Við blasa tækifæri til að einfalda regluverk og auka samkeppni Páll Gunnar Pálsson skrifar 25. janúar 2024 12:31 Í dag blása Samtök iðnaðarins (SI) til framleiðsluþings í Hörpu. Þar er íþyngjandi regluverk gert að umtalsefni og meðal annars beint sjónum að innleiðingu reglna á hinu evrópska efnahagssvæði og framkvæmd laga á Íslandi. Af þessu tilefni er ástæða til þess að minna á fyrri tilmæli Samkeppniseftirlitsins til stjórnvalda sem þessu tengjast og fyrirliggjandi tillögur OECD um breytingar á regluverki á vettvangi iðnaðarins. Samkeppnismat á regluverki Samkeppniseftirlitið hefur um langa hríð talað fyrir því að stjórnvöld hér á landi framkvæmi svokallað samkeppnismat á lögum og reglum og beiti slíku mati eftir atvikum við aðrar stefnumarkandi aðgerðir. Samkeppnismat er skilvirk aðferðafræði sem miðar að því að efla samkeppni og vinna gegn samkeppnishindrunum, en með því er um leið unnið gegn óþarfa reglubyrði og óskilvirkni. Samkeppnismat var fyrst kynnt formlega hér á landi með áliti Samkeppniseftirlitsins til stjórnvalda, nr. 2/2009. Um er að ræða aðferðafræði þar sem tekin er afstaða til þess hvort viðkomandi reglur eða ákvarðanir stjórnvalda hafi áhrif á samkeppni. Ef slík áhrif eru til staðar er metið hvort tiltækar séu aðrar vægari leiðir til að ná markmiðum stjórnvalda og sú leið valin sem helst styður við samkeppni og síst er til þess fallin að hindra hana. OECD hefur gefið út leiðbeiningar um þessa aðferðafræði undir heitinu „Competition Assessment Toolkit“. Tillögur að breytingum á regluverki í byggingariðnaði liggja fyrir Haustið 2020 birti OECD skýrslu um sérstakt samkeppnismat á lögum og reglum í byggingariðnaði og ferðaþjónustu. Gerðu íslensk stjórnvöld samning við OECD um framkvæmd matsins og var verkefnið unnið í nánu samstarfi við Samkeppniseftirlitið. Birti Samkeppniseftirlitið frétt um skýrsluna í nóvember 2020. Í skýrslu OECD eru gerðar 316 tillögur til úrbóta á lögum og reglum í byggingariðnaði. Meðal annars eru lagðar til breytingar á byggingarreglugerð, að skapað sé svigrúm til nýskapandi lausna í húsnæðismálum, leyfisveitingar einfaldaðar og ferli við skipulagsákvarðanir einfaldað, svo eitthvað sé nefnt. Þannig er settur fram fjöldi tillagna um einföldun regluverks, sem meðal annars mun fela í sér aukna skilvirkni í framkvæmd reglnanna. Að hluta til fela tillögurnar í sér einföldun á framkvæmd á regluverki sem Ísland hefur tekið upp á grundvelli EES-samningsins. Segja má að við samkeppnismatið hafi matsaðilar sett sig í spor fólks í landinu sem hefur hug á því að koma sér nýju þaki yfir höfuðið. Þannig er fólkinu fylgt eftir þegar það finnur sér lóð, ákveður nýtingu hennar, lætur teikna húsið, fær síðan ýmsar ólíkar starfsstéttir til liðs við sig við bygginguna með tilheyrandi eftirliti, og flytur að lokum inn. Komið er auga á hindranir sem fólkið verður fyrir og lagðar til aðrar minna hindrandi lausnir. Fjárhagslegur ávinningur af framkvæmd tillagnanna var ennfremur metinn. Var það mat OECD að breytingar á regluverki í byggingariðnaði og ferðaþjónustu gætu í heild skilað ábata (e. benefit) sem næmi um 1% af vergri landsframleiðslu Íslands, eða yfir 30 milljörðum króna árlega (miðað við aðstæður á árinu 2020). Að mestu hafa tillögurnar ekki náð fram að ganga, enn sem komið er. Ekki þarf að fjölyrða um ávinning íslensks almennings og efnahagslífsins í heild af því að hrinda þessum tillögum í framkvæmd við núverandi aðstæður, þar sem byggingakostnaður hefur hækkað stórlega og ýmis áföll dunið yfir, nú síðast hremmingar Grindvíkinga. Stuðningur SI og aðildarfyrirtækja við einföldun regluverks og virka samkeppni Eins og áður segir er einföldun á regluverki og framkvæmd þess til umfjöllunar á þingi Samtaka iðnaðarins í dag. Gefur það vonir um að samtökin muni hvetja til þess að tillögur OECD um breytingar á regluverki í byggingariðnaði verði settar á dagskrá. Slík afstaða væri í góðu samræmi við kannanir