Fyrirbærið Wolt - Að taka allan gróðann en enga ábyrgð Halldór Oddsson og Saga Kjartansdóttir skrifa 4. júní 2024 09:01 Nýverið komu fram fréttir af því að um 20 af okkar berskjölduðustu systkinum hafi „gerst sek“ um brot á atvinnuréttindum útlendinga með því að sendast með mat fyrir eitthvað fyrirbæri sem heitir Wolt. Viðbrögð fyrirbærisins Wolt í kjölfarið slær líklega öll fyrri met um algjört skeytingar- og ábyrgðarleysi alþjóðlegra fyrirtækja sem leynt og ljóst byggja viðskiptamódel sitt á hagnýtingu einstaklinga í berskjaldaðri stöðu. Kerfi sem varpar ábyrgðinni á fátækt fólk í neyð en horfir fram hjá ábyrgð alþjóðlegra stórfyrirtækja hlýtur að kalla á stórar spurningar. Um leið og undirrituð kalla eftir því að yfirvöld meðhöndli mál þessara berskjölduðu systkina okkar af mannúð, er rétt að beina athyglinni að því hvar ábyrgðin liggur í raun og veru. Miklum völdum fylgir mikil ábyrgð Undanfarin ár hafa sprottið upp um allan heim fyrirbæri sem byggja rekstrarmódel sitt á því að miðla þjónustumöguleikum með rafrænum hætti til notenda. Þekktast þessara fyrirbæra er líklega hið bandaríska Uber sem hefur ásamt svipuðum forritum gjörbreytt allri akstursþjónustu. Því miður hafa of mörg þessara fyrirbæra gleymt sér í algjörlega ábyrgðarlausri gróðrahyggju. Auðvitað eru tæknibreytingar almennt jákvæðar og geta verið forsenda framfara og aukinna lífsgæða í samfélögum. En þegar græðgin tekur yfir og tækninýjungarnar eru notaðar leynt og ljóst til að knýja niður kaup og kjör þeirra sem vinna störfin, sem gerist með svona uppbroti á heilum þjónustugreinum, eru þær farnar að snúast upp í andhverfu sína. Ábyrgir rekstraraðilar sem setja langtímahagsmuni framar skammtímagróða átta sig hins vegar á því að ef þessi hluti þjónustustarfsemi á að vera sjálfbær, þá þarf að skipta kökunni með sanngjörnum hætti. Þannig hafa í nágrannalöndunum fjölmörg sambærileg fyrirbæri og Wolt blessunarlega talið hag sínum betur borgið með því að viðurkenna að þjónustuveitendur eru starfsfólk og hafa gengið frá kjarasamningum við viðeigandi stéttarfélög. Notendur þjónustunnar eru alsáttir við aukið aðgengi og framboð af ýmis konar þjónustu sem þessi fyrirbæri veita en þessir sömu notendur vilja síður en svo vera þátttakendur í að nota uppbrot þjónustunnar til að knýja niður hlutdeild þeirra sem veita hana í verðinu. ASÍ og stéttarfélögin hafa gögn undir höndum sem sýna að sendlar hjá Wolt á Íslandi sem hjóla, keyra eða ganga með matarsendingar með rennblautan 7 stiga vorlægðarvindinn í andlitið, gera það fyrir skammarlega léleg laun. Kerfið byggir svo á fullkomlega ógagnsæjum einhliða verðmyndunar-algóriþma sem hannaður er til að finna sársaukaþröskuldinn um hversu fáar krónur er hægt að koma í vasa sendilsins án þess að viðkomandi hætti að sjá tilgang vinnunnar. Framangreint rímar fullkomlega við það sem virðist vera í gangi hjá Wolt og mörgum sambærilegum fyrirbærum í löndunum í kringum okkur. Það er alltaf einhver sem borgar Ýmis mál hafa komið upp undanfarin misseri þar sem einhvers konar sanngirnissáttmáli og jafnvel hegningarlög hafa verið brotin Í tengslum við þau hefur fjöldi einstaklinga og fyrirtækja leitað til ASÍ og stéttarfélaganna og viljað vera hluti af lausninni og stuðla að því að almennrar sanngirni sé gætt. Skilaboð ASÍ og stéttarfélaganna eru skýr; það sem hljómar of ódýrt til að vera satt er þá bara