Endurskoða ætti lögin 27. janúar 2010 04:30 Erindið kallaði Guðni: „Þeir fólar sem frelsi vort svíkja“ og fjallaði um lög, ásakanir og dóma um landráð á Íslandi.fréttablaðið/stefán Nota ætti hugtakið landráð varlega í samhengi við aðdraganda og hrun íslenska efnahagskerfisins, er mat sagnfræðingsins Guðna Th. Jóhannessonar, lektors við laga- og viðskiptadeild Háskólans í Reykjavík. Í erindi sem hann flutti í vikunni á vegum lagadeildarinnar sagði hann lítið hægt að græða á sögunni í þeirri viðleitni að meta hvort landráð hafi verið framin á allra síðustu árum. Strax eftir efnahagshrunið á Íslandi haustið 2008 heyrðust þær ásakanir að landráð hefðu verið framin í aðdraganda þess; að bankamenn, stjórnmálamenn og embættismenn hefðu gerst sekir um glæpi eða gáleysi sem jafngiltu landráðum. Vegna þessa skrifaði Guðni grein í tímaritið Sögu. Í erindinu var saga landráða á Íslandi rakin í stuttu máli og mat lagt á landráðatal síðustu mánaða. „Í athugasemd við frumvarpið segir að efnahagslegt tjón væri ekki landráð í eiginlegri merkingu, en hefði engu að síður þótt heppilegt að hafa þetta ákvæði innan landráðakaflans. Þegar þeir sem voru að semja kaflann um landráð voru að vinna sína vinnu fannst þeim sem sagt á grensunni að efnahagslegt tjón ætti við. Þeir voru að hugsa um stríð, svik, njósnir, byltingu og þess háttar. Þeir höfðu ekki ímyndunarafl til þess að sjá fram á hrun íslensks efnahagslífs sextíu árum síðar,“ sagði Guðni um landráðakafla almennra hegningarlaga. Hann er þeirrar skoðunar að ástæða sé til að endurskoða landráðakaflann frekar en að „reyna að teygja það sem gerðist hér á landi á allra síðustu árum yfir á eitthvað sem var samið fyrir sextíu árum.“ Tekist er á við stórar spurningar vegna þeirra atburða sem hér hafa gerst. Landráð eru ekki endilega það sama í hugskoti þjóðarinnar og hvernig landráð eru skilgreind í lögum. Sagan geymir svo þriðju útgáfuna. Ef landráðahugtakið er tengt hruninu þarf að fá svör við því sem hér gerðist í raun, og þess vegna er skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og niðurstöðum úr rannsókn sérstaks saksóknara beðið af eins mikilli óþreyju og raun ber vitni. Sagði Guðni að ef sagan kennir okkur eitthvað þá fáist ekki svör við þessum stóru spurningum fyrr en að nokkrum tíma liðnum. Guðni sagði jafnframt að samkvæmt lögum og í almennum skilningi væri um svívirðilegan glæp að ræða. Þess vegna væri eðlilegt að spyrja sig hvort það væri í lagi að slá því fram að einhver sé landráðamaður, eins og reyndar hefur verið gert. Guðni sagði að glæpir hefðu án efa verið framdir í aðdraganda hrunsins og margir hefðu hagað sér með óábyrgum hætti. „En mér finnst að við eigum að halda hugtakinu landráðum utan við það,” sagði hann. Ragnhildur Helgadóttir, prófessor við lagadeild HR, sagði við lok fundarins að ástæða væri til að beina þeim tilmælum til sagnfræðinga, lögfræðinga jafnt sem tungumálafólks að fylgja fjölmörgum álitamálum eftir sem tengjast lögum um landráð og orðanotkun. svavar@frettabladid.is Rannsóknarskýrsla Alþingis Mest lesið Fólk stungið til bana á borgarhátíð í Þýskalandi Erlent Rannsaka bandaríska álitsgjafa rússneskrar sjónvarpsstöðvar Erlent Sjá ekki fyrir endann á eldsumbrotum á Reykjanesskaga Innlent Tvö hjólhýsi splundruðust í vindhviðum á Lyngdalsheiði Innlent Húsbíll valt í hvassviðri í Kömbunum Innlent Allt bendi til samsæris gegn íslensku þjóðinni Innlent Allar vefmyndavélarnar á einum stað Innlent Óvíst hvernig skólahópurinn smitaðist Innlent Kennedy hættir og lýsir yfir stuðningi við Trump Erlent Virknin svipuð og jafnvel dregið úr henni Innlent Fleiri fréttir Virknin svipuð og jafnvel dregið úr henni Húsbíll valt í hvassviðri í Kömbunum Sjá ekki fyrir endann á eldsumbrotum á Reykjanesskaga Tvö hjólhýsi splundruðust í vindhviðum á Lyngdalsheiði Óvissustig vegna rigningar og skriðuhættu á Tröllaskaga Dregið úr virkni eldgossins, harmleikur í Neskaupstað og nóróveiran Ók fram af kanti og lenti ofan á þaki á öðrum bíl Fara af neyðarstigi og hleypa fólki í Bláa lónið og til Grindavíkur Óvíst hvernig skólahópurinn smitaðist Segir óvissuna óafsakanlega og óviðunandi Skoða kreditkortagögn og rannsaka tengsl grunaða við hjónin Margir að skoða gosið og mikil umferð Færri ofbeldisbrot á skemmtistöðum sem taka þátt í verkefninu Hlupu blaut úr Bláa lóninu Allt bendi til samsæris gegn íslensku þjóðinni Einkenni nóróveiru komin fram Úrskurðaður í gæsluvarðhald til 30. ágúst Fótbrotnaði í nótt á leið að gosstöðvum Veðurstofan hefur litlar áhyggjur af hlaupinu Baráttan um Bandaríkin: 73 dagar til kosninga og spennan magnast Flæðir inn á hús á Eyrinni í úrhellisrigningu Eftirlitið á kafi vegna fjölda smita „Þetta er mikið fyrir lítið bæjarfélag“ Ákjósanleg staðsetning á gosinu Gossprungan að lengjast til sex í morgun Örfáir starfsmenn fara inn í Svartsengi til að huga að búnaði Rannsókn miðar vel og gæsluvarðhaldskrafa lögð fram í dag Fimmtán börn veik í gærkvöldi en fimmtíu í morgun Fólk farið til vinnu í Svartsengi og Grindavík Ákveðinn léttir en áfram óvissa Sjá meira
Nota ætti hugtakið landráð varlega í samhengi við aðdraganda og hrun íslenska efnahagskerfisins, er mat sagnfræðingsins Guðna Th. Jóhannessonar, lektors við laga- og viðskiptadeild Háskólans í Reykjavík. Í erindi sem hann flutti í vikunni á vegum lagadeildarinnar sagði hann lítið hægt að græða á sögunni í þeirri viðleitni að meta hvort landráð hafi verið framin á allra síðustu árum. Strax eftir efnahagshrunið á Íslandi haustið 2008 heyrðust þær ásakanir að landráð hefðu verið framin í aðdraganda þess; að bankamenn, stjórnmálamenn og embættismenn hefðu gerst sekir um glæpi eða gáleysi sem jafngiltu landráðum. Vegna þessa skrifaði Guðni grein í tímaritið Sögu. Í erindinu var saga landráða á Íslandi rakin í stuttu máli og mat lagt á landráðatal síðustu mánaða. „Í athugasemd við frumvarpið segir að efnahagslegt tjón væri ekki landráð í eiginlegri merkingu, en hefði engu að síður þótt heppilegt að hafa þetta ákvæði innan landráðakaflans. Þegar þeir sem voru að semja kaflann um landráð voru að vinna sína vinnu fannst þeim sem sagt á grensunni að efnahagslegt tjón ætti við. Þeir voru að hugsa um stríð, svik, njósnir, byltingu og þess háttar. Þeir höfðu ekki ímyndunarafl til þess að sjá fram á hrun íslensks efnahagslífs sextíu árum síðar,“ sagði Guðni um landráðakafla almennra hegningarlaga. Hann er þeirrar skoðunar að ástæða sé til að endurskoða landráðakaflann frekar en að „reyna að teygja það sem gerðist hér á landi á allra síðustu árum yfir á eitthvað sem var samið fyrir sextíu árum.“ Tekist er á við stórar spurningar vegna þeirra atburða sem hér hafa gerst. Landráð eru ekki endilega það sama í hugskoti þjóðarinnar og hvernig landráð eru skilgreind í lögum. Sagan geymir svo þriðju útgáfuna. Ef landráðahugtakið er tengt hruninu þarf að fá svör við því sem hér gerðist í raun, og þess vegna er skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og niðurstöðum úr rannsókn sérstaks saksóknara beðið af eins mikilli óþreyju og raun ber vitni. Sagði Guðni að ef sagan kennir okkur eitthvað þá fáist ekki svör við þessum stóru spurningum fyrr en að nokkrum tíma liðnum. Guðni sagði jafnframt að samkvæmt lögum og í almennum skilningi væri um svívirðilegan glæp að ræða. Þess vegna væri eðlilegt að spyrja sig hvort það væri í lagi að slá því fram að einhver sé landráðamaður, eins og reyndar hefur verið gert. Guðni sagði að glæpir hefðu án efa verið framdir í aðdraganda hrunsins og margir hefðu hagað sér með óábyrgum hætti. „En mér finnst að við eigum að halda hugtakinu landráðum utan við það,” sagði hann. Ragnhildur Helgadóttir, prófessor við lagadeild HR, sagði við lok fundarins að ástæða væri til að beina þeim tilmælum til sagnfræðinga, lögfræðinga jafnt sem tungumálafólks að fylgja fjölmörgum álitamálum eftir sem tengjast lögum um landráð og orðanotkun. svavar@frettabladid.is
Rannsóknarskýrsla Alþingis Mest lesið Fólk stungið til bana á borgarhátíð í Þýskalandi Erlent Rannsaka bandaríska álitsgjafa rússneskrar sjónvarpsstöðvar Erlent Sjá ekki fyrir endann á eldsumbrotum á Reykjanesskaga Innlent Tvö hjólhýsi splundruðust í vindhviðum á Lyngdalsheiði Innlent Húsbíll valt í hvassviðri í Kömbunum Innlent Allt bendi til samsæris gegn íslensku þjóðinni Innlent Allar vefmyndavélarnar á einum stað Innlent Óvíst hvernig skólahópurinn smitaðist Innlent Kennedy hættir og lýsir yfir stuðningi við Trump Erlent Virknin svipuð og jafnvel dregið úr henni Innlent Fleiri fréttir Virknin svipuð og jafnvel dregið úr henni Húsbíll valt í hvassviðri í Kömbunum Sjá ekki fyrir endann á eldsumbrotum á Reykjanesskaga Tvö hjólhýsi splundruðust í vindhviðum á Lyngdalsheiði Óvissustig vegna rigningar og skriðuhættu á Tröllaskaga Dregið úr virkni eldgossins, harmleikur í Neskaupstað og nóróveiran Ók fram af kanti og lenti ofan á þaki á öðrum bíl Fara af neyðarstigi og hleypa fólki í Bláa lónið og til Grindavíkur Óvíst hvernig skólahópurinn smitaðist Segir óvissuna óafsakanlega og óviðunandi Skoða kreditkortagögn og rannsaka tengsl grunaða við hjónin Margir að skoða gosið og mikil umferð Færri ofbeldisbrot á skemmtistöðum sem taka þátt í verkefninu Hlupu blaut úr Bláa lóninu Allt bendi til samsæris gegn íslensku þjóðinni Einkenni nóróveiru komin fram Úrskurðaður í gæsluvarðhald til 30. ágúst Fótbrotnaði í nótt á leið að gosstöðvum Veðurstofan hefur litlar áhyggjur af hlaupinu Baráttan um Bandaríkin: 73 dagar til kosninga og spennan magnast Flæðir inn á hús á Eyrinni í úrhellisrigningu Eftirlitið á kafi vegna fjölda smita „Þetta er mikið fyrir lítið bæjarfélag“ Ákjósanleg staðsetning á gosinu Gossprungan að lengjast til sex í morgun Örfáir starfsmenn fara inn í Svartsengi til að huga að búnaði Rannsókn miðar vel og gæsluvarðhaldskrafa lögð fram í dag Fimmtán börn veik í gærkvöldi en fimmtíu í morgun Fólk farið til vinnu í Svartsengi og Grindavík Ákveðinn léttir en áfram óvissa Sjá meira