sem Samkeppniseftirlitið hefur látið framkvæma á vettvangi stjórnenda fyrirtækja um samkeppnismál á Íslandi. Í könnun sem gerð var á síðasta ári kom fram að stór hluti stjórnenda fyrirtækja taldi sig verða varann við samkeppnishindranir á sínum markaði. Þannig taldi rúmur fjórðungur þeirra sig verða vara við samkeppnishamlandi lög og reglur að mjög miklu, frekar miklu eða nokkru leyti. Enn fleiri, eða tæpur þriðjungur, taldi sig verða vara við samráð á sínum markaði og rúmur þriðjungur taldi sig verða vara við misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Tók könnunin meðal annars til starfsgreina á vettvangi SI. Nánari niðurstöður könnunarinnar verða birtar á næstu vikum. Þessar niðurstöður eru í takt við fyrri kannanir sem Samkeppniseftirlitið hefur látið framkvæma á viðhorfum stjórnenda til samkeppni. Gefa þær til kynna óþol stjórnenda gagnvart samkeppnishindrunum sem þeir telja sig búa við og að nauðsynlegt sé að herða eftirlit með því að bannreglur samkeppnislaga séu virtar. Jafnframt ættu niðurstöðurnar að vera brýning til stjórnvalda um að meta í auknum mæli samkeppnisleg áhrif laga og reglna (samkeppnismat) og ryðja úr vegi hindrunum á þeim vettvangi. Höfundur er forstjóri Samkeppniseftirlitsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Páll Gunnar Pálsson Samkeppnismál Mest lesið Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson Skoðun Veistu þitt skýjaspor? Hólmfríður Rut Einarsdóttir,Þóra Rut Jónsdóttir Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson Skoðun Skoðun Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Skoðun Kæri Jón Kaldal Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Fölsk vernd fæðingarorlofslaga fyrir verðandi feður? Erna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Græn svæði Rúna Sif Stefánsdóttir skrifar Skoðun HSÍ er okkur öllum til skammar Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Ógreindir víkingar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir,Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisátak Reykjavíkur á fullu skriði Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til Ásmundar Einars barnamálaráðherra Brynjar Bragi Einarsson skrifar Skoðun Sjókvíeldi: aðför gegn náttúrunni Daníel Þröstur Pálsson skrifar Skoðun Þarf heppni til að fæðingarorlof með fjölbura gangi upp? Margrét Finney Jónsdóttir skrifar Skoðun Árangursríkur þingvetur skilar samfélaginu í rétta átt Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Sjá meira
Í dag blása Samtök iðnaðarins (SI) til framleiðsluþings í Hörpu. Þar er íþyngjandi regluverk gert að umtalsefni og meðal annars beint sjónum að innleiðingu reglna á hinu evrópska efnahagssvæði og framkvæmd laga á Íslandi. Af þessu tilefni er ástæða til þess að minna á fyrri tilmæli Samkeppniseftirlitsins til stjórnvalda sem þessu tengjast og fyrirliggjandi tillögur OECD um breytingar á regluverki á vettvangi iðnaðarins. Samkeppnismat á regluverki Samkeppniseftirlitið hefur um langa hríð talað fyrir því að stjórnvöld hér á landi framkvæmi svokallað samkeppnismat á lögum og reglum og beiti slíku mati eftir atvikum við aðrar stefnumarkandi aðgerðir. Samkeppnismat er skilvirk aðferðafræði sem miðar að því að efla samkeppni og vinna gegn samkeppnishindrunum, en með því er um leið unnið gegn óþarfa reglubyrði og óskilvirkni. Samkeppnismat var fyrst kynnt formlega hér á landi með áliti Samkeppniseftirlitsins til stjórnvalda, nr. 2/2009. Um er að ræða aðferðafræði þar sem tekin er afstaða til þess hvort viðkomandi reglur eða ákvarðanir stjórnvalda hafi áhrif á samkeppni. Ef slík áhrif eru til staðar er metið hvort tiltækar séu aðrar vægari leiðir til að ná markmiðum stjórnvalda og sú leið valin sem helst styður við samkeppni og síst er til þess fallin að hindra hana. OECD hefur gefið út leiðbeiningar um þessa aðferðafræði undir heitinu „Competition Assessment Toolkit“. Tillögur að breytingum á regluverki í