Kjósum með mannréttindum á laugardaginn Bjarndís Helga Tómasdóttir og Kári Garðarsson skrifa 29. nóvember 2024 11:52 Á Íslandi hefur frelsi hinsegin fólks til að vera það sjálft og lagaleg réttindi tekið stakkaskiptum á síðustu árum, í kjölfar þrotlausrar áratugalangrar baráttu. Hér eru lagaleg réttindi og samfélagslegt samþykki hinsegin fólks orðin með því besta sem fyrirfinnst í heiminum. En það þýðir ekki að Ísland sé einhver hinsegin útópía, samfélag þar sem engar ógnir steðja að mannréttindum hinsegin fólks. Mannréttindi hinsegin fólks sæta árásum í ríkjum nálægt okkur Þegar rætt er um ógn við mannréttindi hinsegin fólks detta fólki líklega fyrst í hug ríki eins og Rússland og Ungverjaland. En staðreyndin er að nú þegar liggur hinsegin fólk undir árásum frá stjórnvöldum og stjórnmálafólki í ríkjum sem við teljum standa okkur nær. Nú þegar er raunverulega verið að draga til baka réttindi hinsegin fólks, eða sækja þannig gegn þeim að það jaðrar við ofsóknir gegn ákveðnum hópum. Á Ítalíu hafa stjórnvöld til dæmis afnumið réttindi samkynja foreldra til að vera skráðir löglegir foreldrar barna sinna, og takmarkað þann rétt við líffræðilegt foreldri barnsins. Löggjöf sem gera átti það ólöglegt að mismuna fólki eftir kynhneigð og kynvitund var kastað út úr ítalska þinginu við fögnuð þingmanna. Í Bandaríkjunum hafa verið lögð fram 668 lagafrumvörp gegn trans fólki á þessu ári, sem beinast að því að hindra þau í að fá heilbrigðisþjónustu, koma í veg fyrir fræðslu um tilveru þeirra, og takmarka eða afnema lagalega viðurkenningu og rétt þeirra til að taka þátt í samfélaginu. Þá gerðu repúblikanar harkalega aðför að réttindum trans fólks að sérstöku áhersluefni í kosningaherferð sinni síðustu vikurnar fyrir forsetakosningarnar. Líklegt þykir að hæstiréttur Bandaríkjanna muni taka rétt samkynja para til að ganga í hjónaband til umfjöllunar á sama grundvelli og þegar almennur réttur til fóstureyðinga var afnuminn, áður en langt um líður. Í Bretlandi birtist nú árlega gríðarlegur fjöldi neikvæðra frétta og greina gegn trans fólki í fjölmiðlum og stjórnmálamenn ýta markvisst undir ósamstöðu og fordóma í garð trans fólks í opinberri umræðu til að beina athygli frá öðrum stærri og flóknari málaflokkum. Afleiðingin er meðal annars sú að hatursglæpir gegn trans fólki hafa aukist um 100% frá 2019. Á sama tíma hefur aðgengi trans fólks að heilbrigðisþjónustu verið skert á ýmsan hátt og sjálfsvígum fjölgað í beinu samhengi. Það er því ekki verið að tala um eitthvað huglægt eða óáþreifanlegt þegar við segjum að mannréttindi hinsegin fólks séu í hættu. Það er staðreynd að mannréttindi hinsegin fólks liggja undir mjög raunverulegum og alvarlegum árásum víða í samfélögum sem við hér á landi samsömum okkur yfirleitt við og verðum óhjákvæmilega fyrir miklum menningarlegum og stjórnmálalegum áhrifum frá. Stjórnmálamenn bera ábyrgð á því að standa vörð um mannréttindi Alls staðar þar sem þessi neikvæða þróun á sér stað hafa stjórnmálaflokkar tekið þátt í neikvæðri umræðu um hinsegin fólk, jafnvel markvisst, eða sofið á verðinum og ekki staðið gegn henni. Í öllum tilfellum eru það stjórnmálaflokkar við völd sem taka ákvarðanir um afnám eða afturköllun lagalegra réttinda hinsegin fólks. Í öllum tilfellum bera stjórnmálaflokkar ábyrgð á því að standa vörð um mannréttindi allra í samfélaginu og því miður bregðast þeir of oft þeirri skyldu þegar tækifæri gefast til atkvæðaveiða í gruggugu vatni. Það gildir því miður nákvæmlega eins um Ísland og önnur lönd. Stjórnmálaöfl sem bregðast mannréttindum Það eru veruleg vonbrigði, og augljóst hættumerki, að sjá í kosningabaráttunni hér á Íslandi síðustu vikur síendurtekin stef í stjórnmálaumræðunni sem augljóslega koma frá sömu rót og beita sömu rökum gegn mannréttindum hinsegin fólks og gert er m.a. í löndunum sem voru nefnd hér að ofan. Á undanförnum vikum hafa fulltrúar nokkurra stjórnmálaflokka kvartað hástöfum yfir meðvitund um mannréttinda- og jafnréttismál, gegn sjálfsákvörðunarrétti trans fólks, gegn því að hatursorðræða í garð minnihlutahópa í samfélaginu sé refsiverð, og gegn einföldum hugtökum eins og inngildingu sem miða að því að allir þegnar samfélagsins geti tekið jafnan þátt í því eða hafi jöfn tækifæri til þess. Þetta kalla þau „vók“, vælustjórnmál eða pólitískan rétttrúnað. Við köllum þetta það sem það er: Að tala gegn mannréttindum. Í fyrsta skipti í sögunni hefur pólitískt framboð á Íslandi talað fyrir því að afturkalla áunnin réttindi hinsegin fólks, nánar tiltekið að banna heilbrigðisþjónustu fyrir trans börn og ungmenni - þvert á vísindalega þekkingu og af fullkomnu ábyrgðarleysi gagnvart velferð þeirra barna sem þurfa á þjónustu heilbrigðiskerfisins og stuðningi samfélagsins að halda. Það er grafalvarlegt. Stjórnmálaöfl sem standa með mannréttindum Samtökin ’78 óskuðu fyrir skömmu eftir svörum framboðana við spurningum um hvort þau styðji við mannréttindi hinsegin fólks. Sum framboðin sendu ítarleg og jákvæð svör, önnur voru afar loðin í svörum, jafnvel eins og þau væru að forðast umræðuna. Svör framboðanna má sjá á vefnum https://samtokin78.is/kosningar-2024/. Við hvetjum öll sem styðja jöfn mannréttindi allra í samfélaginu og hafa áhuga á viðhorfum stjórnmálaflokkanna til mannréttinda hinsegin fólks til að kynna sér afstöðu flokkanna, ræða hana við fjölskyldu og vini og vekja fólk í nærumhverfi sínu til vitundar um mikilvægi mannréttinda nú daginn fyrir kosningar. Reynslan frá nágrannalöndum okkar sýnir skýrt og greinilega að það er ekki nóg að stjórnmálaflokkar hampi því að þeir styðji réttindabaráttu hinsegin fólks, svona almennt. Það er nauðsynlegt að stjórnmálafólk sem vill standa með mannréttindum geri það í verki, hafi kjark til að rísa upp gegn þeirri umræðu sem nú þegar heyrist og sést á Íslandi gegn jöfnum réttindum hinsegin fólks á við aðra í samfélaginu og andmæla þannig að eftir því sé tekið. Mannréttindi eru því miður ekki sjálfsögð, þau verða ekki til af sjálfum sér og það þarf ótrúlega lítið til að brjóta þau niður ef vilji stjórnmálaafla við völd stendur til þess. Stjórnmálamenn sem vilja ekki að mannréttindi hinsegin fólks á Íslandi fari sömu leið og t.d. í Bandaríkjunum, Bretlandi og Ítalíu, þurfa að þora að standa upp og segja það. Þora að leggja pólitíska framtíð sína á vogarskálar jafnra mannréttinda allra í samfélaginu. Við kjósum með mannréttindum hinsegin fólks Það er eðlileg og skilyrðislaus krafa Samtakanna ’78, samtaka alls hinsegin fólks á Íslandi, að stjórnmálaöfl sem sækjast eftir því fá völd til að stjórna samfélaginu sem við erum hluti af, segi okkur hvort þau styðja að við höfum jöfn mannréttindi á við aðra. Stjórnmálaflokkar sem geta ekki svarað þeirri einföldu spurningu með skýlausu já, fá ekki okkar atkvæði. Það ætti ekki að koma neinum á óvart. Myndir þú kjósa einhvern sem ætlar ekki að standa með eða vill jafnvel takmarka mannréttindi þín, eða fjölskyldu þinnar og vina? Ísland er sem betur fer samfélag þar sem allt fólk á að geta notið virðingar og jafnra réttinda. Til þess að svo verði áfram þurfum við að kjósa eftir þeim gildum sem við höfum í hávegum. Við hvetjum stjórnmálafólk til ábyrgrar umræðu um alla í samfélaginu og við hvetjum kjósendur til þess að velja vel hvert atkvæði þeirra fer. Við kjósum með mannréttindum. Hvað með þig? Bjarndís Helga er formaður Samtakanna ‘78. Kári Garðarsson er framkvæmdastjóri Samtakanna ‘78. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Mannréttindi Hinsegin Bjarndís Helga Tómasdóttir Kári Garðarsson Mest lesið Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Ólafur Helgi Marteinsson skrifar Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar Skoðun Vilji til að rjúfa kyrrstöðu í húsnæðiskreppunni Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Þegar barn óttast önnur börn Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Falsfréttastjóri RÚV dýpkar holuna sína Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um breytingar Gissur Freyr Gissurarson skrifar Skoðun Veit sem sagt Grímur betur? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig talar maður við tölvur og hafa vélar rökhugsun? Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Laun kvenna og karla Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Verkin sem ríkisstjórnin verður dæmd af Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar Skoðun Vanfjármögnun vísindanna Magnús Hallsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Kárhóll og Kína: Þegar vísindi verða pólitísk tól Davíð Michelsen skrifar Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórn gegn fjölskyldusameiningum? Þorbjörg Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Lýðræðið deyr í myrkrinu Heiðar Örn Sigurfinnsson skrifar Skoðun Færni til framtíðar Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ofbeldi Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lestu Gaza Móheiður Hlíf Geirlaugsdóttir skrifar Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar Skoðun 10 ár og bull í lokin Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Opið bréf til atvinnuvegaráðherra: 48 daga, nei takk Gísli Gunnar Marteinsson skrifar Skoðun Á nú að opinbera það að ég veit í rauninni ekki neitt? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Háskóli Höfuðborgarinnar, ekki Íslands Arent Orri Claessen,Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Hrynur sjávarútvegur? Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Bætt skipulag fyrir stúdenta Aðalsteinn Haukur Sverrisson ,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Frá sögulegum minjum til sviðsettrar upplifunar: Um sanngildi og Disneyvæðingu Sólheimasands Guðmundur Björnsson skrifar Sjá meira
Á Íslandi hefur frelsi hinsegin fólks til að vera það sjálft og lagaleg réttindi tekið stakkaskiptum á síðustu árum, í kjölfar þrotlausrar áratugalangrar baráttu. Hér eru lagaleg réttindi og samfélagslegt samþykki hinsegin fólks orðin með því besta sem fyrirfinnst í heiminum. En það þýðir ekki að Ísland sé einhver hinsegin útópía, samfélag þar sem engar ógnir steðja að mannréttindum hinsegin fólks. Mannréttindi hinsegin fólks sæta árásum í ríkjum nálægt okkur Þegar rætt er um ógn við mannréttindi hinsegin fólks detta fólki líklega fyrst í hug ríki eins og Rússland og Ungverjaland. En staðreyndin er að nú þegar liggur hinsegin fólk undir árásum frá stjórnvöldum og stjórnmálafólki í ríkjum sem við teljum standa okkur nær. Nú þegar er raunverulega verið að draga til baka réttindi hinsegin fólks, eða sækja þannig gegn þeim að það jaðrar við ofsóknir gegn ákveðnum hópum. Á Ítalíu hafa stjórnvöld til dæmis afnumið réttindi samkynja foreldra til að vera skráðir löglegir foreldrar barna sinna, og takmarkað þann rétt við líffræðilegt foreldri barnsins. Löggjöf sem gera átti það ólöglegt að mismuna fólki eftir kynhneigð og kynvitund var kastað út úr ítalska þinginu við fögnuð þingmanna. Í Bandaríkjunum hafa verið lögð fram 668 lagafrumvörp gegn trans fólki á þessu ári, sem beinast að því að hindra þau í að fá heilbrigðisþjónustu, koma í veg fyrir fræðslu um tilveru þeirra, og takmarka eða afnema lagalega viðurkenningu og rétt þeirra til að taka þátt í samfélaginu. Þá gerðu repúblikanar harkalega aðför að réttindum trans fólks að sérstöku áhersluefni í kosningaherferð sinni síðustu vikurnar fyrir forsetakosningarnar. Líklegt þykir að hæstiréttur Bandaríkjanna muni taka rétt samkynja para til að ganga í hjónaband til umfjöllunar á sama grundvelli og þegar almennur réttur til fóstureyðinga var afnuminn, áður en langt um líður. Í Bretlandi birtist nú árlega gríðarlegur fjöldi neikvæðra frétta og greina gegn trans fólki í fjölmiðlum og stjórnmálamenn ýta markvisst undir ósamstöðu og fordóma í garð trans fólks í opinberri umræðu til að beina athygli frá öðrum stærri og flóknari málaflokkum. Afleiðingin er meðal annars sú að hatursglæpir gegn trans fólki hafa aukist um 100% frá 2019. Á sama tíma hefur aðgengi trans fólks að heilbrigðisþjónustu verið skert á ýmsan hátt og sjálfsvígum fjölgað í beinu samhengi. Það er því ekki verið að tala um eitthvað huglægt eða óáþreifanlegt þegar við segjum að mannréttindi hinsegin fólks séu í hættu. Það er staðreynd að mannréttindi hinsegin fólks liggja undir mjög raunverulegum og alvarlegum árásum víða í samfélögum sem við hér á landi samsömum okkur yfirleitt við og verðum óhjákvæmilega fyrir miklum menningarlegum og stjórnmálalegum áhrifum frá. Stjórnmálamenn bera ábyrgð á því að standa vörð um mannréttindi Alls staðar þar sem þessi neikvæða þróun á sér stað hafa stjórnmálaflokkar tekið þátt í neikvæðri umræðu um hinsegin fólk, jafnvel markvisst, eða sofið á verðinum og ekki staðið gegn henni. Í öllum tilfellum eru það stjórnmálaflokkar við völd sem taka ákvarðanir um afnám eða afturköllun lagalegra réttinda hinsegin fólks. Í öllum tilfellum bera stjórnmálaflokkar ábyrgð á því að standa vörð um mannréttindi allra í samfélaginu og því miður bregðast þeir of oft þeirri skyldu þegar tækifæri gefast til atkvæðaveiða í gruggugu vatni. Það gildir því miður nákvæmlega eins um Ísland og önnur lönd. Stjórnmálaöfl sem bregðast mannréttindum Það eru veruleg vonbrigði, og augljóst hættumerki, að sjá í kosningabaráttunni hér á Íslandi síðustu vikur síendurtekin stef í stjórnmálaumræðunni sem augljóslega koma frá sömu rót og beita sömu rökum gegn mannréttindum hinsegin fólks og gert er m.a. í löndunum sem voru nefnd hér að ofan. Á undanförnum vikum hafa fulltrúar nokkurra stjórnmálaflokka kvartað hástöfum yfir meðvitund um mannréttinda- og jafnréttismál, gegn sjálfsákvörðunarrétti trans fólks, gegn því að hatursorðræða í garð minnihlutahópa í samfélaginu sé refsiverð, og gegn einföldum hugtökum eins og inngildingu sem miða að því að allir þegnar samfélagsins geti tekið jafnan þátt í því eða hafi jöfn tækifæri til þess. Þetta kalla þau „vók“, vælustjórnmál eða pólitískan rétttrúnað. Við köllum þetta það sem það er: Að tala gegn mannréttindum. Í fyrsta skipti í sögunni hefur pólitískt framboð á Íslandi talað fyrir því að afturkalla áunnin réttindi hinsegin fólks, nánar tiltekið að banna heilbrigðisþjónustu fyrir trans börn og ungmenni - þvert á vísindalega þekkingu og af fullkomnu ábyrgðarleysi gagnvart velferð þeirra barna sem þurfa á þjónustu heilbrigðiskerfisins og stuðningi samfélagsins að halda. Það er grafalvarlegt. Stjórnmálaöfl sem standa með mannréttindum Samtökin ’78 óskuðu fyrir skömmu eftir svörum framboðana við spurningum um hvort þau styðji við mannréttindi hinsegin fólks. Sum framboðin sendu ítarleg og jákvæð svör, önnur voru afar loðin í svörum, jafnvel eins og þau væru að forðast umræðuna. Svör framboðanna má sjá á vefnum https://samtokin78.is/kosningar-2024/. Við hvetjum öll sem styðja jöfn mannréttindi allra í samfélaginu og hafa áhuga á viðhorfum stjórnmálaflokkanna til mannréttinda hinsegin fólks til að kynna sér afstöðu flokkanna, ræða hana við fjölskyldu og vini og vekja fólk í nærumhverfi sínu til vitundar um mikilvægi mannréttinda nú daginn fyrir kosningar. Reynslan frá nágrannalöndum okkar sýnir skýrt og greinilega að það er ekki nóg að stjórnmálaflokkar hampi því að þeir styðji réttindabaráttu hinsegin fólks, svona almennt. Það er nauðsynlegt að stjórnmálafólk sem vill standa með mannréttindum geri það í verki, hafi kjark til að rísa upp gegn þeirri umræðu sem nú þegar heyrist og sést á Íslandi gegn jöfnum réttindum hinsegin fólks á við aðra í samfélaginu og andmæla þannig að eftir því sé tekið. Mannréttindi eru því miður ekki sjálfsögð, þau verða ekki til af sjálfum sér og það þarf ótrúlega lítið til að brjóta þau niður ef vilji stjórnmálaafla við völd stendur til þess. Stjórnmálamenn sem vilja ekki að mannréttindi hinsegin fólks á Íslandi fari sömu leið og t.d. í Bandaríkjunum, Bretlandi og Ítalíu, þurfa að þora að standa upp og segja það. Þora að leggja pólitíska framtíð sína á vogarskálar jafnra mannréttinda allra í samfélaginu. Við kjósum með mannréttindum hinsegin fólks Það er eðlileg og skilyrðislaus krafa Samtakanna ’78, samtaka alls hinsegin fólks á Íslandi, að stjórnmálaöfl sem sækjast eftir því fá völd til að stjórna samfélaginu sem við erum hluti af, segi okkur hvort þau styðja að við höfum jöfn mannréttindi á við aðra. Stjórnmálaflokkar sem geta ekki svarað þeirri einföldu spurningu með skýlausu já, fá ekki okkar atkvæði. Það ætti ekki að koma neinum á óvart. Myndir þú kjósa einhvern sem ætlar ekki að standa með eða vill jafnvel takmarka mannréttindi þín, eða fjölskyldu þinnar og vina? Ísland er sem betur fer samfélag þar sem allt fólk á að geta notið virðingar og jafnra réttinda. Til þess að svo verði áfram þurfum við að kjósa eftir þeim gildum sem við höfum í hávegum. Við hvetjum stjórnmálafólk til ábyrgrar umræðu um alla í samfélaginu og við hvetjum kjósendur til þess að velja vel hvert atkvæði þeirra fer. Við kjósum með mannréttindum. Hvað með þig? Bjarndís Helga er formaður Samtakanna ‘78. Kári Garðarsson er framkvæmdastjóri Samtakanna ‘78.
Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun
Skoðun Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir skrifar
Skoðun Grænt ál frá Íslandi er mikilvægt fyrir sjálfstæða Evrópu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Open Letter to new HÍ Rector re Disability Support Hópur starfsfólks og nemenda við HÍ skrifar
Skoðun Mál Ásthildar Lóu Þórsdóttur – Hvernig manneskjur viljum við vera? Hulda Steingrímsdóttir skrifar
Skoðun Ný fjármálaáætlun - tækifæri til að efna loforðin um bætt geðheilbrigði Sandra B. Franks skrifar
Skoðun Iftar, agape og Eid: Kristnir og múslimar við sama borð Hilal Kücükakin Kizilkaya,Sigurvin Lárus Jónsson skrifar
Skoðun Frá sögulegum minjum til sviðsettrar upplifunar: Um sanngildi og Disneyvæðingu Sólheimasands Guðmundur Björnsson skrifar
Forsjárhyggja Sjálfstæðis- og Framsóknarfólks í Hafnarfirði í garð fólks með fötlun Stefán Már Gunnlaugsson Skoðun
Skóli án aðgreiningar: Hentar ýktasta mynd skólastefnunnar öllum börnum? Jóna Sigríður Valbergsdóttir Skoðun