Það þótti óviðkunnanlegt að örninn dæi út Gunnþóra Gunnarsdóttir skrifar 9. september 2013 10:30 "Örninn er kominn úr þeirri útrýmingarhættu sem hann var í á tímabili. Þó er hann meðal sjaldgæfustu varpfugla landsins,“ segir Kristinn Haukur. Fréttablaðið/Pjetur Arnarstofninn er stærri nú en nokkru sinni síðan hann var friðaður fyrir einni öld og hefur þrefaldast á þrjátíu til fjörutíu árum. Hann er kominn úr þeirri útrýmingarhættu sem hann var í á tímabili. Þó er örninn meðal sjaldgæfustu varpfugla landsins,“ segir Kristinn Haukur Skarphéðinsson, líffræðingur hjá Náttúrufræðistofnun. Hann skrifaði texta í ritið Haförninn sem er nýkomið út hjá Fuglavernd. Tilefni útgáfunnar eru tvö merkisafmæli. Fuglavernd er 50 ára á árinu og 9. september eru 100 ár frá því lög um friðun arnarins voru samþykkt á alþingi. „Þetta voru tímamótalög,“ segir Kristinn. „Þarna vorum við Íslendingar rétt búnir að fá heimastjórn, þó vorum við fyrsta þjóð í heiminum sem friðaði örninn. Það liðu tíu ár þar til Norðurlandaþjóðirnar og Þjóðverjar gerðu slíkt hið sama þótt arnarstofninn væri í miklum vanda þar.“ Hann rifjar upp að sama þing og friðaði örninn á Íslandi hafi líka samþykkt að leyfa konum að kjósa. „Menn voru í stuði þetta sumar, 1913,“ segir hann glaðlega. Kristinn tekur fram að lögin hafi ekki tekið gildi fyrr en 1. janúar 1914 og áfram hafi fækkað í arnarstofninum næstu áratugi á eftir, enda hafi menn virt lögin misjafnlega. En hverjir voru helstu málsvarar konungs fuglanna? „Það voru sterkir einstaklingar eins og danskur verslunarstjóri á Eyrarbakka, Peter Nilsen. Bjarni Sæmundsson dýrafræðingur var bandamaður hans. Einnig má nefna Jón Jónatansson, ritstjóra Suðurlands. Þeir voru með einföld rök, þeim fannst „óviðkunnanlegt“ ef örninn dæi út. Stuðningur við verndunarlögin fór heldur ekki eftir hagsmunum eða byggðarlögum. Til dæmis var séra Sigurður Stefánsson í Vigur, sem var öflugur talsmaður æðarbænda, hlynntur þeim. Verndunin var lífsviðhorf sem endurspeglaði ekkert við hvað menn voru að fást.“ Þegar Fuglavernd var stofnuð fyrir hálfri öld var verið að herða eiturútburð fyrir refi, að sögn Kristins og þótt bannað væri að drepa örninn þá drapst hann af eitri. „Fyrsta baráttumál Fuglaverndar var að fá Alþingi til að banna eiturútburð. Það var næsta stóra skrefið. Eftir það fór stofninn að rétta úr kútnum og hefur verið á uppleið til dagsins í dag.“ Kristinn segir búsvæði arnarins þó enn að mestu bundin við Breiðafjörð, Vestfirði og Vesturland en hann hafi verið varpfugl um allt land, meira að segja þegar hann var friðaður fyrir hundrað árum, þeim sessi sé hann ekki búinn að ná þótt stofninn sé kannski stærri. „En örninn sést í öllum landshlutum,“ tekur hann fram, „og mun örugglega fara að verpa þar þegar tímar líða.“ Menning Mest lesið Skilnaður handan við hornið hjá Kanye og Biöncu Lífið Stofnar eigin útgáfu og byrjar í ruslinu Lífið „Fólk í kringum þessa einstaklinga er á nálum“ Lífið Eins og þruma úr heiðskíru lofti Lífið Kim vandræðaleg á tónleikum með nýrri eiginkonu Kanye Lífið Bergrún Íris og Kolbrún keyptu í Hafnarfirði Lífið Kúltúrkettir landsins létu sig ekki vanta í Portið Menning Stjörnulífið: Skvísustælar við bakkann og áminning um óöryggi Lífið Náði að sættast við bróður sinn fyrir andlátið Lífið Fylgst með tímaskeiði í lífi konu sem greinist með krabbamein Lífið Fleiri fréttir Kúltúrkettir landsins létu sig ekki vanta í Portið „Hrátt háþróað krass, langt leitt krot“ Bjóða landsmönnum nauðbeygð til messu Allt í banönum á Brút Bríet lét sig ekki vanta á sýningaropnun Ynju Blævar Út um allar koppagrundir Alþingis: „Froðan flæðir endalaust, það er bara froða froða“ Skálda opnar: „Kannski ekki margir nógu vitlausir til að framkvæma þessa hugmynd“ Össur Geirsson er heiðurslistamaður Kópavogs 2024 Margmenni í sköpunargleði og stuði á safninu Ólafur Elíasson tekur yfir Piccadilly Circus og Times Square Opna fyrstu umboðsstofuna í eigu leikara Baráttan innra með manni eins og ljós og skuggar Bein útsending: Salman Rushdie hlýtur verðlaun Halldórs Laxness Bong Joon Ho verður stafrænn heiðursgestur á RIFF Ævar Þór Benediktsson hlýtur verðlaun Guðrúnar Helgadóttur Ráðinn markaðs- og kynningarstjóri Tónlistarmiðstöðvar Verk Arnhildar og félaga valið framlag Íslands á Feneyjatvíæringnum í arkitektúr Lyfjameðferð við meðvirkni: „Æ, ég væri bara til í að taka eina töflu“ „Mann- og listfjandsamleg þvæla“ Sjá meira
Arnarstofninn er stærri nú en nokkru sinni síðan hann var friðaður fyrir einni öld og hefur þrefaldast á þrjátíu til fjörutíu árum. Hann er kominn úr þeirri útrýmingarhættu sem hann var í á tímabili. Þó er örninn meðal sjaldgæfustu varpfugla landsins,“ segir Kristinn Haukur Skarphéðinsson, líffræðingur hjá Náttúrufræðistofnun. Hann skrifaði texta í ritið Haförninn sem er nýkomið út hjá Fuglavernd. Tilefni útgáfunnar eru tvö merkisafmæli. Fuglavernd er 50 ára á árinu og 9. september eru 100 ár frá því lög um friðun arnarins voru samþykkt á alþingi. „Þetta voru tímamótalög,“ segir Kristinn. „Þarna vorum við Íslendingar rétt búnir að fá heimastjórn, þó vorum við fyrsta þjóð í heiminum sem friðaði örninn. Það liðu tíu ár þar til Norðurlandaþjóðirnar og Þjóðverjar gerðu slíkt hið sama þótt arnarstofninn væri í miklum vanda þar.“ Hann rifjar upp að sama þing og friðaði örninn á Íslandi hafi líka samþykkt að leyfa konum að kjósa. „Menn voru í stuði þetta sumar, 1913,“ segir hann glaðlega. Kristinn tekur fram að lögin hafi ekki tekið gildi fyrr en 1. janúar 1914 og áfram hafi fækkað í arnarstofninum næstu áratugi á eftir, enda hafi menn virt lögin misjafnlega. En hverjir voru helstu málsvarar konungs fuglanna? „Það voru sterkir einstaklingar eins og danskur verslunarstjóri á Eyrarbakka, Peter Nilsen. Bjarni Sæmundsson dýrafræðingur var bandamaður hans. Einnig má nefna Jón Jónatansson, ritstjóra Suðurlands. Þeir voru með einföld rök, þeim fannst „óviðkunnanlegt“ ef örninn dæi út. Stuðningur við verndunarlögin fór heldur ekki eftir hagsmunum eða byggðarlögum. Til dæmis var séra Sigurður Stefánsson í Vigur, sem var öflugur talsmaður æðarbænda, hlynntur þeim. Verndunin var lífsviðhorf sem endurspeglaði ekkert við hvað menn voru að fást.“ Þegar Fuglavernd var stofnuð fyrir hálfri öld var verið að herða eiturútburð fyrir refi, að sögn Kristins og þótt bannað væri að drepa örninn þá drapst hann af eitri. „Fyrsta baráttumál Fuglaverndar var að fá Alþingi til að banna eiturútburð. Það var næsta stóra skrefið. Eftir það fór stofninn að rétta úr kútnum og hefur verið á uppleið til dagsins í dag.“ Kristinn segir búsvæði arnarins þó enn að mestu bundin við Breiðafjörð, Vestfirði og Vesturland en hann hafi verið varpfugl um allt land, meira að segja þegar hann var friðaður fyrir hundrað árum, þeim sessi sé hann ekki búinn að ná þótt stofninn sé kannski stærri. „En örninn sést í öllum landshlutum,“ tekur hann fram, „og mun örugglega fara að verpa þar þegar tímar líða.“
Menning Mest lesið Skilnaður handan við hornið hjá Kanye og Biöncu Lífið Stofnar eigin útgáfu og byrjar í ruslinu Lífið „Fólk í kringum þessa einstaklinga er á nálum“ Lífið Eins og þruma úr heiðskíru lofti Lífið Kim vandræðaleg á tónleikum með nýrri eiginkonu Kanye Lífið Bergrún Íris og Kolbrún keyptu í Hafnarfirði Lífið Kúltúrkettir landsins létu sig ekki vanta í Portið Menning Stjörnulífið: Skvísustælar við bakkann og áminning um óöryggi Lífið Náði að sættast við bróður sinn fyrir andlátið Lífið Fylgst með tímaskeiði í lífi konu sem greinist með krabbamein Lífið Fleiri fréttir Kúltúrkettir landsins létu sig ekki vanta í Portið „Hrátt háþróað krass, langt leitt krot“ Bjóða landsmönnum nauðbeygð til messu Allt í banönum á Brút Bríet lét sig ekki vanta á sýningaropnun Ynju Blævar Út um allar koppagrundir Alþingis: „Froðan flæðir endalaust, það er bara froða froða“ Skálda opnar: „Kannski ekki margir nógu vitlausir til að framkvæma þessa hugmynd“ Össur Geirsson er heiðurslistamaður Kópavogs 2024 Margmenni í sköpunargleði og stuði á safninu Ólafur Elíasson tekur yfir Piccadilly Circus og Times Square Opna fyrstu umboðsstofuna í eigu leikara Baráttan innra með manni eins og ljós og skuggar Bein útsending: Salman Rushdie hlýtur verðlaun Halldórs Laxness Bong Joon Ho verður stafrænn heiðursgestur á RIFF Ævar Þór Benediktsson hlýtur verðlaun Guðrúnar Helgadóttur Ráðinn markaðs- og kynningarstjóri Tónlistarmiðstöðvar Verk Arnhildar og félaga valið framlag Íslands á Feneyjatvíæringnum í arkitektúr Lyfjameðferð við meðvirkni: „Æ, ég væri bara til í að taka eina töflu“ „Mann- og listfjandsamleg þvæla“ Sjá meira