Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason og Þórunn Sigurðardóttir skrifa 3. október 2024 11:31 Nú þegar frumvarp liggur fyrir um stofnun Þjóðaróperu er mikilvægt að rifja upp áratuga langa sögu umræðu á Alþingi um óperustarfsemi á Íslandi. Hún hefur gjarnan tengst Þjóðleikhúsinu og síðar Íslensku óperunni, en fjöldi þingmanna úr öllum flokkum hefur lagt sitt til málanna. Ástæður umræðunnar Hvers vegna er stöðugt verið að brydda aftur upp á stöðu óperulistar þó að hér hafi verið sýndar óperur síðan fyrir miðja síðustu öld? Svarið er að þrátt fyrir nærri aldarlanga sögu óperuflutnings á Íslandi hefur enn ekki tekist að skapa traustan grundvöll fyrir samfellda óperustarfsemi sambærilegan við aðrar listgreinar. Með stofnun Þjóðleikhússins og Sinfóníuhljómsveitar Íslands árið 1950 hófst mikil uppbygging með atvinnumennsku fyrir bæði leikara og hljóðfæraleikara. Dansarar bættust í hópinn þegar Íslenski dansflokkurinn varð sjálfstæð stofnun 1992, en söngvarar bíða enn eftir lögbundinni stofnun helgaðri óperulist. Mörgum hefur þótt þetta skjóta skökku við og bent á að hér sé ónýtt tækifæri til að auðga listalíf landsmanna. Saga málsins Strax árið 1956 lögðu þingmenn Sjálfstæðisflokksins, þau Ragnhildur Helgadóttir, Magnús Jónsson, Sigurður Bjarnason, Gunnar Thoroddsen og Friðjón Þórðarson fram þingsályktunartillögu þess efnis að besta leiðin til að styrkja óperulistina á Íslandi væri að ráða til Þjóðleikhússins „fimm til tíu manna íslenzkan óperuflokk, fullfæran um að standa að flutningi þriggja til fjögurra söngleika á ári“, en tillagan bar ekki árangur. Rúmum 20 árum síðar var Ragnari Arnalds, þingmanni Alþýðubandalagsins, einnig umhugað um stöðu söngvara og sagði „ekki hægt að benda á neinn sambærilegan hóp listflytjenda sem í reynd er jafnafskiptur í menntalífi okkar“. Réttu ári síðar stofnuðu söngvarar Íslensku óperuna, en með styrk frá ríkinu bar hún óperustarfsemi uppi í marga áratugi með miklum sóma, án þess þó að fá lögbundið hlutverk eða fast fjármagn. Árið 1987 vakti Geir Haarde, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, athygli á ófullnægjandi umgjörð um óperustarf á Íslandi. Geir bendir á mikinn fjölda framúrskarandi söngvara er hafi borið hróður landsins víða en „búa nú einir sviðslistamanna við algert öryggisleysi um atvinnumál sín, enda vinna þeir flestir fulla vinnu á öðrum vettvangi en stunda sönglistina í aukavinnu.“ Geir innti menntamálaráðherra úr eigin flokki, Birgi Ísleif Gunnarsson, eftir störfum nefndar er skipuð hafði verið til að skoða þessi mál. Birgir svaraði að umrædd nefnd teldi það eitt stærsta vandamál íslensks óperulífs „að enginn óperusöngvari starfandi hérlendis nái að sinna sönglistinni óskiptur.“ Tillaga nefndarinnar var að „leitað verði eftir stöðugildum tólf söngvara“, en aldrei rættist úr því. Í umræðum um óperustarfsemi árið 2004 ræddi Þorgerður Katrín, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og þáverandi menntamálaráðherra, um stöðu óperunnar: „Með því uppleggi sem nú liggur fyrir[…]tel ég einmitt að óperunni sé nokkuð haganlega fyrir komið innan tónlistarhússins.“Taldi hún að framtíð íslensku óperunnar þyrfti að skoða í samhengi við uppbyggingu tónlistarhússins: “Viljum við hafa óperu? Viljum við hafa íslenska óperu hér? Er hugsanlegt að óperuflutningur eða Íslenska óperan eigi frekar heima innan dyra Þjóðleikhússins eða hvað veit ég?“. Þessum spurningum var aldrei fyllilega svarað. Þingmaður Framsóknarflokksins og menningarráðherra, Lilja Alfreðsdóttir, tók loks af skarið og lagði til við Alþingi að kanna bæri stofnun Þjóðaróperu, sem var lögfest 2019. Lilja gerði það einnig að hluta nýs stjórnarsáttmála 2021 að áfram yrði unnið að þarfagreiningu vegna óperustarfsemi í landinu, með það að markmiði að setja á laggirnar Þjóðaróperu. Við tók áralöng undirbúningsvinna og nú liggur frumvarp fyrir Alþingi. Takmarkið í augsýn Viðleitnin við að búa til sterkan og varanlegan grundvöll fyrir óperulist á Íslandi hefur nú varað í nærri sjö áratugi. Það má vera ljóst að þverpólitísk samstaða ríkir um málið og hafa tugir þingmanna úr öllum flokkum lagt sitt til málanna. Nýtt frumvarp um Þjóðaróperu leggur til að listgreinin starfi undir regnhlíf Þjóðleikhússins en verði með aðsetur í Hörpu, hafi listrænt sjálfstæði og ráðherraskipaðan óperustjóra. Það leggur til öfluga og metnaðarfulla stofnun með samfellda starfsemi er getur fært íslensku menningarlífi aukinn kraft og fagmennsku og loksins veitt óperulistinni fastan sess á Íslandi. Höfundar eru Finnur Bjarnason, óperusöngvari og verkefnastjóri, og Þórunn Sigurðardóttir, leikstjóri og formaður nefndar til undirbúnings Þjóðaróperu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þjóðaróperan Menning Alþingi Mest lesið Ég var með alþingismanni í meðferð Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ný tegund svika Heiðrún Jónsdóttir Skoðun Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson Skoðun Búum til börn - án aukinna útgjalda Hildur Sverrisdóttir Skoðun Treystandi fyrir stjórn landsins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Samfélagslögregla á „sterum“ Davíð Bergmann Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar Skoðun Ég var með alþingismanni í meðferð Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Tækifæri til að efla Kötlu jarðvang Einar Freyr Elínarson skrifar Skoðun Samfélagslögregla á „sterum“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Ný tegund svika Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Treystandi fyrir stjórn landsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Búum til börn - án aukinna útgjalda Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Stórar breytingar framundan Arnar Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Það er skortur á orku en ekki orkuskortur Hörður Arnarson skrifar Skoðun ....og þá var eins og blessuð skepan skildi..... Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Nýir vendir sópa best Arnar Þór Jónsson,Kári Allansson,Sveinn Hjörtur Guðfinnsson skrifar Skoðun Lausn húsnæðisvandans Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Staða evrunnar í Evrópusambandinu árið 2024 Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Áfengisstefnu breytt með lögbrotum Einar Ólafsson skrifar Skoðun Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir skrifar Skoðun Þreytt dæmi Fjóla Blandon skrifar Skoðun Ríkiseftirlit með öllum börnum Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Viðreisn er tilbúin Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun „Ert þú að leita að okkur?“ Elías Ýmir Larsen skrifar Skoðun Höfum við efni á þessu Stríðsbrölti? Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisstofnun Norðurlands tíu ára í dag Jón Helgi Björnsson skrifar Skoðun Lægsta raforkuverð heimila í Evrópu Haukur Ásberg Hilmarsson skrifar Skoðun Hugsum út fyrir rammann til að leysa húsnæðisvandann Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Bönnum hnefaleika alfarið Adolf Ingi Erlingsson skrifar Sjá meira
Nú þegar frumvarp liggur fyrir um stofnun Þjóðaróperu er mikilvægt að rifja upp áratuga langa sögu umræðu á Alþingi um óperustarfsemi á Íslandi. Hún hefur gjarnan tengst Þjóðleikhúsinu og síðar Íslensku óperunni, en fjöldi þingmanna úr öllum flokkum hefur lagt sitt til málanna. Ástæður umræðunnar Hvers vegna er stöðugt verið að brydda aftur upp á stöðu óperulistar þó að hér hafi verið sýndar óperur síðan fyrir miðja síðustu öld? Svarið er að þrátt fyrir nærri aldarlanga sögu óperuflutnings á Íslandi hefur enn ekki tekist að skapa traustan grundvöll fyrir samfellda óperustarfsemi sambærilegan við aðrar listgreinar. Með stofnun Þjóðleikhússins og Sinfóníuhljómsveitar Íslands árið 1950 hófst mikil uppbygging með atvinnumennsku fyrir bæði leikara og hljóðfæraleikara. Dansarar bættust í hópinn þegar Íslenski dansflokkurinn varð sjálfstæð stofnun 1992, en söngvarar bíða enn eftir lögbundinni stofnun helgaðri óperulist. Mörgum hefur þótt þetta skjóta skökku við og bent á að hér sé ónýtt tækifæri til að auðga listalíf landsmanna. Saga málsins Strax árið 1956 lögðu þingmenn Sjálfstæðisflokksins, þau Ragnhildur Helgadóttir, Magnús Jónsson, Sigurður Bjarnason, Gunnar Thoroddsen og Friðjón Þórðarson fram þingsályktunartillögu þess efnis að besta leiðin til að styrkja óperulistina á Íslandi væri að ráða til Þjóðleikhússins „fimm til tíu manna íslenzkan óperuflokk, fullfæran um að standa að flutningi þriggja til fjögurra söngleika á ári“, en tillagan bar ekki árangur. Rúmum 20 árum síðar var Ragnari Arnalds, þingmanni Alþýðubandalagsins, einnig umhugað um stöðu söngvara og sagði „ekki hægt að benda á neinn sambærilegan hóp listflytjenda sem í reynd er jafnafskiptur í menntalífi okkar“. Réttu ári síðar stofnuðu söngvarar Íslensku óperuna, en með styrk frá ríkinu bar hún óperustarfsemi uppi í marga áratugi með miklum sóma, án þess þó að fá lögbundið hlutverk eða fast fjármagn. Árið 1987 vakti Geir Haarde, þingmaður Sjálfstæðisflokksins, athygli á ófullnægjandi umgjörð um óperustarf á Íslandi. Geir bendir á mikinn fjölda framúrskarandi söngvara er hafi borið hróður landsins víða en „búa nú einir sviðslistamanna við algert öryggisleysi um atvinnumál sín, enda vinna þeir flestir fulla vinnu á öðrum vettvangi en stunda sönglistina í aukavinnu.“ Geir innti menntamálaráðherra úr eigin flokki, Birgi Ísleif Gunnarsson, eftir störfum nefndar er skipuð hafði verið til að skoða þessi mál. Birgir svaraði að umrædd nefnd teldi það eitt stærsta vandamál íslensks óperulífs „að enginn óperusöngvari starfandi hérlendis nái að sinna sönglistinni óskiptur.“ Tillaga nefndarinnar var að „leitað verði eftir stöðugildum tólf söngvara“, en aldrei rættist úr því. Í umræðum um óperustarfsemi árið 2004 ræddi Þorgerður Katrín, þingmaður Sjálfstæðisflokksins og þáverandi menntamálaráðherra, um stöðu óperunnar: „Með því uppleggi sem nú liggur fyrir[…]tel ég einmitt að óperunni sé nokkuð haganlega fyrir komið innan tónlistarhússins.“Taldi hún að framtíð íslensku óperunnar þyrfti að skoða í samhengi við uppbyggingu tónlistarhússins: “Viljum við hafa óperu? Viljum við hafa íslenska óperu hér? Er hugsanlegt að óperuflutningur eða Íslenska óperan eigi frekar heima innan dyra Þjóðleikhússins eða hvað veit ég?“. Þessum spurningum var aldrei fyllilega svarað. Þingmaður Framsóknarflokksins og menningarráðherra, Lilja Alfreðsdóttir, tók loks af skarið og lagði til við Alþingi að kanna bæri stofnun Þjóðaróperu, sem var lögfest 2019. Lilja gerði það einnig að hluta nýs stjórnarsáttmála 2021 að áfram yrði unnið að þarfagreiningu vegna óperustarfsemi í landinu, með það að markmiði að setja á laggirnar Þjóðaróperu. Við tók áralöng undirbúningsvinna og nú liggur frumvarp fyrir Alþingi. Takmarkið í augsýn Viðleitnin við að búa til sterkan og varanlegan grundvöll fyrir óperulist á Íslandi hefur nú varað í nærri sjö áratugi. Það má vera ljóst að þverpólitísk samstaða ríkir um málið og hafa tugir þingmanna úr öllum flokkum lagt sitt til málanna. Nýtt frumvarp um Þjóðaróperu leggur til að listgreinin starfi undir regnhlíf Þjóðleikhússins en verði með aðsetur í Hörpu, hafi listrænt sjálfstæði og ráðherraskipaðan óperustjóra. Það leggur til öfluga og metnaðarfulla stofnun með samfellda starfsemi er getur fært íslensku menningarlífi aukinn kraft og fagmennsku og loksins veitt óperulistinni fastan sess á Íslandi. Höfundar eru Finnur Bjarnason, óperusöngvari og verkefnastjóri, og Þórunn Sigurðardóttir, leikstjóri og formaður nefndar til undirbúnings Þjóðaróperu.
Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson Skoðun
Skoðun Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson skrifar
Skoðun Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hvað með heyrnarskert börn, heyrnarskerta fullorðna og börn með skarð? Eva Albrechtsen,Ösp Vilberg Baldursdóttir skrifar
Stytting námstíma til stúdentsprófs: Sjónarhorn menntarannsókna Elsa Eiríksdóttir,Guðrún Ragnarsdóttir,María Jónasdóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir Skoðun
Af fordómum gervigreindar, Gísla Marteini og því sem þú getur gert til að hafa áhrif! Lilja Dögg Jónsdóttir,Hafsteinn Einarsson Skoðun