Spurt og svarað um stjórnarskrána Þorvaldur Gylfason skrifar 23. nóvember 2010 14:34 Kjósandi lagði fyrir mig átta spurningar. Mig langar að deila þeim og svörunum við þeim með lesendum Vísis. 1. Hvaða skoðun hefur þú á persónukjöri og hvernig myndir þú útfæra það, ef þú ert því fylgjandi? Persónukjör er greiðfærasta leiðin til að losna af klafa lúinna stjórnmálaflokka. Meira að segja forsætisráðherrann hefur sagt, að fjórflokkurinn sé dauður, hennar óbreytt orð, og má af því ráða, hversu brýnt það er fyrir fólkið í landinu að losna úr faðmi líksins. Útfærslan skiptir ekki höfuðmáli. 2. Hvernig vilt þú haga þrískiptingu valds? Vilt þú hafa lögbundna utanþingsstjórn eða að ráðherrar sitji á þingi? Hver á að skipa ráðherra? Viltu, að þeir þurfi að standast hæfniskröfur? Forseti Íslands þarf að hafa skýra heimild til að skipa utanþingsstjórn, jafnvel þannig að utanþingsstjórn verði reglan fremur en undantekningin, bjóði aðstæður upp á þá skipan. Hæfniskröfur til ráðherra henta ekki og tíðkast ekki heldur í öðrum löndum. Kjósendur þurfa að hafa óskoraðan rétt til að kjósa yfir sig óhæfa stjórnmálamenn eins og hingað til. Þann rétt má aldrei taka af þeim, það er frumregla lýðræðisins. Ég vitna stundum til orða, sem George Brown, áður utanríkisráðherra Bretlands, lét falla á fundi í Reykjavík 1971 eða 72, ég hitti karlinn heima hjá foreldrum mínum: "There shall be no one to stop us from being stupid if stupid we want to be." 3. Vilt þú auka þjóðaratkvæðagreiðslur? Í hversu stórum málum þá? Og hvernig á að kalla eftir þeim? Eiga þær að vera bindandi fyrir framkvæmdarvaldið? Þjóðaratkvæðagreiðslum þarf að fjölga til að leysa mál, sem Alþingi er ófært um að leysa eða vill ekki að leysa. Forseti Íslands eða tilskilinn hluti þingmanna eða kjósenda þarf að geta knúið fram þjóðaratkvæðagreiðslur. Þær mega ýmist vera bindandi eða ekki eftir atvikum. Þó hentar ekki að bera skattamál og skuldir undir þjóðaratkvæði, því að kjósendur greiða ævinlega atkvæði gegn sköttum og skuldum. Þess vegna rambar Kalifornía nú á barmi gjaldþrots. Það er víti að varast. „Skattar eru gjaldið, sem við greiðum fyrir að búa í siðuðu samfélagi," sagði einn merkasti dómari Bandaríkjanna fyrr og síðar, Oliver Wendell Holmes. 4. Hvernig vilt þú haga skipan dómara? Dómskerfið þarf að skera upp með því að fjölga dómstigum úr tveim í þrjú. Við það skapast skilyrði skv. núverandi stjórnarskrá til að stokka upp í Hæstarétti eins og ég hef lýst í Fréttablaðinu (sjá http://notendur.hi.is/gylfason/Sprungur2010.htm). Strangar hæfniskröfur þarf að gera til dómara líkt og annarra embættismanna til að taka fyrir skipan óhæfra dómara á flokkspólitískum forsendum með gamla laginu, jafnvel nápot. Vinnureglan ætti að vera sú, þótt ekki þurfi að binda hana í stjórnarskrá, að útlendingar séu jafnan hafðir með í ráðum eins og tíðkast t.d. við ráðningar í Háskóla Íslands og hefur gefizt vel þar, þótt ekki sé ráðið óbrigðult. 5. Á landið að vera eitt kjördæmi? Ef já, kæmi það ekki niður á landsbyggðinni, t.d. í samanburði við ESB, þar sem jafnt atkvæðavægi landa skilaði Íslandi engum fulltrúa? - líkt og líkt og jafnt vægi á Íslandi skilaði Vestfjörðum engum fulltrúa. Landið á að minni hyggju að vera eitt kjördæmi. Það er greiðasta leiðin til að jafna atkvæðisréttinn og tryggja óskorað lýðræði. Ójafn atkvæðisréttur í Bandaríkjunum, þar sem fulltrúadeildin er umbjóðandi fólksins og öldungadeildin er umbjóðandi landsins, er óraunhæf fyrirmynd handa Íslendingum vegna þess, að Bandaríkin eru risavaxin og Ísland er þúsund sinnum fámennara land. Ójafn atkvæðisréttur hefur skaðað Ísland líkt og Hannes Hafstein varaði við strax á heimastjórnarárunum. Sama verður ekki sagt um ESB. Við þurfum að finna aðrar leiðir til að tryggja sátt og samlyndi milli landshluta. Borg og sveit eru systur, og góðum systrum semur vel. 6. Hvað vilt þú að þingmenn eigi að vera margir? Viltu takmarka, hversu lengi þeir sitja á þingi? Þingmenn þurfa ekki að vera fleiri en 37 eða 31. Prímtölur henta vel, því að þá verður aldrei þrátefli í atkvæðagreiðslum, nema einhverjir þingmenn séu fjarverandi. Ráðherrar þurfa ekki að vera nema sex eða í mesta lagi átta, enda dugði sá fjöldi fram til ársins 1980, þegar ráðherrum var fjölgað upp í tíu. Fækkun þingmanna og ráðherra myndi hvetja þjóðina til að vanda betur mannvalið á vettvangi stjórnmálanna. Rétt er að takmarka, hversu lengi forseti Íslands og ráðherrar geta setið í embætti, en ekki þingmenn. 7. Vilt þú halda stjórnlagaþing reglulega til að endurskoða stjórnarskrána. Ef já, hversu reglulega? Stjórnlagaþing má gjarnan halda með reglulegu millibili, t.d. á fimm eða tíu ára fresti. Stjórnarskrár eru lifandi skjöl handa lifandi fólki. Suður-Afríkubúar settu sér vandaða stjórnarskrá 1996 og hafa samt breytt henni nokkrum sinnum síðan eftir settum reglum. 8. Ert þú eða hefur þú verið tengd einhverjum stjórnmálaflokki? Ég hef aldrei verið í eða komið nálægt neinum stjórnmálaflokki. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorvaldur Gylfason Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Kjósandi lagði fyrir mig átta spurningar. Mig langar að deila þeim og svörunum við þeim með lesendum Vísis. 1. Hvaða skoðun hefur þú á persónukjöri og hvernig myndir þú útfæra það, ef þú ert því fylgjandi? Persónukjör er greiðfærasta leiðin til að losna af klafa lúinna stjórnmálaflokka. Meira að segja forsætisráðherrann hefur sagt, að fjórflokkurinn sé dauður, hennar óbreytt orð, og má af því ráða, hversu brýnt það er fyrir fólkið í landinu að losna úr faðmi líksins. Útfærslan skiptir ekki höfuðmáli. 2. Hvernig vilt þú haga þrískiptingu valds? Vilt þú hafa lögbundna utanþingsstjórn eða að ráðherrar sitji á þingi? Hver á að skipa ráðherra? Viltu, að þeir þurfi að standast hæfniskröfur? Forseti Íslands þarf að hafa skýra heimild til að skipa utanþingsstjórn, jafnvel þannig að utanþingsstjórn verði reglan fremur en undantekningin, bjóði aðstæður upp á þá skipan. Hæfniskröfur til ráðherra henta ekki og tíðkast ekki heldur í öðrum löndum. Kjósendur þurfa að hafa óskoraðan rétt til að kjósa yfir sig óhæfa stjórnmálamenn eins og hingað til. Þann rétt má aldrei taka af þeim, það er frumregla lýðræðisins. Ég vitna stundum til orða, sem George Brown, áður utanríkisráðherra Bretlands, lét falla á fundi í Reykjavík 1971 eða 72, ég hitti karlinn heima hjá foreldrum mínum: "There shall be no one to stop us from being stupid if stupid we want to be." 3. Vilt þú auka þjóðaratkvæðagreiðslur? Í hversu stórum málum þá? Og hvernig á að kalla eftir þeim? Eiga þær að vera bindandi fyrir framkvæmdarvaldið? Þjóðaratkvæðagreiðslum þarf að fjölga til að leysa mál, sem Alþingi er ófært um að leysa eða vill ekki að leysa. Forseti Íslands eða tilskilinn hluti þingmanna eða kjósenda þarf að geta knúið fram þjóðaratkvæðagreiðslur. Þær mega ýmist vera bindandi eða ekki eftir atvikum. Þó hentar ekki að bera skattamál og skuldir undir þjóðaratkvæði, því að kjósendur greiða ævinlega atkvæði gegn sköttum og skuldum. Þess vegna rambar Kalifornía nú á barmi gjaldþrots. Það er víti að varast. „Skattar eru gjaldið, sem við greiðum fyrir að búa í siðuðu samfélagi," sagði einn merkasti dómari Bandaríkjanna fyrr og síðar, Oliver Wendell Holmes. 4. Hvernig vilt þú haga skipan dómara? Dómskerfið þarf að skera upp með því að fjölga dómstigum úr tveim í þrjú. Við það skapast skilyrði skv. núverandi stjórnarskrá til að stokka upp í Hæstarétti eins og ég hef lýst í Fréttablaðinu (sjá http://notendur.hi.is/gylfason/Sprungur2010.htm). Strangar hæfniskröfur þarf að gera til dómara líkt og annarra embættismanna til að taka fyrir skipan óhæfra dómara á flokkspólitískum forsendum með gamla laginu, jafnvel nápot. Vinnureglan ætti að vera sú, þótt ekki þurfi að binda hana í stjórnarskrá, að útlendingar séu jafnan hafðir með í ráðum eins og tíðkast t.d. við ráðningar í Háskóla Íslands og hefur gefizt vel þar, þótt ekki sé ráðið óbrigðult. 5. Á landið að vera eitt kjördæmi? Ef já, kæmi það ekki niður á landsbyggðinni, t.d. í samanburði við ESB, þar sem jafnt atkvæðavægi landa skilaði Íslandi engum fulltrúa? - líkt og líkt og jafnt vægi á Íslandi skilaði Vestfjörðum engum fulltrúa. Landið á að minni hyggju að vera eitt kjördæmi. Það er greiðasta leiðin til að jafna atkvæðisréttinn og tryggja óskorað lýðræði. Ójafn atkvæðisréttur í Bandaríkjunum, þar sem fulltrúadeildin er umbjóðandi fólksins og öldungadeildin er umbjóðandi landsins, er óraunhæf fyrirmynd handa Íslendingum vegna þess, að Bandaríkin eru risavaxin og Ísland er þúsund sinnum fámennara land. Ójafn atkvæðisréttur hefur skaðað Ísland líkt og Hannes Hafstein varaði við strax á heimastjórnarárunum. Sama verður ekki sagt um ESB. Við þurfum að finna aðrar leiðir til að tryggja sátt og samlyndi milli landshluta. Borg og sveit eru systur, og góðum systrum semur vel. 6. Hvað vilt þú að þingmenn eigi að vera margir? Viltu takmarka, hversu lengi þeir sitja á þingi? Þingmenn þurfa ekki að vera fleiri en 37 eða 31. Prímtölur henta vel, því að þá verður aldrei þrátefli í atkvæðagreiðslum, nema einhverjir þingmenn séu fjarverandi. Ráðherrar þurfa ekki að vera nema sex eða í mesta lagi átta, enda dugði sá fjöldi fram til ársins 1980, þegar ráðherrum var fjölgað upp í tíu. Fækkun þingmanna og ráðherra myndi hvetja þjóðina til að vanda betur mannvalið á vettvangi stjórnmálanna. Rétt er að takmarka, hversu lengi forseti Íslands og ráðherrar geta setið í embætti, en ekki þingmenn. 7. Vilt þú halda stjórnlagaþing reglulega til að endurskoða stjórnarskrána. Ef já, hversu reglulega? Stjórnlagaþing má gjarnan halda með reglulegu millibili, t.d. á fimm eða tíu ára fresti. Stjórnarskrár eru lifandi skjöl handa lifandi fólki. Suður-Afríkubúar settu sér vandaða stjórnarskrá 1996 og hafa samt breytt henni nokkrum sinnum síðan eftir settum reglum. 8. Ert þú eða hefur þú verið tengd einhverjum stjórnmálaflokki? Ég hef aldrei verið í eða komið nálægt neinum stjórnmálaflokki.
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar