Skoðun

Skýr flokks­lína í út­lendinga­málum

Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar

„Frumvarpið er afleitt. Það er því ekki hægt að kenna einum stjórnmálamanni um harðneskjulega stefnu í útlendingamálum. Flokkslínan virðist skýr.”

Þetta voru viðbrögð formanns Samfylkingarinnar árið 2019 þegar breytingar á útlendingalögum voru lagðar fram, í fyrsta skipti af fimm. Í fimmta skiptið árið 2023 varð frumvarpið samþykkt þó að undanskilinni stórri breytingu til að fækka þeim sem hingað koma til að sækja um alþjóðlega vernd sem eru þegar með slíka vernd í öðru Evrópuríki. Slík breyting hefur nú verið lögð fram enn einu sinni ásamt fleiri mikilvægum breytingum á lögunum og fer sú umræða fram á Alþingi í dag.

Það er rétt hjá þáverandi formanni Samfylkingarinnar að flokkslína Sjálfstæðisflokksins hefur verið afar skýr um stöðu þessa málaflokks í lengri tíma.

Forysta um breytingar

Dómsmálaráðherra Sjálfstæðisflokksins lagði árið 2019 fram frumvarp til breytinga á lögum um útlendinga. Tilgangur frumvarpsins var að herða reglur sem gilda um þá sem fá hér á landi alþjóðlega vernd. Það var gert til að bregðast við því að umsóknum var farið að fjölga, þá sérstaklega frá umsækjendum sem höfðu þegar fengið vernd í öðru ríki. Markmiðið var skýrt, að stytta málsmeðferðartíma og draga úr bið sem og kostnaði ríkissjóðs. Þá var líka lagt upp með að uppfylla betur alþjóðlegar skuldbindingar okkar varðandi brottvísanir á þeim sem dvöldu ólöglega í landinu.

Frumvarpið var lagt fram í þinginu af næstu þremur dómsmálaráðherrum með einhverjum breytingum. Með hverju árinu stækkaði hópurinn sem hingað leitaði sem áður hafði fengið alþjóðlega vernd í öðru landi og enn var bætt í frumvarpið mikilvægum breytingum til að auka skilvirkni og draga úr séríslenskum reglum. Frumvarpið var loks samþykkt í fyrra.

Varað við þróun

Í tíð minni sem dómsmálaráðherra benti ég meðal annars á stóraukinn kostnað við málaflokkinn, sem þá var orðinn um 4 milljarðar árið 2021 en voru 220 milljónir fyrir áratug. Við vöruðum við þróuninni þá, þegar undir þúsund einstaklingar sem þegar höfðu hlotið vernd í öðru ríki komu til landsins í leit að alþjóðlegri vernd. Engann óraði fyrir því að brátt myndi öll Evrópa standa frammi fyrir því að takast á við fjöldaflótta frá Úkraínu ásamt því hvernig kerfið myndi bregðast við umsóknum frá Venesúela. Málaflokkurinn er kvikur og krefst þess að löggjafarvaldið geti brugðist við breytingum og þróun. Það hefur Alþingi ekki gert. Kostnaðurinn í dag hleypur á að minnsta kosti 20 milljörðum.

Séríslenskar reglur

Það á enn við það sem ég skrifaði í grein í Morgunblaðið 19. nóvember 2021: ,,Að undanförnu hefur þróunin hér á landi einkennst af mikilli aukningu umsókna um alþjóðlega vernd frá fólki sem þegar hefur hlotið vernd í öðru Evrópuríki. Á síðustu tveimur árum hefur hlutfallið farið úr 20% í 55% af þeim sem hingað leita eftir vernd. Verndarkerfið þarf að ráða við málafjöldann og geta sinnt þeim sem virkilega þurfa á vernd að halda. Þessi staða er ólík þeirri sem þekkist í hinum norrænu ríkjunum. Skýringin felst í ólíku lagaumhverfi hér á landi í samanburði við önnur Evrópuríki. Mikil sérstaða og frávik varðandi málsmeðferð einstakra hópa, ásamt frjálsri för um Schengen-svæðið, hefur leitt til þess að hingað kemur tiltölulega mikill fjöldi einstaklinga sem þegar hefur sótt um vernd í öðrum ríkjum Evrópu og það í meira mæli en stjórnsýslan ræður við.”

Hvergi á Norðurlöndunum er svo hátt hlutfall af þeim sem koma þegar með alþjóðlega vernd í öðru ríki. Nú reynir enn og aftur á Alþingi að samþykkja breytingar á séríslenskum reglum.

Ráðum við verkefnið

Enn á ný hefur dómsmálaráðherra Sjálfstæðisflokksins lagt fram frumvarp með breytingum til að fækka umsóknum um alþjóðlega vernd og stytta málsmeðferðartíma.

Það er engin ástæða til að hafa hér séríslenskar reglur. Stefnan er því að samræma löggjöfina okkar Norðurlöndunum. Ísland á ekki að vera meira aðlaðandi kostur en önnur lönd. Við þurfum að ráða við verkefnið inna því vel úr hendi. Við erum farin að ganga of nærri samfélaginu okkar, skólum og öðrum innviðum samfélagsins.

Við ætlum að ná stjórn á málaflokknum og núna virðist loksins vera tækifæri til að sammælast um það því enginn vill samfélag sem hrekkur úr jafnvægi. Á þau varnaðarorð hefur ekki verið hlustað áður en við höfum nú tækifæri til að læra af reynslunni og gera þetta vel. Við erum flest sammála um það að vilja taka vel á móti fólki, þá sérstaklega fólki sem þarf á alþjóðlegri vernd að halda og við ráðum við að taka á móti. Á þeim grundvelli getum við náð samstöðu um þennan viðkvæma málaflokk. Það hvernig málin hafa þróast, þá sérstaklega mikil fjölgun í hópi umsækjenda sem þegar hafa hlotið vernd í öðru ríki, bitnar mest á þeim sem þurfa raunverulega á vernd að halda en fá ekki afgreiðslu sinna mála og þar af leiðandi ekki þann stuðning sem flest okkar eru sammála um að veita þeim.

Árangur fyrir Ísland

Það er ánægjulegt að við virðumst vera að komast á þann stað að geta rætt um málefni útlendinga án upphrópana og gífuryrða. Það skiptir máli fyrir Ísland hvernig við ætlum að takast á við áskoranir samfélagsins, meðal annars fjölgun fólks og öldrun. Ríkisstjórnin hefur komið sér saman um heildarsýn málaflokksins þar sem mörg framfaramál eru nefnd.

Ég hef og mun áfram vinna í því að auðvelda alþjóðlegum sérfræðingum að koma hingað svo atvinnulífinu vanti ekki mannauð til að auka verðmætasköpun hérlendis, tryggja að við bjóðum upp á öfluga íslenskukennslu, auðvelda viðurkenningu á menntun innflytjenda og taka þátt í umræðu um innflytjendamál og þróun samfélagsins.

Um þetta er þó minni ágreiningur en ekki eru þetta síður stór verkefni til að ná utanum. Það er þó ekki hægt að fela sig á bakvið þá stóru umræðu og forðast með því að taka afstöðu til mikilvægara breytinga á málefnum fólks sem hingað kemur í leit að alþjóðlegri vernd þó það hafi reynst mörgum stjórnmálaflokkum erfitt til þessa.

Höfundur er háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra.




Skoðun

Sjá meira


×