjanna þar sem hún fór í framhaldsnám í andlegum fræðum kvenna. Hluti af því námi var menningarsaga og trúarheimspeki út frá femínísku sjónarhorni.

„Þar lærði ég ýmislegt sem ég hafði ekki lært í mannkynssögunni. Til dæmis það að karlar hefðu ekki alltaf verið ráðandi og að það hefði ekki alltaf verið stríð, eða valdamisvægi í heiminum,“ segir Valgerður ákveðin.

Valgerður segir gyðjutrú tvímælalaust fara vaxandi, bæði hér á landi og úti um allan heim.

Valgerður ítrekar þó að ekki sé beint um trúarbrögð að ræða, því gyðju­trú á fátt sameiginlegt með skipulögðum trúarbrögðum, heldur leggst þvers og kruss á önnur trúarbrögð. „Áhuginn á gyðjunni vex vegna þess að firringin er orðin svo mikil og við finnum, skynjum og vitum að við erum að stefna fram að brúninni, bæði í umhverfismálum og í allri okkar lífsnálgun.“

En hver er þessi gyðja, eða þessar gyðjur? „Grunnhugmyndin um gyðjuna er að í henni er allt. Hún er skapandi og tortímandi, hún nærir og þroskar á meðan hún eyðir líka,“ segir Valgerður og jánkar spurningu blaðamanns um hvort þessi hugmynd sé ekki nátengd hugmyndinni um Móðir náttúru, sem svo margir þekkja. „Við erum öll hluti af heild. Ekkert í heiminum eyðist, við umbreytumst bara og það er mín sýn á gyðjuna.“ Erum við þá að ræða um eina gyðju eða margar? „Nei, það er ekki bara ein gyðja,“ útskýrir Valgerður og segir hugmyndina vera flóknari en svo. Gyðjan virðist því ekki koma í stað alviturs himnaföður, heldur er hugmyndin um gyðjuna margslungin, flókin og fjölbreytt.

Valgerður segir að ef rýnt sé í sögu mannsins virðist gyðjan hafa verið miðpunktur trúar allstaðar frá upphafi. „Ef við förum nægilega langt aftur, þá finnum við víða um veröld minjar sem sýna átrúnað á kvenveruna. Stundum eru þessar verur líkar konum, stundum eru þær blanda af konum og dýri, stundum jafnvel kynfæri. Legopið, skapaþríhyrningurinn eða brjóst – þessi sköpunarkraftur konunnar.“

Gyðjurnar eru þó misafmarkaðar, eins og dauðagyðjan, ástargyðjan eða jafnvel gyðja plógsins. „Svo eru líka gyðjur eins og Ísis í Egyptalandi sem er nálægt því að vera svokölluð Mikla gyðja,“ útskýrir Valgerður. Þessar gyðjur bera í sér allt og eru í senn tortímandi, skapandi, nærandi og endurlífgandi. „Þær hafa í sér öll náttúruöflin en hafa ekki beinlínis vilja, þær eru bara þetta afl.“

Hvernig birtist þessi vakning hérna heima á gyðjutrú? „Fólk leitar bæði til mín, en það leitar líka víða. Sumir starfa innan kirkjunnar, eða stundar búddisma eða aðra trú. Þetta eru náttúrulega mest konur, sem mér finnst eðlilegt því það er eðlilegt að konur sýni gyðjunni meiri áhuga en karlar,“ segir Valgerður en ítrekar það að það séu líka til karlar sem hallast að gyðjutrú.

„Oft gerist þetta þannig að fólki dreymir draum, eins og mig dreymdi draum og drauma þar sem mér fannst ég vera gyðja eða hitta gyðjuna. Það er alls ekki einsdæmi og það kemur líka fyrir að fólk kemur til mín eftir að því hefur dreymt eitthvað, en það kemur líka eftir að það hefur lent í djúpri kreppu, horfst í augu við dauða eða eigin ófullkomleika.“