Þegar forréttindafólk í valdastöðu skerðir mannréttindi jaðarsettra hópa Sema Erla Serdaroglu skrifar 14. júní 2024 18:30 Dagurinn í dag fer í sögubækurnar sem mikill sorgardagur. Alþingi hefur enn einu sinni samþykkt breytingar á útlendingalögum sem fela í sér frekari skerðingar á grundvallarréttindum fólks á flótta, sem þrengja að möguleikum fólks sem neyðst hefur til þess að flýja stríð, átök, ofsóknir eða aðrar hörmungar til þess að fá alþjóðlega vernd á Íslandi, og auka misrétti í garð flóttafólks og hreinlega valda þeim skaða. Þá er það varhugaverð þróun að einungis einn flokkur á Alþingi greiddi atkvæði gegn þessum ólögum. Nýlega var greint frá því að aldrei hafa fleiri verið á flótta í heiminum en nú, eða um 120 milljónir! Það er ekkert sem bendir til þess að flóttafólki muni fækka á næstu árum. Þvert á móti bendir margt til þess að því muni halda áfram að fjölga um ókomna tíð. Það er mikið áhyggjuefni að á sama tíma séu stjórnvöld víða um heim ítrekað að þrengja að möguleikum fólks í neyð til þess að komast í skjól og fá vernd frá því sem neyddi þau til þess að flýja heimaland sitt og skerða réttindi þeirra. Það á einnig við um íslensk stjórnvöld. Það er mikilvægt að horfa á þessar lagabreytingar í stærra samhengi. Það er, kerfisbundnu ferli íslenskra stjórnvalda til þess að takmarka komu flóttafólks til Íslands. Sú vinna náði ákveðnu hámarki, héldu mörg, þegar ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur samþykkti fyrir rúmu ári síðan lagabreytingar sem gerðu það löglegt að svipta flóttafólk allri grundvallarþjónustu og skilja það eftir án allra bjarga á götunni og berskjalda það gagnvart ofbeldi og misnotkun, sem hefur að mestu verið af höndum íslenska ríkisins síðan. Nýjustu lagabreytingarnar, sem einungis fimm einstaklingar á Alþingi kusu gegn, er liður í herferð ríkisstjórnarinnar gegn flóttafólki. Þær eru hluti af öryggisvæðingu flóttafólks (e. securitization of migration), sem felur í sér minni áherslu á mannréttindi og meiri áherslu á mannöryggi (e. human security). Í stað þess að horft sé til hættunnar sem einstaklingar flýja er litið á þá einstaklinga sem eru á flótta sem ógn við öryggi og stöðugleika þess samfélags sem það kemur til í leit að vernd. Mannréttindi skipta þar af leiðandi ekki lengur máli heldur er aukin áhersla lögð á verndun samfélagsins. Á sama tíma versna aðstæður flóttafólks og þrengt er að réttindum þess. Sú þróun, sem á sér stað víða um heim og birtist meðal annars í löggjöf sem felur í sér kerfisbundna mismunun, hefur farið fram fyrir opnum tjöldum á Íslandi í þó nokkur ár, undir forystu ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur og síðan ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar. Við könnumst öll við orðræðu ríkisstjórnarinnar um ógn, öryggi, stjórn landamæra, verndun innviða og kerfa og aukna skilvirkni, sem nota bene kemur 12 sinnum fram í texta dómsmálaráðherra með nýjustu lagabreytingunum. Þessi orðræða er hluti af öryggisvæðingu flóttafólks og ýtir undir tortryggni og glæpavæðingu flóttafólks. Nýjustu breytingarnar á lögum um útlendinga hafa ekki áhrif á íslensk landamæri, þau auka ekki skilvirkni íslenskrar stjórnsýslu, vernda enga innviði og eru ekki viðbrögð við neinni ógn eða óöryggi, einfaldlega vegna þess að flóttafólk ber enga ábyrgð á lélegum innviðum og okkur stafar ekki ógn af fólki á flótta. Þau lög sem samþykkt voru á Alþingi í dag fela í sér enn ein aðförina að fólki á flótta. Þau fela meðal annars í sér styttingu á dvalarleyfum flóttafólks, sem býr til aukna vinnu fyrir stjórnsýsluna og aukið óöryggi fyrir fólk. Ekki mikil skilvirkni í því. Þau fela í sér að fækka nefndarmönnum kærunefndar Útlendingamála og gera skipun þeirra ótímabundna og auka valdsvið þeirra, sem er ekki hollt neinum sem mætir í vinnuna og hefur örlög fólks í höndum sínum. Þá færist skipun þeirra alfarið til dómsmálaráðherra, sem þýðir að mannréttindasamtök fá ekki lengur að skipa fulltrúa í nefndina. Slíkar breytingar draga úr aðhaldi og skapa algjört vantraust á nefndina og málaflokkinn. Með breytingunum eru réttindi flóttafólks til alþjóðlegrar verndar skert verulega. Ekki verður lengur litið til þess að „hafi umsækjandi slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæla annars með því“ þegar fólk sækir hér um alþjóðlega vernd. Stjórnvöld hafa fjarlægt úr lögum ákvæði sem hefur falið í sér ákveðna réttarvernd fyrir fólk sem er í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sem til dæmis hefur búið við ómannúðlega meðferð og ofbeldi í öðrum ríkjum. Þá mun fólk sem sækir um alþjóðlega vernd ekki lengur fá efnismeðferð ef stjórnvöld hafa ekki unnið úr máli þeirra eftir 12 mánuði. Skilvirknin, sjáið til. Þá fela lögin í sér alvarlega skerðingu á möguleikum fólks með verndarstöðu til fjölskyldusameiningar, sem er hluti af grundvallarréttindum flóttafólks. Gildistaka laganna hefur það í för með sér að fjölskyldum er nú ekki gert kleift að sameinast fyrir en a.m.k. 2 árum eftir að dvalarleyfi einstaklings á flótta hefur verið samþykkt í fyrsta sinn, og væntanlega mun síðar, ef tekið er tillit til algengs málsmeðferðartíma vegna fjölskyldusameiningar. Með því að lengja þann tíma sem það mun taka fólk sem er að koma úr afar erfiðum aðstæðum, jafnvel af átakasvæðum, að sameinast fjölskyldumeðlimum sínum, sem yfirleitt eru enn í hættulegum aðstæðum, að því gefnu að það lifir biðina af, gerast stjórnvöld sek um valda flóttafólki viljandi skaða, sem stundum er óafturkræfur. Slíkt ýtir undir vanlíðan, ótta og óöryggi fólks og kemur í veg fyrir að það geti unnið úr áföllum sínum. Það stuðlar að frekari félagslegri einangrun og torveldar inngildingu flóttafólks í íslenskt samfélag, sem stjórnvöld hafa á öðrum vettvangi sagst ætla að leggja áherslu á. Þá eru lögin brot á Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna sem kveða á um að börn skuli ekki vera aðskilin foreldrum sínum og stjórnvöld hafa því vísvitandi skert mannréttindi flóttabarna. Þingfólk ríkisstjórnarflokkanna talar mikið um að við vinnslu þessara laga hafi verið víðtækt samráð við hina ýmsu hagsmunaaðila, þau engið meira en 20 umsagnir um lagafrumvarpið og tekið á móti fjölda gesta í nefnd til þess að fá fram skoðanir þeirra á lögunum. Það er vissulega rétt, ég var einn af þeim. Verst er að stjórnvöld tóku ekkert tillit til þeirra gagnrýnis- og áhyggjuradda sem komu fram, ekki frekar en fyrri daginn. Íslensk stjórnvöld, vestrænt forréttindafólk sem þekkir fátt annað en öryggið sem fólk á flótta er í leit að, virðist ekki gera sér grein fyrir því að það eru mannréttindi að sækja um alþjóðlega vernd, ekki glæpur, og að mannréttindi megi ekki skerða. Þetta eru spor sem hræða. Höfundur er formaður Solaris - hjálparsamtaka fyrir hælisleitendur og flóttafólk á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Innflytjendamál Flóttafólk á Íslandi Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Öryrkjar í fjötrum fátæktar Svanberg Hreinsson Skoðun Aðgangur krakka að efni á íslensku versnar stöðugt Sverrir Norland Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun Kvöldstund á öldrunarspítalanum Sigrún Þorgrímsdóttir Skoðun Nú sannast hið fornkveðna: kvótakerfið hefur ekkert með fiskvernd að gera Kjartan Sveinsson Skoðun Örfá orð um Mannréttindastofnun Íslands Henry Alexander Henrysson Skoðun Hækkum lágmarkið Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt Skoðun Skoðun Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon skrifar Skoðun Litróf mannkyns og tækifærin til að víkka sjóndeildarhringinn Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tíu góð ráð fyrir ferðalagið Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Árás á lýðræðið í landinu: Íslenskað streymi eða ekki! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Sterkari grunnskóli með gjaldfrjálsum skólamáltíðum Orri Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Örfá orð um Mannréttindastofnun Íslands Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Öryrkjar í fjötrum fátæktar Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Aðgangur krakka að efni á íslensku versnar stöðugt Sverrir Norland skrifar Skoðun Lagareldi í lagalegu tómarúmi Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Ástand í leikskólamálum? Nicole Leigh Mosty skrifar Skoðun Kvöldstund á öldrunarspítalanum Sigrún Þorgrímsdóttir skrifar Skoðun Ráðherra ber mikla ábyrgð Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa ekki hug á inngöngu í ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hækkum lágmarkið Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjölskylduparadís Samfylkingarinnar í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Verbúðin í boði VG! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Fjárfest í menningu Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þar byggði Ingólfur - 1150 ár frá upphafi landnáms í Reykjarvík - Árni Árnason skrifar Skoðun Nú sannast hið fornkveðna: kvótakerfið hefur ekkert með fiskvernd að gera Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson skrifar Skoðun Til hamingju Grænland Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Hærri fæðingarorlofsgreiðslur – en bara fyrir suma foreldra Aldís Mjöll Geirsdóttir skrifar Skoðun Sumarsólstöður og leitin að lækningu við MND Karen Eva Halldórsdóttir skrifar Skoðun 100 ára ártíð Ólafíu Jóhannsdóttur: Aðgát skal höfð í nærveru sálar Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin í forgang! Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gerum það mögulegt fyrir íslenskar barnafjölskyldur að flytja heim! Dóra Sóldís Ásmundardóttir skrifar Skoðun Ófagleg vinnubrögð HSU og FSRE Helgi Kjartansson skrifar Skoðun Hvort er betra, kreditkort eða debetkort? Haukur Skúlason skrifar Skoðun Blóðgjöf - Taktu þátt Aðalsteinn Sigfússon skrifar Sjá meira
Dagurinn í dag fer í sögubækurnar sem mikill sorgardagur. Alþingi hefur enn einu sinni samþykkt breytingar á útlendingalögum sem fela í sér frekari skerðingar á grundvallarréttindum fólks á flótta, sem þrengja að möguleikum fólks sem neyðst hefur til þess að flýja stríð, átök, ofsóknir eða aðrar hörmungar til þess að fá alþjóðlega vernd á Íslandi, og auka misrétti í garð flóttafólks og hreinlega valda þeim skaða. Þá er það varhugaverð þróun að einungis einn flokkur á Alþingi greiddi atkvæði gegn þessum ólögum. Nýlega var greint frá því að aldrei hafa fleiri verið á flótta í heiminum en nú, eða um 120 milljónir! Það er ekkert sem bendir til þess að flóttafólki muni fækka á næstu árum. Þvert á móti bendir margt til þess að því muni halda áfram að fjölga um ókomna tíð. Það er mikið áhyggjuefni að á sama tíma séu stjórnvöld víða um heim ítrekað að þrengja að möguleikum fólks í neyð til þess að komast í skjól og fá vernd frá því sem neyddi þau til þess að flýja heimaland sitt og skerða réttindi þeirra. Það á einnig við um íslensk stjórnvöld. Það er mikilvægt að horfa á þessar lagabreytingar í stærra samhengi. Það er, kerfisbundnu ferli íslenskra stjórnvalda til þess að takmarka komu flóttafólks til Íslands. Sú vinna náði ákveðnu hámarki, héldu mörg, þegar ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur samþykkti fyrir rúmu ári síðan lagabreytingar sem gerðu það löglegt að svipta flóttafólk allri grundvallarþjónustu og skilja það eftir án allra bjarga á götunni og berskjalda það gagnvart ofbeldi og misnotkun, sem hefur að mestu verið af höndum íslenska ríkisins síðan. Nýjustu lagabreytingarnar, sem einungis fimm einstaklingar á Alþingi kusu gegn, er liður í herferð ríkisstjórnarinnar gegn flóttafólki. Þær eru hluti af öryggisvæðingu flóttafólks (e. securitization of migration), sem felur í sér minni áherslu á mannréttindi og meiri áherslu á mannöryggi (e. human security). Í stað þess að horft sé til hættunnar sem einstaklingar flýja er litið á þá einstaklinga sem eru á flótta sem ógn við öryggi og stöðugleika þess samfélags sem það kemur til í leit að vernd. Mannréttindi skipta þar af leiðandi ekki lengur máli heldur er aukin áhersla lögð á verndun samfélagsins. Á sama tíma versna aðstæður flóttafólks og þrengt er að réttindum þess. Sú þróun, sem á sér stað víða um heim og birtist meðal annars í löggjöf sem felur í sér kerfisbundna mismunun, hefur farið fram fyrir opnum tjöldum á Íslandi í þó nokkur ár, undir forystu ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur og síðan ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar. Við könnumst öll við orðræðu ríkisstjórnarinnar um ógn, öryggi, stjórn landamæra, verndun innviða og kerfa og aukna skilvirkni, sem nota bene kemur 12 sinnum fram í texta dómsmálaráðherra með nýjustu lagabreytingunum. Þessi orðræða er hluti af öryggisvæðingu flóttafólks og ýtir undir tortryggni og glæpavæðingu flóttafólks. Nýjustu breytingarnar á lögum um útlendinga hafa ekki áhrif á íslensk landamæri, þau auka ekki skilvirkni íslenskrar stjórnsýslu, vernda enga innviði og eru ekki viðbrögð við neinni ógn eða óöryggi, einfaldlega vegna þess að flóttafólk ber enga ábyrgð á lélegum innviðum og okkur stafar ekki ógn af fólki á flótta. Þau lög sem samþykkt voru á Alþingi í dag fela í sér enn ein aðförina að fólki á flótta. Þau fela meðal annars í sér styttingu á dvalarleyfum flóttafólks, sem býr til aukna vinnu fyrir stjórnsýsluna og aukið óöryggi fyrir fólk. Ekki mikil skilvirkni í því. Þau fela í sér að fækka nefndarmönnum kærunefndar Útlendingamála og gera skipun þeirra ótímabundna og auka valdsvið þeirra, sem er ekki hollt neinum sem mætir í vinnuna og hefur örlög fólks í höndum sínum. Þá færist skipun þeirra alfarið til dómsmálaráðherra, sem þýðir að mannréttindasamtök fá ekki lengur að skipa fulltrúa í nefndina. Slíkar breytingar draga úr aðhaldi og skapa algjört vantraust á nefndina og málaflokkinn. Með breytingunum eru réttindi flóttafólks til alþjóðlegrar verndar skert verulega. Ekki verður lengur litið til þess að „hafi umsækjandi slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæla annars með því“ þegar fólk sækir hér um alþjóðlega vernd. Stjórnvöld hafa fjarlægt úr lögum ákvæði sem hefur falið í sér ákveðna réttarvernd fyrir fólk sem er í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sem til dæmis hefur búið við ómannúðlega meðferð og ofbeldi í öðrum ríkjum. Þá mun fólk sem sækir um alþjóðlega vernd ekki lengur fá efnismeðferð ef stjórnvöld hafa ekki unnið úr máli þeirra eftir 12 mánuði. Skilvirknin, sjáið til. Þá fela lögin í sér alvarlega skerðingu á möguleikum fólks með verndarstöðu til fjölskyldusameiningar, sem er hluti af grundvallarréttindum flóttafólks. Gildistaka laganna hefur það í för með sér að fjölskyldum er nú ekki gert kleift að sameinast fyrir en a.m.k. 2 árum eftir að dvalarleyfi einstaklings á flótta hefur verið samþykkt í fyrsta sinn, og væntanlega mun síðar, ef tekið er tillit til algengs málsmeðferðartíma vegna fjölskyldusameiningar. Með því að lengja þann tíma sem það mun taka fólk sem er að koma úr afar erfiðum aðstæðum, jafnvel af átakasvæðum, að sameinast fjölskyldumeðlimum sínum, sem yfirleitt eru enn í hættulegum aðstæðum, að því gefnu að það lifir biðina af, gerast stjórnvöld sek um valda flóttafólki viljandi skaða, sem stundum er óafturkræfur. Slíkt ýtir undir vanlíðan, ótta og óöryggi fólks og kemur í veg fyrir að það geti unnið úr áföllum sínum. Það stuðlar að frekari félagslegri einangrun og torveldar inngildingu flóttafólks í íslenskt samfélag, sem stjórnvöld hafa á öðrum vettvangi sagst ætla að leggja áherslu á. Þá eru lögin brot á Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna sem kveða á um að börn skuli ekki vera aðskilin foreldrum sínum og stjórnvöld hafa því vísvitandi skert mannréttindi flóttabarna. Þingfólk ríkisstjórnarflokkanna talar mikið um að við vinnslu þessara laga hafi verið víðtækt samráð við hina ýmsu hagsmunaaðila, þau engið meira en 20 umsagnir um lagafrumvarpið og tekið á móti fjölda gesta í nefnd til þess að fá fram skoðanir þeirra á lögunum. Það er vissulega rétt, ég var einn af þeim. Verst er að stjórnvöld tóku ekkert tillit til þeirra gagnrýnis- og áhyggjuradda sem komu fram, ekki frekar en fyrri daginn. Íslensk stjórnvöld, vestrænt forréttindafólk sem þekkir fátt annað en öryggið sem fólk á flótta er í leit að, virðist ekki gera sér grein fyrir því að það eru mannréttindi að sækja um alþjóðlega vernd, ekki glæpur, og að mannréttindi megi ekki skerða. Þetta eru spor sem hræða. Höfundur er formaður Solaris - hjálparsamtaka fyrir hælisleitendur og flóttafólk á Íslandi.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun
Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun
Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon skrifar
Skoðun Litróf mannkyns og tækifærin til að víkka sjóndeildarhringinn Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Nú sannast hið fornkveðna: kvótakerfið hefur ekkert með fiskvernd að gera Kjartan Sveinsson skrifar
Skoðun Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson skrifar
Skoðun 100 ára ártíð Ólafíu Jóhannsdóttur: Aðgát skal höfð í nærveru sálar Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Gerum það mögulegt fyrir íslenskar barnafjölskyldur að flytja heim! Dóra Sóldís Ásmundardóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun
Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun
Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt Skoðun