Heilt kjörtímabil án árangurs í loftslagsmálum Andrés Ingi Jónsson skrifar 28. maí 2024 15:54 Í dag stóð Umhverfisstofnun fyrir Loftslagsdeginum í Hörpu, viðburði sem er búinn að festa sig í sessi sem árlegt tilefni til að taka stöðuna og ræða staðreyndir í kringum loftslagsmálin. Fullur salur af sérfræðingum og áhugafólki þurfti þar, líkt og undanfarin ár, að hlusta á umhverfisráðherra lýsa stöðu sem engin kannast við nema þau sem eyða flestum dögum í grænþvottaherbergjum ríkisstjórnarinnar. Þegar tvö og hálft ár eru liðin frá því að núverandi ráðherra tók við embætti er orðið verulega vandræðalegt að hann hafi ekki enn haft kraft til að uppfæra aðgerðaáætlun í loftslagsmálum. Enn er spilað eftir handbók frá því fyrir fjórum árum, sem er löngu úrelt. Ráðherranum finnst það ekki stórmál, því eins og hann sagði í ávarpi á Loftslagsdeginum: „Við verðum ekki dæmd á því hvenær aðgerðaáætlunin kom fram, eða hvenær hún er uppfærð, við verðum dæmd á því hvernig gengur.“ Nú, og hvernig gengur þá ríkisstjórninni í loftslagsmálum? Árangur er ekki að nást Það hittist svo illa á fyrir umhverfisráðherra, að daginn fyrir Loftslagsdaginn birtust nýjustu tölur Umhverfisstofnunar um losun gróðurhúsalofttegunda. Þær eru ekki góður vitnisburður fyrir sjö ára valdatíð ríkisstjórnarinnar. Samfélagslosun stóð í stað á milli 2021 og 2022, eftir að hafa aukist árið á undan. Allt bendir síðan til að 2023 muni losun aftur aukast. Markmiðið á að vera að draga úr losun á hverju ári, ef ráðherrann skyldi hafa gleymt því. Ef yfirlýst markmið ríkisstjórnarinnar um 55% samdrátt á að nást, þá er það farið að kalla á 8% samdrátt í losun á hverju einasta ári. Raunin er hins vegar að miðað við 2016, árið áður en ríkisstjórnin tók við, þá hefur samfélagslosun bara lækkað um 4% árið 2022. Allur tími ríkisstjórnarinnar hefur skilað helmingi af þeim árangri sem þarf að ná á hverju einasta ári. Ef við eigum að dæma ríkisstjórnina á því hvernig gengur, þá verður sá dómur ekki góður. Ríkisstjórnin stefnir í að klára heilt kjörtímabil án nokkurs mælanlegs árangurs í loftslagsmálum. Aðgerðir án áætlunar Fyrir áhugafólk um loftslagsmál hefur umræðan um aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum verið vandræðaleg síðustu mánuði. Með réttu hefði þurft að uppfæra hana strax í byrjun kjörtímabils, bæði til að endurspegla að ríkisstjórnin hélt því fram við stjórnarmyndun 2021 að hún ætlaði að auka metnað í málaflokknum, en líka vegna þess að eldri aðgerðaáætlunin byggir á formlegum markmiðum gagnvart Evrópusambandinu sem voru úrelt heilu ári fyrr. Allan nýliðinn vetur hefur verið sagt að vinna við aðgerðaáætlun sé á lokametrunum. Dagsetningar hafa verið teknar frá til að kynna hana, ráðherra hefur sent þingnefndum minnisblöð þar sem sagt er hvenær hennar er að vænta. Ef ríkisstjórninni hefði verið einhver alvara með að ná árangri í loftslagsmálum hefði þessi vinna verið sett í algjöran forgang. En alltaf er hætt við og nýja áætlunin frestast. Þetta er farið að minna á tímabilið þegar Sálin hans Jóns míns virtist halda lokatónleika oft á ári – og meira að segja umhverfisráðherra sjálfum virðist farið að finnast þetta vandræðalegt. En hvað tefur? Umhverfisráðherra segir að hann sé að gera eitthvað sem aldrei hefur verið gert áður, skellir skuldinni þannig á andvaraleysi forvera sinna. En þegar skoðað er hvað hann meinar, þá er hin mikla nýsköpun í stefnumótun sem hefur tafið áætlunargerðina von úr viti einfaldlega að haft hefur verið samráð við atvinnulífið. Þó það nú væri – og hvenær urðu það ný vinnubrögð hjá ráðherrum að eiga samráð við áætlanagerð? Miklu líklegra er að tafirnar stafi af forystuleysi umhverfisráðherra sjálfs. Sumar atvinnugreinar voru beðnar um að skila sínum hugmyndum inn í aðgerðaáætlun, án þess að því fylgdi skýrt yfirmarkmið ríkisstjórnarinnar til að máta allar aðgerðir upp við. Búist er við að Íslandi verði úthlutað markmiði um 40% samdrátt í samfélagslosun í gegnum samstarfið við Evrópusambandið, en í stjórnarsáttmála er gengið lengra og talað um 55% samdrátt í samfélagslosun fyrir 2030. Í svörum ráðherra á Loftslagsdeginum kom fram að þær aðgerðir í óbirtu áætluninni sem væri búið að meta væru að skila 35% samdrætti – sem er sama og í úreltri áætlun síðasta kjörtímabils – þannig að ráðherrann reynir ekki einu sinni að fylla út í eigin markmið. Fáum öll með, setjum kraft í samtalið Í undirbúningi óbirtu aðgerðaáætlunarinnar hefur verið unnið með ólíkum atvinnugeirum að fyrirmynd ýmissa nágrannaríkja okkar. Þetta er skynsamleg leið til að tryggja að sérþekking skili sér í vinnuna. Hins vegar voru ekki allir stærstu atvinnuvegirnir fengnir með í vinnuna, en það er eitthvað sem þarf að skoða vel þegar áætlunin birtist okkur loksins. Stærri vandi birtist hins vegar í því hversu lengi umhverfisráðherra hefur verið að pukrast með vinnu við aðgerðaáætlunina. Aðkoma umhverfisverndarsamtaka hefur lítil sem engin verið og Loftslagsráð hefur verið nánast óstarfandi undanfarið ár, þannig að vinnuna hefur skort þá mikilvægu rýni sem er hægt að fá frá þeim sérfræðingum. Eins hefur almenningur ekkert verið hafður með í ráðum. Aðgerðir í loftslagsmálum snúast um að afstýra loftslagshörmungum sem gætu haft neikvæð áhrif á líf allra, en í þeim eru líka stórkostleg tækifæri til að byggja upp betra, sjálfbærara og réttlátara samfélag til framtíðar. Almenningur hefur ítrekað sýnt að hann er meira en tilbúinn í almennilegar aðgerðir, en það strandar á því að stjórnvöld bjóði upp á þær. Nærtækast er að benda á flokkun lífræns úrgangs, sem fólk hefur árum saman kallað eftir, sem náði fljúgandi ferð þegar loksins var drifið í henni. Urðun lífræns úrgangs minnkaði um 90% strax og almenningur fékk tækifæri til að flokka lífrænt. Svona hugmyndum gæti ráðherra safnað með því að eiga ekki bara samtal við hluta atvinnulífsins, heldur líka umhverfisverndarsamtök og almenning allan. En til þess þarf hann að sýna forystu sem ríkisstjórnina skortir í loftslagsmálum. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Andrés Ingi Jónsson Loftslagsmál Alþingi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Aðgangur krakka að efni á íslensku versnar stöðugt Sverrir Norland Skoðun Öryrkjar í fjötrum fátæktar Svanberg Hreinsson Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun Örfá orð um Mannréttindastofnun Íslands Henry Alexander Henrysson Skoðun Kvöldstund á öldrunarspítalanum Sigrún Þorgrímsdóttir Skoðun Halldór 22.06.2024 Halldór Hækkum lágmarkið Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Sterkari grunnskóli með gjaldfrjálsum skólamáltíðum Orri Páll Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon skrifar Skoðun Litróf mannkyns og tækifærin til að víkka sjóndeildarhringinn Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tíu góð ráð fyrir ferðalagið Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Árás á lýðræðið í landinu: Íslenskað streymi eða ekki! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Sterkari grunnskóli með gjaldfrjálsum skólamáltíðum Orri Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Örfá orð um Mannréttindastofnun Íslands Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Öryrkjar í fjötrum fátæktar Svanberg Hreinsson skrifar Skoðun Aðgangur krakka að efni á íslensku versnar stöðugt Sverrir Norland skrifar Skoðun Lagareldi í lagalegu tómarúmi Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Ástand í leikskólamálum? Nicole Leigh Mosty skrifar Skoðun Kvöldstund á öldrunarspítalanum Sigrún Þorgrímsdóttir skrifar Skoðun Ráðherra ber mikla ábyrgð Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Hafa ekki hug á inngöngu í ESB Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hækkum lágmarkið Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjölskylduparadís Samfylkingarinnar í Reykjavík? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Verbúðin í boði VG! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Fjárfest í menningu Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þar byggði Ingólfur - 1150 ár frá upphafi landnáms í Reykjarvík - Árni Árnason skrifar Skoðun Nú sannast hið fornkveðna: kvótakerfið hefur ekkert með fiskvernd að gera Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson skrifar Skoðun Til hamingju Grænland Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Hærri fæðingarorlofsgreiðslur – en bara fyrir suma foreldra Aldís Mjöll Geirsdóttir skrifar Skoðun Sumarsólstöður og leitin að lækningu við MND Karen Eva Halldórsdóttir skrifar Skoðun 100 ára ártíð Ólafíu Jóhannsdóttur: Aðgát skal höfð í nærveru sálar Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin í forgang! Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gerum það mögulegt fyrir íslenskar barnafjölskyldur að flytja heim! Dóra Sóldís Ásmundardóttir skrifar Skoðun Ófagleg vinnubrögð HSU og FSRE Helgi Kjartansson skrifar Skoðun Hvort er betra, kreditkort eða debetkort? Haukur Skúlason skrifar Skoðun Blóðgjöf - Taktu þátt Aðalsteinn Sigfússon skrifar Sjá meira
Í dag stóð Umhverfisstofnun fyrir Loftslagsdeginum í Hörpu, viðburði sem er búinn að festa sig í sessi sem árlegt tilefni til að taka stöðuna og ræða staðreyndir í kringum loftslagsmálin. Fullur salur af sérfræðingum og áhugafólki þurfti þar, líkt og undanfarin ár, að hlusta á umhverfisráðherra lýsa stöðu sem engin kannast við nema þau sem eyða flestum dögum í grænþvottaherbergjum ríkisstjórnarinnar. Þegar tvö og hálft ár eru liðin frá því að núverandi ráðherra tók við embætti er orðið verulega vandræðalegt að hann hafi ekki enn haft kraft til að uppfæra aðgerðaáætlun í loftslagsmálum. Enn er spilað eftir handbók frá því fyrir fjórum árum, sem er löngu úrelt. Ráðherranum finnst það ekki stórmál, því eins og hann sagði í ávarpi á Loftslagsdeginum: „Við verðum ekki dæmd á því hvenær aðgerðaáætlunin kom fram, eða hvenær hún er uppfærð, við verðum dæmd á því hvernig gengur.“ Nú, og hvernig gengur þá ríkisstjórninni í loftslagsmálum? Árangur er ekki að nást Það hittist svo illa á fyrir umhverfisráðherra, að daginn fyrir Loftslagsdaginn birtust nýjustu tölur Umhverfisstofnunar um losun gróðurhúsalofttegunda. Þær eru ekki góður vitnisburður fyrir sjö ára valdatíð ríkisstjórnarinnar. Samfélagslosun stóð í stað á milli 2021 og 2022, eftir að hafa aukist árið á undan. Allt bendir síðan til að 2023 muni losun aftur aukast. Markmiðið á að vera að draga úr losun á hverju ári, ef ráðherrann skyldi hafa gleymt því. Ef yfirlýst markmið ríkisstjórnarinnar um 55% samdrátt á að nást, þá er það farið að kalla á 8% samdrátt í losun á hverju einasta ári. Raunin er hins vegar að miðað við 2016, árið áður en ríkisstjórnin tók við, þá hefur samfélagslosun bara lækkað um 4% árið 2022. Allur tími ríkisstjórnarinnar hefur skilað helmingi af þeim árangri sem þarf að ná á hverju einasta ári. Ef við eigum að dæma ríkisstjórnina á því hvernig gengur, þá verður sá dómur ekki góður. Ríkisstjórnin stefnir í að klára heilt kjörtímabil án nokkurs mælanlegs árangurs í loftslagsmálum. Aðgerðir án áætlunar Fyrir áhugafólk um loftslagsmál hefur umræðan um aðgerðaáætlun ríkisstjórnarinnar í loftslagsmálum verið vandræðaleg síðustu mánuði. Með réttu hefði þurft að uppfæra hana strax í byrjun kjörtímabils, bæði til að endurspegla að ríkisstjórnin hélt því fram við stjórnarmyndun 2021 að hún ætlaði að auka metnað í málaflokknum, en líka vegna þess að eldri aðgerðaáætlunin byggir á formlegum markmiðum gagnvart Evrópusambandinu sem voru úrelt heilu ári fyrr. Allan nýliðinn vetur hefur verið sagt að vinna við aðgerðaáætlun sé á lokametrunum. Dagsetningar hafa verið teknar frá til að kynna hana, ráðherra hefur sent þingnefndum minnisblöð þar sem sagt er hvenær hennar er að vænta. Ef ríkisstjórninni hefði verið einhver alvara með að ná árangri í loftslagsmálum hefði þessi vinna verið sett í algjöran forgang. En alltaf er hætt við og nýja áætlunin frestast. Þetta er farið að minna á tímabilið þegar Sálin hans Jóns míns virtist halda lokatónleika oft á ári – og meira að segja umhverfisráðherra sjálfum virðist farið að finnast þetta vandræðalegt. En hvað tefur? Umhverfisráðherra segir að hann sé að gera eitthvað sem aldrei hefur verið gert áður, skellir skuldinni þannig á andvaraleysi forvera sinna. En þegar skoðað er hvað hann meinar, þá er hin mikla nýsköpun í stefnumótun sem hefur tafið áætlunargerðina von úr viti einfaldlega að haft hefur verið samráð við atvinnulífið. Þó það nú væri – og hvenær urðu það ný vinnubrögð hjá ráðherrum að eiga samráð við áætlanagerð? Miklu líklegra er að tafirnar stafi af forystuleysi umhverfisráðherra sjálfs. Sumar atvinnugreinar voru beðnar um að skila sínum hugmyndum inn í aðgerðaáætlun, án þess að því fylgdi skýrt yfirmarkmið ríkisstjórnarinnar til að máta allar aðgerðir upp við. Búist er við að Íslandi verði úthlutað markmiði um 40% samdrátt í samfélagslosun í gegnum samstarfið við Evrópusambandið, en í stjórnarsáttmála er gengið lengra og talað um 55% samdrátt í samfélagslosun fyrir 2030. Í svörum ráðherra á Loftslagsdeginum kom fram að þær aðgerðir í óbirtu áætluninni sem væri búið að meta væru að skila 35% samdrætti – sem er sama og í úreltri áætlun síðasta kjörtímabils – þannig að ráðherrann reynir ekki einu sinni að fylla út í eigin markmið. Fáum öll með, setjum kraft í samtalið Í undirbúningi óbirtu aðgerðaáætlunarinnar hefur verið unnið með ólíkum atvinnugeirum að fyrirmynd ýmissa nágrannaríkja okkar. Þetta er skynsamleg leið til að tryggja að sérþekking skili sér í vinnuna. Hins vegar voru ekki allir stærstu atvinnuvegirnir fengnir með í vinnuna, en það er eitthvað sem þarf að skoða vel þegar áætlunin birtist okkur loksins. Stærri vandi birtist hins vegar í því hversu lengi umhverfisráðherra hefur verið að pukrast með vinnu við aðgerðaáætlunina. Aðkoma umhverfisverndarsamtaka hefur lítil sem engin verið og Loftslagsráð hefur verið nánast óstarfandi undanfarið ár, þannig að vinnuna hefur skort þá mikilvægu rýni sem er hægt að fá frá þeim sérfræðingum. Eins hefur almenningur ekkert verið hafður með í ráðum. Aðgerðir í loftslagsmálum snúast um að afstýra loftslagshörmungum sem gætu haft neikvæð áhrif á líf allra, en í þeim eru líka stórkostleg tækifæri til að byggja upp betra, sjálfbærara og réttlátara samfélag til framtíðar. Almenningur hefur ítrekað sýnt að hann er meira en tilbúinn í almennilegar aðgerðir, en það strandar á því að stjórnvöld bjóði upp á þær. Nærtækast er að benda á flokkun lífræns úrgangs, sem fólk hefur árum saman kallað eftir, sem náði fljúgandi ferð þegar loksins var drifið í henni. Urðun lífræns úrgangs minnkaði um 90% strax og almenningur fékk tækifæri til að flokka lífrænt. Svona hugmyndum gæti ráðherra safnað með því að eiga ekki bara samtal við hluta atvinnulífsins, heldur líka umhverfisverndarsamtök og almenning allan. En til þess þarf hann að sýna forystu sem ríkisstjórnina skortir í loftslagsmálum. Höfundur er þingmaður Pírata.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun
Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun
Skoðun Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon skrifar
Skoðun Litróf mannkyns og tækifærin til að víkka sjóndeildarhringinn Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Nú sannast hið fornkveðna: kvótakerfið hefur ekkert með fiskvernd að gera Kjartan Sveinsson skrifar
Skoðun Vilja menn þá sérhagsmunagæzlu og það spillingar- og klíkuveldi, sem núverandi stjórnarfar og krónan leyfa? Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson skrifar
Skoðun 100 ára ártíð Ólafíu Jóhannsdóttur: Aðgát skal höfð í nærveru sálar Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar
Skoðun Gerum það mögulegt fyrir íslenskar barnafjölskyldur að flytja heim! Dóra Sóldís Ásmundardóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Enn ein atlagan að auðlindum og náttúru landsins Andrés Skúlason,Gunnlaugur A. Júlíusson,Sveinn Runólfsson Skoðun
Tímamót í örorku- og endurhæfingarmálum - takk VG, takk ríkisstjórn Steingrímur J. Sigfússon Skoðun