greitt af einhverjum öðrum, oftast hagnýttum einstaklingi, umhverfinu eða bara jafnvel af okkur sjálfum í gegnum lægra launastig í landinu. Þegar öllu er á botninn hvolft, þá er alltaf einhver sem borgar hinn raunverulega kostnað. Áskorun! Það er auðvelt að snúa blinda auganu að breytingum á vinnumarkaði og vera hluti af ábyrgðarlausri forréttindastétt sem leyfir sér að kaupa grunsamlega ódýra vöru/þjónustu sem byggir að stórum hluta á hagnýtingu einstaklinga sem ef hefðu val, myndu ekki velja sér þau störf sem engin annar vill. En að velja blinda augað er í raun að velja ábyrgðarleysi. Undirrituð skora á neytendur og þau fyrirtæki sem velja að tengja nafnið sitt við Wolt að spyrja áleitinna spurninga um kjör sendla og vera hluti af lausninni frekar en vandanum. Að lokum skora undirrituð á Wolt, hvað það sem þú ert og hvar sem þú ert, að axla ábyrgð á áhrifum starfsemi sinnar og sanngjörnu launastigi. Það má skrifa margt og mikið um fyrirbæri eins og gerviverktöku, hvað sé atvinnurekandi og launafólk í skilningi skattaréttar, vinnuréttar o.s.frv. en við látum það liggja á milli hluta að sinni og kjósum frekar að skora á Wolt að axla raunveruleg ábyrgð og gera kjarasamning um störfin. Þar til það verður gert hljóta siðferðislega þenkjandi einstaklingar að sjóða sér hafragraut ef þeir eru svangir frekar en að kíkja á hvað er í boði hjá Wolt í símanum. Halldór Oddsson, sviðsstjóri lögfræði- og vinnumarkaðssviðs ASÍSaga Kjartansdóttir, sérfræðingur á lögfræði og vinnumarkaðssviði ASÍ Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Veitingastaðir Vinnumarkaður Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Aðgangur krakka að efni á íslensku versnar stöðugt Sverrir Norland Skoðun Öryrkjar í fjötrum fátæktar Svanberg Hreinsson Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun Örfá orð um Mannréttindastofnun Íslands Henry Alexander Henrysson Skoðun Kvöldstund á öldrunarspítalanum Sigrún Þorgrímsdóttir Skoðun Hækkum lágmarkið Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Sterkari grunnskóli með gjaldfrjálsum skólamáltíðum Orri Páll Jóhannsson Skoðun Halldór 22.06.2024 Halldór Skoðun Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon skrifar Skoðun Litróf mannkyns og tækifærin til að víkka sjóndeildarhringinn Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tíu góð ráð fyrir ferðalagið Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Árás á lýðræðið í landinu: Íslenskað streymi eða ekki! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Sterkari grunnskóli með gjaldfrjálsum skólamáltíðum Orri Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Örfá orð um Mannréttindastofnun Íslands Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Öryrkjar í fjötrum fátæktar Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Aðgangur krakka að efni á íslensku versnar stöðugt Sverrir Norland skrifar Skoðun Lagareldi í lagalegu tómarúmi Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Ástand í leikskólamálum? Nicole Leigh Mosty skrifar Skoðun Kvöldstund á öldrunarspítalanum Sigrún Þorgrímsdóttir skrifar Skoðun Ráðherra ber mikla ábyrgð Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa ekki hug á inngöngu í ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hækkum lágmarkið Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjölskylduparadís Samfylkingarinnar í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Verbúðin í boði VG! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Fjárfest í menningu Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þar byggði Ingólfur - 1150 ár frá upphafi landnáms í Reykjarvík - Árni Árnason skrifar Skoðun Nú sannast hið fornkveðna: kvótakerfið hefur ekkert með fiskvernd að gera Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson skrifar Skoðun Til hamingju Grænland Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Hærri fæðingarorlofsgreiðslur – en bara fyrir suma foreldra Aldís Mjöll Geirsdóttir skrifar Skoðun Sumarsólstöður og leitin að lækningu við MND Karen Eva Halldórsdóttir skrifar Skoðun 100 ára ártíð Ólafíu Jóhannsdóttur: Aðgát skal höfð í nærveru sálar Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin í forgang! Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gerum það mögulegt fyrir íslenskar barnafjölskyldur að flytja heim! Dóra Sóldís Ásmundardóttir skrifar Skoðun Ófagleg vinnubrögð HSU og FSRE Helgi Kjartansson skrifar Skoðun Hvort er betra, kreditkort eða debetkort? Haukur Skúlason skrifar Skoðun Blóðgjöf - Taktu þátt Aðalsteinn Sigfússon skrifar Sjá meira
Nýverið komu fram fréttir af því að um 20 af okkar berskjölduðustu systkinum hafi „gerst sek“ um brot á atvinnuréttindum útlendinga með því að sendast með mat fyrir eitthvað fyrirbæri sem heitir Wolt. Viðbrögð fyrirbærisins Wolt í kjölfarið slær líklega öll fyrri met um algjört skeytingar- og ábyrgðarleysi alþjóðlegra fyrirtækja sem leynt og ljóst byggja viðskiptamódel sitt á hagnýtingu einstaklinga í berskjaldaðri stöðu. Kerfi sem varpar ábyrgðinni á fátækt fólk í neyð en horfir fram hjá ábyrgð alþjóðlegra stórfyrirtækja hlýtur að kalla á stórar spurningar. Um leið og undirrituð kalla eftir því að yfirvöld meðhöndli mál þessara berskjölduðu systkina okkar af mannúð, er rétt að beina athyglinni að því hvar ábyrgðin liggur í raun og veru. Miklum völdum fylgir mikil ábyrgð Undanfarin ár hafa sprottið upp um allan heim fyrirbæri sem byggja rekstrarmódel sitt á því að miðla þjónustumöguleikum með rafrænum hætti til notenda. Þekktast þessara fyrirbæra er líklega hið bandaríska Uber sem hefur ásamt svipuðum forritum gjörbreytt allri akstursþjónustu. Því miður hafa of mörg þessara fyrirbæra gleymt sér í algjörlega ábyrgðarlausri gróðrahyggju. Auðvitað eru tæknibreytingar almennt jákvæðar og geta verið forsenda framfara og aukinna lífsgæða í samfélögum. En þegar græðgin tekur yfir og tækninýjungarnar eru notaðar leynt og ljóst til að knýja niður kaup og kjör þeirra sem vinna störfin, sem gerist með svona uppbroti á heilum þjónustugreinum, eru þær farnar að snúast upp í andhverfu sína. Ábyrgir rekstraraðilar sem setja langtímahagsmuni framar skammtímagróða átta sig hins vegar á því að ef þessi hluti þjónustustarfsemi á að vera sjálfbær, þá þarf að skipta kökunni með sanngjörnum hætti. Þannig hafa í nágrannalöndunum fjölmörg sambærileg fyrirbæri og Wolt blessunarlega talið hag sínum betur borgið með því að viðurkenna að þjónustuveitendur eru starfsfólk og hafa gengið frá kjarasamningum við viðeigandi stéttarfélög. Notendur þjónustunnar eru alsáttir við aukið aðgengi og framboð af ýmis konar þjónustu sem þessi fyrirbæri veita en þessir sömu notendur vilja síður en svo vera þátttakendur í að nota uppbrot þjónustunnar til að knýja niður hlutdeild þeirra sem veita hana í verðinu. ASÍ og stéttarfélögin hafa gögn undir höndum sem sýna að sendlar hjá Wolt á Íslandi sem hjóla, keyra eða ganga með matarsendingar með rennblautan 7 stiga vorlægðarvindinn í andlitið, gera það fyrir skammarlega léleg laun. Kerfið byggir svo á fullkomlega ógagnsæjum einhliða verðmyndunar-algóriþma sem hannaður er til að finna sársaukaþröskuldinn um hversu fáar krónur er hægt að koma í vasa sendilsins án þess að viðkomandi hætti að sjá tilgang vinnunnar. Framangreint rímar fullkomlega við það sem virðist vera í gangi hjá Wolt og mörgum sambærilegum fyrirbærum í löndunum í kringum okkur. Það er alltaf einhver sem borgar Ýmis mál hafa komið upp undanfarin misseri þar sem einhvers konar sanngirnissáttmáli og jafnvel hegningarlög hafa verið brotin Í tengslum við þau hefur fjöldi einstaklinga og fyrirtækja leitað til ASÍ og stéttarfélaganna og viljað vera hluti af lausninni og stuðla að því að almennrar sanngirni sé gætt. Skilaboð ASÍ og stéttarfélaganna eru skýr; það sem hljómar of ódýrt til að vera satt er þá bara greitt af einhverjum öðrum, oftast hagnýttum einstaklingi, umhverfinu eða bara jafnvel af okkur sjálfum í gegnum lægra launastig í landinu. Þegar öllu er á botninn hvolft, þá er alltaf einhver sem borgar hinn raunverulega kostnað. Áskorun! Það er auðvelt að snúa blinda auganu að breytingum á vinnumarkaði og vera hluti af ábyrgðarlausri forréttindastétt sem leyfir sér að kaupa grunsamlega ódýra vöru/þjónustu sem byggir að stórum hluta á hagnýtingu einstaklinga sem ef hefðu val, myndu ekki velja sér þau störf sem engin annar vill. En að velja blinda augað er í raun að velja ábyrgðarleysi. Undirrituð skora á neytendur og þau fyrirtæki sem velja að tengja nafnið sitt við Wolt að spyrja áleitinna spurninga um kjör sendla og vera hluti af lausninni frekar en vandanum. Að lokum skora undirrituð á Wolt, hvað það sem þú ert og hvar sem þú ert, að axla ábyrgð á áhrifum starfsemi sinnar og sanngjörnu launastigi. Það má skrifa margt og mikið um fyrirbæri eins og gerviverktöku, hvað sé atvinnurekandi og launafólk í skilningi skattaréttar, vinnuréttar o.s.frv. en við látum það liggja á milli hluta að sinni og kjósum frekar að skora á Wolt að axla raunveruleg ábyrgð og gera kjarasamning um störfin. Þar til það verður gert hljóta siðferðislega þenkjandi einstaklingar að sjóða sér hafragraut ef þeir eru svangir frekar en að kíkja á hvað er í boði hjá Wolt í símanum. Halldór Oddsson, sviðsstjóri lögfræði- og vinnumarkaðssviðs ASÍSaga Kjartansdóttir, sérfræðingur á lögfræði og vinnumarkaðssviði ASÍ
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun
Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun
Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon skrifar
Skoðun Litróf mannkyns og tækifærin til að víkka sjóndeildarhringinn Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Nú sannast hið fornkveðna: kvótakerfið hefur ekkert með fiskvernd að gera Kjartan Sveinsson skrifar
Skoðun Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson skrifar
Skoðun 100 ára ártíð Ólafíu Jóhannsdóttur: Aðgát skal höfð í nærveru sálar Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Gerum það mögulegt fyrir íslenskar barnafjölskyldur að flytja heim! Dóra Sóldís Ásmundardóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun
Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun