Brexit – hvert skal haldið? Árni Páll Árnason skrifar 13. janúar 2017 07:00 Í hinni frægu barnabók Lísu í Undralandi spyr Lísa köttinn hvert hún eigi að fara. Kötturinn svarar að það fari nú eftir því hvert hana langi að komast. Það má segja að staða bresku ríkisstjórnarinnar nú, við undirbúning Brexit-viðræðna við Evrópusambandið (ESB), vekji í huga áhorfandans ákveðnar hliðstæður við samræður Lísu og kattarins. Enn hefur nefnilega ekki verið skýrt til fulls hvert það endatakmark er, sem bresk stjórnvöld vilja stefna að.Ólík sjónarmið útgöngusinna Í þjóðaratkvæðagreiðslu í júní síðastliðnum samþykktu 52% kjósenda úrsögn úr ESB. En þar með var ekki nema hálf sagan sögð. Það er í sjálfu sér enginn vandi að segja sig úr ESB ef menn eru sáttir við að standa alfarið utan þess og alls þess samstarfs sem ESB hefur stofnað til á meira en hálfri öld. Flækjustigið skapast þegar skilgreina á hvað af þessu samstarfi Bretar vilja halda í og hvaða þætti þeir vilja alls ekki. Um það var ekki einhugur meðal þeirra sem töluðu fyrir útgöngu í aðdraganda þjóðaratkvæðagreiðslunnar. Í grófum dráttum má segja að meðal talsmanna útgöngu hafi mátt greina ferns konar viðhorf til þess sem ætti að taka við, eftir Brexit:1. Aðild að innri markaðnum, en án fullrar aðildar að ESB Sumir talsmenn úrsagnar mæltu fyrir þessari leið og þar með fullum aðgangi Breta áfram að fjórfrelsinu og öllum þeim þáttum sem tryggja viðskiptafrelsi innan ESB. Bretar myndu – með svipuðum hætti og EES-ríkin – samt ekki vera formlega skuldbundnir til upptöku nýrra gerða, en myndu í reynd hafa um það lítið val. Nokkuð hefur borið á því að talsmenn fullrar aðildar að ESB tali nú fyrir einhvers konar lausn af þessum toga, ýmist með sérsamningi Breta við ESB eða með þátttöku Breta í EES-samstarfinu.2. Aðild að einstökum þáttum innri markaðarins, með hömlum á frjálsa för fólks Þessi leið felur í sér að fyrst og fremst verði lögð áhersla á að tryggja hömlur á frjálsa för fólks. Sá þáttur innri markaðarins er einn grunnþáttur hans og ólíklegt að fullur og hindrunarlaus aðgangur að innri markaðnum að öðru leyti geti samrýmst þessari áherslu. Talsmenn þessarar leiðar setja hömlur á frjálsa för í öndvegi og eru tilbúnir að fallast á móti á þær takmarkanir á fullum aðgangi að innri markaðnum sem slík krafa myndi kalla á. Talsmenn hennar tala þó fyrir mjög ólíkum hömlum á frjálsa för, allt frá afmörkuðum kvótum, öryggisfyrirvörum og yfir í beina undanþágu frá frjálsri för.3. Aðild að tollabandalagi, samhliða sérstökum samningi um markaðsaðgang við ESB Sumir hafa talað fyrir þessari lausn, sem er svipuð stöðu Tyrklands í dag. Tyrkir eru í tollabandalagi við ESB og hafa þannig enga ytri tolla í viðskiptum við ESB með iðnaðarvörur og unnar landbúnaðarvörur, en þjónusta, opinber innkaup og landbúnaðarvörur almennt falla utan tollabandalagssamningsins. Kosturinn við þessa leið væri að hægt væri að halda tollfrjálsum viðskiptum með það sem samningur myndi taka til, en sá ókostur er við þessa leið í augum útgöngusinna að aðild að tollabandalaginu kemur í veg fyrir að Bretar gætu samið sérstaklega um tollamál við önnur ríki og væru bundnir af ytri tolli ESB gagnvart ríkjum utan ESB.4. Algerlega sjálfstæð staða Bretlands utan ESB, með viðskiptasamningi við ESB með sama hætti og við önnur ríki og án aðgangs að fjórfrelsinu Margir talsmenn útgöngu hafa mælt fyrir þessari leið og haldið því fram að ávinningur Bretlands af sjálfstæðum