byggingariðnaði liggja fyrir Haustið 2020 birti OECD skýrslu um sérstakt samkeppnismat á lögum og reglum í byggingariðnaði og ferðaþjónustu. Gerðu íslensk stjórnvöld samning við OECD um framkvæmd matsins og var verkefnið unnið í nánu samstarfi við Samkeppniseftirlitið. Birti Samkeppniseftirlitið frétt um skýrsluna í nóvember 2020. Í skýrslu OECD eru gerðar 316 tillögur til úrbóta á lögum og reglum í byggingariðnaði. Meðal annars eru lagðar til breytingar á byggingarreglugerð, að skapað sé svigrúm til nýskapandi lausna í húsnæðismálum, leyfisveitingar einfaldaðar og ferli við skipulagsákvarðanir einfaldað, svo eitthvað sé nefnt. Þannig er settur fram fjöldi tillagna um einföldun regluverks, sem meðal annars mun fela í sér aukna skilvirkni í framkvæmd reglnanna. Að hluta til fela tillögurnar í sér einföldun á framkvæmd á regluverki sem Ísland hefur tekið upp á grundvelli EES-samningsins. Segja má að við samkeppnismatið hafi matsaðilar sett sig í spor fólks í landinu sem hefur hug á því að koma sér nýju þaki yfir höfuðið. Þannig er fólkinu fylgt eftir þegar það finnur sér lóð, ákveður nýtingu hennar, lætur teikna húsið, fær síðan ýmsar ólíkar starfsstéttir til liðs við sig við bygginguna með tilheyrandi eftirliti, og flytur að lokum inn. Komið er auga á hindranir sem fólkið verður fyrir og lagðar til aðrar minna hindrandi lausnir. Fjárhagslegur ávinningur af framkvæmd tillagnanna var ennfremur metinn. Var það mat OECD að breytingar á regluverki í byggingariðnaði og ferðaþjónustu gætu í heild skilað ábata (e. benefit) sem næmi um 1% af vergri landsframleiðslu Íslands, eða yfir 30 milljörðum króna árlega (miðað við aðstæður á árinu 2020). Að mestu hafa tillögurnar ekki náð fram að ganga, enn sem komið er. Ekki þarf að fjölyrða um ávinning íslensks almennings og efnahagslífsins í heild af því að hrinda þessum tillögum í framkvæmd við núverandi aðstæður, þar sem byggingakostnaður hefur hækkað stórlega og ýmis áföll dunið yfir, nú síðast hremmingar Grindvíkinga. Stuðningur SI og aðildarfyrirtækja við einföldun regluverks og virka samkeppni Eins og áður segir er einföldun á regluverki og framkvæmd þess til umfjöllunar á þingi Samtaka iðnaðarins í dag. Gefur það vonir um að samtökin muni hvetja til þess að tillögur OECD um breytingar á regluverki í byggingariðnaði verði settar á dagskrá. Slík afstaða væri í góðu samræmi við kannanir sem Samkeppniseftirlitið hefur látið framkvæma á vettvangi stjórnenda fyrirtækja um samkeppnismál á Íslandi. Í könnun sem gerð var á síðasta ári kom fram að stór hluti stjórnenda fyrirtækja taldi sig verða varann við samkeppnishindranir á sínum markaði. Þannig taldi rúmur fjórðungur þeirra sig verða vara við samkeppnishamlandi lög og reglur að mjög miklu, frekar miklu eða nokkru leyti. Enn fleiri, eða tæpur þriðjungur, taldi sig verða vara við samráð á sínum markaði og rúmur þriðjungur taldi sig verða vara við misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Tók könnunin meðal annars til starfsgreina á vettvangi SI. Nánari niðurstöður könnunarinnar verða birtar á næstu vikum. Þessar niðurstöður eru í takt við fyrri kannanir sem Samkeppniseftirlitið hefur látið framkvæma á viðhorfum stjórnenda til samkeppni. Gefa þær til kynna óþol stjórnenda gagnvart samkeppnishindrunum sem þeir telja sig búa við og að nauðsynlegt sé að herða eftirlit með því að bannreglur samkeppnislaga séu virtar. Jafnframt ættu niðurstöðurnar að vera brýning til stjórnvalda um að meta í auknum mæli samkeppnisleg áhrif laga og reglna (samkeppnismat) og ryðja úr vegi hindrunum á þeim vettvangi. Höfundur er forstjóri Samkeppniseftirlitsins.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Gaza - hvað getum við gert? Guðrún María Jónsdóttir,Hulda María Einarsdóttir,Sunna Snædal,Theódór Skúli Sigurðsson skrifar
Skoðun Palestína og Vestur-Sahara – Tvær vonlausar aðskilnaðarhreyfingar Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun