Lofsvert framtak ÖBÍ, BSRB og ASÍ Ögmundur Jónasson skrifar 12. september 2024 07:03 Góð vinkona mín brást ævinlega ókvæða við þegar sagt var í hennar áheyrn að þjóðfélagið væri að breytast. Nei, sagði hún þá ákveðið, þjóðfélagið er ekki að breytast, það er verið að breyta því, það eru alltaf gerendur. Hvort tveggja er náttúrlega rétt, annars vegar að þjóðfélagið tekur breytingum og svo er hitt að það eru alltaf einhverjir sem standa á bak við þessar breytingar. Og þegar um er að ræða grundvallarbreytingar sem snerta þjóðfélagið allt - okkur öll – þá er mikilvægt að við látum okkur þessar breytingar varða áður en það er um seinan, greinum hagsmuni og rýnum í hvað búi að baki. Hægt og hljótt og án umræðu Hér horfi ég sérstaklega til markaðsvæðingar heilbrigðisþjónustunnar sem gerist hægt og hljóðlega og í mörgum skrefum og yfirleitt án slíkrar umræðu.Það var til dæmis ekki mikil umræða sem fram fór í þjóðfélaginu – hvorki utan þings né innan - þegar sú stefnubreyting var gerð á síðasta ári að ríkið skyldi draga sig út úr eignarhaldi á húsnæði öldrunarstofnana. Þarna hefði þurft að spyrja hvaða hagsmunum þetta kæmi til með að þjóna og kynni svo að vera að þetta væri skref í samræmdu göngulagi til frekari markaðsvæðingar innan þessa geira. Lærum af reynslunni Hér þarf að læra af reynslunni eins og kostur er. Staðreyndin er sú að stefnan sem virðist hafa verið tekin hér á landi á sér fyrirmynd annars staðar og kemur þá Svíþjóð upp í hugann. Fyrir réttum tuttugu árum kom hingað til lands í boði BSRB Göran Dahlgren fyrrum stjórnandi lýðheilsuskrifstofu sænska heilbrigðisráðuneytisins, handhafi norrænu lýðheilsuverðlaunanna og höfundur fjölmargra bóka um lýðheilsumál. Á opnum fundi sagði hann frá þróun mála í heimalandi sínu. Ég minnist áhrifaríkra varnaðarorða hans gegn markaðsvæðingu heilbrigðiskerfisins og benti hann á líklegar afleiðingar.Fyrirlestur Dahlgrens var gefinn út í smábæklingi sem fór víða. Nú er Dahlgren mættur til Íslands á ný og nú í boði BSRB, ASÍ og Öryrkjabandlags Íslands. Með honum í för er Lisa Pelling, sem rannsakað hefur þessi mál og látið frá sér heyra í sænskri þjóðmálaumræðu. Og hver er svo reynslan? Og nú er spurningin hver er reynsla Svía af þeirri þróun sem Dahlgren sá í gerjun undir lok síðustu aldar? Frá þessu munu hann og Lisa Pelling greina á málþingi á fimmtudag kl 14 í Eddu, húsi íslenskunnar, en málstofan er auglýst á vefsíðum heildarsamtaka launafólks og Öryrkjabandalags Íslands.Í bæklingi eftir Dahlgren og Pelling sem þessi samtök hafa gefið út og kallast Jafnrétti í heilbrigðiskerfinu segir meðal annars í samantekt: Dreifir sér eins og veira „Undanfarna þrjá áratugi hefur sænska velferðarkerfið tekið miklum breytingum til hins verra fyrir aldraða, öryrkja, mikið veika sjúklinga og þá sem minna mega sín.Þessi þróun hófst í byrjun tíunda áratugar 20. aldar þegar hagnaðardrifnum fyrirtækjum var opnuð leið að sænsku velferðarþjónustunni – heilbrigðisþjónustu, skólum og umönnun – sem fram til þessa hafði verið rekin með skattfé úr almannasjóðum. Áhrifa markaðshyggju gætti í sífellt ríkara mæli í skipulagi og fjármögnun heilbrigðisþjónustunnar og leiddi þar eitt af öðru. Og þegar svo var komið að rekstrareiningum heilbrigðisþjónustunnar var gert að keppa sín á milli var þess skammt að bíða að einkafyrirtæki kæmu til sögunnar og þar með fjárfestar og einkasjúkratryggingar.Samhliða þessari þróun nálgaðist heilbrigðisþjónusta sem rekin er á vegum hins opinbera sífellt meira markaðinn og hina svokölluðu „new public management“ hugmyndafræði. Samkvæmt þeirri hugmyndafræði er ætlast til þess að heilsugæslustöðvar og sérfræðiþjónusta lækna, á vegum hins opinbera, fjármagni starfsemi sína samkvæmt reiknilíkani sem byggist á því að þjónustan standist samkeppnisverð. Arðsemissjónarmið hafa þannig sífellt sótt á innan almannaþjónustunnar og arðsemiskrafan – að allt þurfi að borga sig – hefur dreift sér eins og veira um allt heilbrigðiskerfið sem samfélagið rekur.“ Stöldrum við og ræðum málið Getur verið að Íslendingar séu að stefna í þessa sömu átt? Ef svo er hlýtur það að teljast vera lágmarkskrafa að efnt verði til umræðu um þessar breytingar áður en lengra er haldið. Þetta málþing er greinilega tilraun til að örva slíka umræðu og eiga ÖBÍ, BSRB og ASÍ lof skilið fyrir framtakið. Ögmundur Jónasson Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson ASÍ Stéttarfélög Heilbrigðismál Mest lesið Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Skoðun Vorbókaleysingar Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Er þetta í alvöru umdeild skoðun fámenns hóps? Snorri Másson skrifar Skoðun Liðveisla fyrir öll Atli Már Haraldsson skrifar Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar Skoðun Að standa við stóru orðin Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar Skoðun Ég virði þig og þín mörk, virðir þú mig og mín mörk ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun „Þessu er alltaf lofað fyrir kosningar en alltaf svikið“ Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þjóðaröryggi að vera aðildarríki að Evrópusambandinu Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Fullvalda utan sambandsríkja Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar - Salómonsdómur, lög og ólög Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Sjálfstæðir grunnskólar í hættu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Borgaralegur vígbúnaður Dr. Bjarni Már Magnússon skrifar Skoðun Áskoranir og tækni í heilbrigðisþjónustu Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Ósunginn óður til doktorsnema Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Tannhjól í mulningsvél? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Uppsagnarbréf til góða fólksins Daníel Freyr Jónsson skrifar Skoðun Kristni og íslam: Samfélag sem hvílir á skilningi Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Hugtakastríðið mikla Sigmar Guðmundsson skrifar Sjá meira
Góð vinkona mín brást ævinlega ókvæða við þegar sagt var í hennar áheyrn að þjóðfélagið væri að breytast. Nei, sagði hún þá ákveðið, þjóðfélagið er ekki að breytast, það er verið að breyta því, það eru alltaf gerendur. Hvort tveggja er náttúrlega rétt, annars vegar að þjóðfélagið tekur breytingum og svo er hitt að það eru alltaf einhverjir sem standa á bak við þessar breytingar. Og þegar um er að ræða grundvallarbreytingar sem snerta þjóðfélagið allt - okkur öll – þá er mikilvægt að við látum okkur þessar breytingar varða áður en það er um seinan, greinum hagsmuni og rýnum í hvað búi að baki. Hægt og hljótt og án umræðu Hér horfi ég sérstaklega til markaðsvæðingar heilbrigðisþjónustunnar sem gerist hægt og hljóðlega og í mörgum skrefum og yfirleitt án slíkrar umræðu.Það var til dæmis ekki mikil umræða sem fram fór í þjóðfélaginu – hvorki utan þings né innan - þegar sú stefnubreyting var gerð á síðasta ári að ríkið skyldi draga sig út úr eignarhaldi á húsnæði öldrunarstofnana. Þarna hefði þurft að spyrja hvaða hagsmunum þetta kæmi til með að þjóna og kynni svo að vera að þetta væri skref í samræmdu göngulagi til frekari markaðsvæðingar innan þessa geira. Lærum af reynslunni Hér þarf að læra af reynslunni eins og kostur er. Staðreyndin er sú að stefnan sem virðist hafa verið tekin hér á landi á sér fyrirmynd annars staðar og kemur þá Svíþjóð upp í hugann. Fyrir réttum tuttugu árum kom hingað til lands í boði BSRB Göran Dahlgren fyrrum stjórnandi lýðheilsuskrifstofu sænska heilbrigðisráðuneytisins, handhafi norrænu lýðheilsuverðlaunanna og höfundur fjölmargra bóka um lýðheilsumál. Á opnum fundi sagði hann frá þróun mála í heimalandi sínu. Ég minnist áhrifaríkra varnaðarorða hans gegn markaðsvæðingu heilbrigðiskerfisins og benti hann á líklegar afleiðingar.Fyrirlestur Dahlgrens var gefinn út í smábæklingi sem fór víða. Nú er Dahlgren mættur til Íslands á ný og nú í boði BSRB, ASÍ og Öryrkjabandlags Íslands. Með honum í för er Lisa Pelling, sem rannsakað hefur þessi mál og látið frá sér heyra í sænskri þjóðmálaumræðu. Og hver er svo reynslan? Og nú er spurningin hver er reynsla Svía af þeirri þróun sem Dahlgren sá í gerjun undir lok síðustu aldar? Frá þessu munu hann og Lisa Pelling greina á málþingi á fimmtudag kl 14 í Eddu, húsi íslenskunnar, en málstofan er auglýst á vefsíðum heildarsamtaka launafólks og Öryrkjabandalags Íslands.Í bæklingi eftir Dahlgren og Pelling sem þessi samtök hafa gefið út og kallast Jafnrétti í heilbrigðiskerfinu segir meðal annars í samantekt: Dreifir sér eins og veira „Undanfarna þrjá áratugi hefur sænska velferðarkerfið tekið miklum breytingum til hins verra fyrir aldraða, öryrkja, mikið veika sjúklinga og þá sem minna mega sín.Þessi þróun hófst í byrjun tíunda áratugar 20. aldar þegar hagnaðardrifnum fyrirtækjum var opnuð leið að sænsku velferðarþjónustunni – heilbrigðisþjónustu, skólum og umönnun – sem fram til þessa hafði verið rekin með skattfé úr almannasjóðum. Áhrifa markaðshyggju gætti í sífellt ríkara mæli í skipulagi og fjármögnun heilbrigðisþjónustunnar og leiddi þar eitt af öðru. Og þegar svo var komið að rekstrareiningum heilbrigðisþjónustunnar var gert að keppa sín á milli var þess skammt að bíða að einkafyrirtæki kæmu til sögunnar og þar með fjárfestar og einkasjúkratryggingar.Samhliða þessari þróun nálgaðist heilbrigðisþjónusta sem rekin er á vegum hins opinbera sífellt meira markaðinn og hina svokölluðu „new public management“ hugmyndafræði. Samkvæmt þeirri hugmyndafræði er ætlast til þess að heilsugæslustöðvar og sérfræðiþjónusta lækna, á vegum hins opinbera, fjármagni starfsemi sína samkvæmt reiknilíkani sem byggist á því að þjónustan standist samkeppnisverð. Arðsemissjónarmið hafa þannig sífellt sótt á innan almannaþjónustunnar og arðsemiskrafan – að allt þurfi að borga sig – hefur dreift sér eins og veira um allt heilbrigðiskerfið sem samfélagið rekur.“ Stöldrum við og ræðum málið Getur verið að Íslendingar séu að stefna í þessa sömu átt? Ef svo er hlýtur það að teljast vera lágmarkskrafa að efnt verði til umræðu um þessar breytingar áður en lengra er haldið. Þetta málþing er greinilega tilraun til að örva slíka umræðu og eiga ÖBÍ, BSRB og ASÍ lof skilið fyrir framtakið. Ögmundur Jónasson
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir skrifar
Skoðun Aðför að landsbyggðinni – og tilraun til að slá ryki í augu almennings Ingibjörg Isaksen skrifar
Skoðun Deyr mjólkurkýrin ef eigandi hennar fær eitt viðbótar mjólkurglas? Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir skrifar
Skoðun Frjáls umræða ekki lengur leyfð í USA – Skoðanafrelsi í hættu – Amerískt Gestapo í uppsiglingu? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Kynlíf veldur einhverfu: Opið bréf til Háskóla Íslands og fjölmiðla Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Margrét Oddný Leópoldsdóttir Skoðun
Réttur til endurtektarprófa: Jafnræði í námi fyrir alla stúdenta Vera Mist Magnúsdóttir,Guðlaug Eva Albertsdóttir Skoðun
Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum Skoðun
Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson Skoðun