viðskiptasamningum við aðrar viðskiptablokkir – Bandaríkin, Kína og samveldisríkin – gæti verið svo mikill að tjón Breta af útgöngu úr ESB yrði ekkert.Hvaða hagsmunir eru í húfi? Samningsniðurstaða mun hafa mikil áhrif á hagsmuni einstakra atvinnugreina innan Bretlands. Jafnt hefðbundnar framleiðslugreinar, þjónustugreinar og fjármálaþjónusta eru mjög háðar hindrunarlausum aðgangi að innri markaðnum. Þá getur niðurstaðan haft mikil áhrif á íslenskan sjávarútveg, ferðaþjónustu og fjármálaþjónustu.Hvaða leið verður valin? Nú virðist ljóst af orðum Teresu May forsætisráðherra og fleiri lykilmanna Íhaldsflokksins að líkur séu á að leitað verði samninga af þeim toga sem lýst var í lið nr. 2 hér á undan, þegar hún sendir formlega útgöngutilkynningu í lok mars nk. Það vekur einnig athygli að Verkamannaflokkurinn, sem hefur hingað til stutt aðild að ESB nær einróma, ljær nú máls á því að höfuðmarkmið hljóti að vera að stemma stigu við frjálsri för launafólks. Það eru því allar líkur á að einhver lausn á þeim nótum gæti náð miklum stuðningi í breska þinginu. En þá er ósvarað þeirri spurningu hversu langt bresk stjórnvöld munu vilja ganga í kröfum um hömlur á frjálsa för launafólks. Mun það duga þeim að setja öryggisfyrirvara eða mun verða krafa um fjöldatakmarkanir eða jafnvel algera undanþágu frá reglum um frjálsa för? Og þá er líka ósvarað þeirri spurningu hvort sú leið sem Bretar vilja fara verði í boði af hálfu viðsemjendanna og ef svo er, hvaða verðmiða þeir vilja setja á sérlausnir fyrir Breta, bæði er varðar aðgang að mörkuðum og um greiðslur í sameiginlega sjóði ESB. Um það mun ég fjalla í næstu grein. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Páll Árnason Brexit Mest lesið Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
Í hinni frægu barnabók Lísu í Undralandi spyr Lísa köttinn hvert hún eigi að fara. Kötturinn svarar að það fari nú eftir því hvert hana langi að komast. Það má segja að staða bresku ríkisstjórnarinnar nú, við undirbúning Brexit-viðræðna við Evrópusambandið (ESB), vekji í huga áhorfandans ákveðnar hliðstæður við samræður Lísu og kattarins. Enn hefur nefnilega ekki verið skýrt til fulls hvert það endatakmark er, sem bresk stjórnvöld vilja stefna að.Ólík sjónarmið útgöngusinna Í þjóðaratkvæðagreiðslu í júní síðastliðnum samþykktu 52% kjósenda úrsögn úr ESB. En þar með var ekki nema hálf sagan sögð. Það er í sjálfu sér enginn vandi að segja sig úr ESB ef menn eru sáttir við að standa alfarið utan þess og alls þess samstarfs sem ESB hefur stofnað til á meira en hálfri öld. Flækjustigið skapast þegar skilgreina á hvað af þessu samstarfi Bretar vilja halda í og hvaða þætti þeir vilja alls ekki. Um það var ekki einhugur meðal þeirra sem töluðu fyrir útgöngu í aðdraganda þjóðaratkvæðagreiðslunnar. Í grófum dráttum má segja að meðal talsmanna útgöngu hafi mátt greina ferns konar viðhorf til þess sem ætti að taka við, eftir Brexit:1. Aðild að innri markaðnum, en án fullrar aðildar að ESB Sumir talsmenn úrsagnar mæltu fyrir þessari leið og þar með fullum aðgangi Breta áfram að fjórfrelsinu og öllum þeim þáttum sem tryggja viðskiptafrelsi innan ESB. Bretar myndu – með svipuðum hætti og EES-ríkin – samt ekki vera formlega skuldbundnir til upptöku nýrra gerða, en myndu í reynd hafa um það lítið val. Nokkuð hefur borið á því að talsmenn fullrar aðildar að ESB tali nú fyrir einhvers konar lausn af þessum toga, ýmist með sérsamningi Breta við ESB eða með þátttöku Breta í EES-samstarfinu.2. Aðild að einstökum þáttum innri markaðarins, með hömlum á frjálsa för fólks Þessi leið felur í sér að fyrst og fremst verði lögð áhersla á að tryggja hömlur á frjálsa för fólks. Sá þáttur innri markaðarins er einn grunnþáttur hans og ólíklegt að fullur og hindrunarlaus aðgangur að innri markaðnum að öðru leyti geti samrýmst þessari áherslu. Talsmenn þessarar leiðar setja hömlur á frjálsa för í öndvegi og eru tilbúnir að fallast á móti á þær takmarkanir á fullum aðgangi að innri markaðnum sem slík krafa myndi kalla á. Talsmenn hennar tala þó fyrir mjög ólíkum hömlum á frjálsa för, allt frá afmörkuðum kvótum, öryggisfyrirvörum og yfir í beina undanþágu frá frjálsri för.3. Aðild að tollabandalagi, samhliða sérstökum samningi um markaðsaðgang við ESB Sumir hafa talað fyrir þessari lausn, sem er svipuð stöðu Tyrklands í dag. Tyrkir eru í tollabandalagi við ESB og hafa þannig enga ytri tolla í viðskiptum við ESB með iðnaðarvörur og unnar landbúnaðarvörur, en þjónusta, opinber innkaup og landbúnaðarvörur almennt falla utan tollabandalagssamningsins. Kosturinn við þessa leið væri að hægt væri að halda tollfrjálsum viðskiptum með það sem samningur myndi taka til, en sá ókostur er við þessa leið í augum útgöngusinna að aðild að tollabandalaginu kemur í veg fyrir að Bretar gætu samið sérstaklega um tollamál við önnur ríki og væru bundnir af ytri tolli ESB gagnvart ríkjum utan ESB.4. Algerlega sjálfstæð staða Bretlands utan ESB, með viðskiptasamningi við ESB með sama hætti og við önnur ríki og án aðgangs að fjórfrelsinu Margir talsmenn útgöngu hafa mælt fyrir þessari leið og haldið því fram að ávinningur Bretlands af sjálfstæðum viðskiptasamningum við aðrar viðskiptablokkir – Bandaríkin, Kína og samveldisríkin – gæti verið svo mikill að tjón Breta af útgöngu úr ESB yrði ekkert.Hvaða hagsmunir eru í húfi? Samningsniðurstaða mun hafa mikil áhrif á hagsmuni einstakra atvinnugreina innan Bretlands. Jafnt hefðbundnar framleiðslugreinar, þjónustugreinar og fjármálaþjónusta eru mjög háðar hindrunarlausum aðgangi að innri markaðnum. Þá getur niðurstaðan haft mikil áhrif á íslenskan sjávarútveg, ferðaþjónustu og fjármálaþjónustu.Hvaða leið verður valin? Nú virðist ljóst af orðum Teresu May forsætisráðherra og fleiri lykilmanna Íhaldsflokksins að líkur séu á að leitað verði samninga af þeim toga sem lýst var í lið nr. 2 hér á undan, þegar hún sendir formlega útgöngutilkynningu í lok mars nk. Það vekur einnig athygli að Verkamannaflokkurinn, sem hefur hingað til stutt aðild að ESB nær einróma, ljær nú máls á því að höfuðmarkmið hljóti að vera að stemma stigu við frjálsri för launafólks. Það eru því allar líkur á að einhver lausn á þeim nótum gæti náð miklum stuðningi í breska þinginu. En þá er ósvarað þeirri spurningu hversu langt bresk stjórnvöld munu vilja ganga í kröfum um hömlur á frjálsa för launafólks. Mun það duga þeim að setja öryggisfyrirvara eða mun verða krafa um fjöldatakmarkanir eða jafnvel algera undanþágu frá reglum um frjálsa för? Og þá er líka ósvarað þeirri spurningu hvort sú leið sem Bretar vilja fara verði í boði af hálfu viðsemjendanna og ef svo er, hvaða verðmiða þeir vilja setja á sérlausnir fyrir Breta, bæði er varðar aðgang að mörkuðum og um greiðslur í sameiginlega sjóði ESB. Um það mun ég fjalla í næstu grein. Greinin birtist fyrst í Fréttablaðinu.
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun