Hvernig getum við bætt frammistöðu íslenskra barna í PISA? Dagbjört Hákonardóttir skrifar 21. desember 2023 13:31 Nú þegar grunnskólasamfélagið heldur í langþráð jólafrí verður ekki fram hjá því litið að niðurstöður Íslands í PISA könnun efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) eru áfram áhyggjuefni fyrir íslenskt menntakerfi. Niðurstaðan hefur vakið verðskuldaða athygli, innan menntasamfélagsins sem og utan þess og er það fagnaðarefni. Við stjórnmálafólk reiðum okkur á að almenningur sýni menntunarmálum barna okkar áhuga og geri kröfur til kerfisins. Öðru vísi getur því ekki vaxið ásmegin. Eftirbátar Norðurlanda – en hvers vegna? Það liggur fyrir að árangur íslenskra nemenda í lesskilningi og læsi á náttúrugreinum og stærðfræði er verstur meðal Norðurlanda, þó svo að líðan íslenskra ungmenna í skólanum virðist ekki vera jafn áfátt. Það er átakanlegt að þeir nemendur sem eiga foreldra í lakari félags- og efnahagslegri stöðu koma sýnilega verr út úr könnuninni. Þetta eru skýrustu teikn um aukningu í samfélagslegum ójöfnuði á Íslandi sem birst hefur í lengri tíma og er óásættanleg staða. Að undanförnu hafa margir reynt að finna lausnir á vandanum. Bent hefur verið á skort á samræmdum mælitækjum, skort á prófunum í formi samræmdra prófa, lítinn mátt Menntamálastofnunar til að tryggja samræmi milli menntastofnana sem og mikilvægi þess að auka við heimanám, svo dæmi séu nefnd. Ljóst er að gefa verður verulega í ef við viljum sjá árangur af breyttum áherslum á næsta áratug. Ný stofnun mennta- og skólaþjónustu á að taka til starfa á næstunni og boðaðar eru nýjar áherslur í mælitækjum í skólastarfi. Slíkar stjórnsýslubreytingar eiga ekki eftir að fleyta íslenskum nemendum í fremstu raðir í alþjóðlegum samanburði einar og sér – það mun þurfa meira til. Jafnvægi milli vinnu og einkalífs er stór áhrifaþáttur Íslendingar eru ekki aðeins afturreka í PISA. Lífsgæðavísitala OECD (Better Life Index) sýnir okkur að Íslendingar eiga talsvert í land að því er kemur að jafnvægi á milli vinnu og einkalífs. Fleiri Íslendingar vinna langan vinnudag að meðaltali og sömuleiðis höfum við færri stundir aflögu til eigin ráðstöfunar að vinnudegi loknum. Að þessu leyti eru Íslendingar í 33. sæti af 41 landi, á meðan Finnar eru í því tíunda, Svíar því níunda, Norðmenn því fimmta og Danir í því fjórða. Bilið á milli þessara nágrannaþjóða er ekkert annað en sláandi og hlýtur að setja niðurstöður í mælingum á námsárangri barna í þessum löndum í samhengi. Geta yfirvöld gert þær kröfur til foreldra og heimila þessa lands að gefa sig meira að námi barna og að börnum sé sýndur meiri agi í formi heimanáms og aðstoð foreldra á því sviði, ef heimilisaðstæður bjóða ekki upp á slíkt andrými – og síst hjá þeim sem lakast standa? Getum við vinsamlegast fengið barnabæturnar okkar aftur? Ef við ætlum að stemma stigu við íslenskri þróun í menntamálum og ná árangri í alþjóðlegum samanburði getum við ekki aðeins falið mennta- og barnamálaráðherra að takast á við það verkefni með stjórnsýslubreytingum og nýjum stofnunum. Við þurfum líka gerbreytta forgangsröðun í efnahagsmálum og hlúa að lífskjörum almennings. Það þarf að leiðrétta þann kúrs sem myndast hefur í samfélagslegri þróun hér á landi sem færir okkur sífellt fjær nágrannalöndum okkar sem við viljum bera okkur saman við. Ef við eigum að stuðla að auknum tíma foreldra til að gefa sig að námi barna sinna hljótum að þurfa að byrja á því að endurreisa barnabótakerfið okkar að norrænni fyrirmynd svo það nái til sem flestra foreldra. Á Íslandi fær meðaltekjufjölskylda með tvö börn engar barnabætur en annars staðar á Norðurlöndum fær fólk í sömu stöðu tugi þúsunda til að standa straum af þeim kostnaði sem fylgir því að eiga börn. Á Íslandi hefur þessi stuðningur minnkað með hverju barni um meira en helming hérlendis í hlutfalli við landsframleiðslu frá árinu 1990. Í sömu andrá þarf að ávarpa gífurlegar áskoranir í húsnæðismálum, hvort sem það varðar möguleika ungs fólks til að koma sér inn á húsnæðismarkaðinn eða tryggja húsnæðisöryggi þeirra á leigumarkaði. Þessi stóra áskorun í velferðarmálaflokknum verður aðeins leyst farsællega með áherslur jafnaðarmanna og félagshyggjunnar að leiðarljósi. Menntunarmál eru rammpólitísk velferðarmál Íslensk ungmenni, kennarar og skóla hafa alla burði til að sýna fram á árangur á heimsmælikvarða. Við erum á rangri leið í menntamálum af því að velferðar- og tilfærslukerfin okkar eru orðin veikburða. Menntamál eiga ekki skýran sess í ríkisstjórnarsamstarfinu, sem sést ekki síst á því að málefnum háskólanna er fundinn staður í ráðuneytaskipan þar sem þeir eiga fyrst og fremst að þjóna atvinnulífinu og fjárfestingar í mikilvægum grunnrannsóknum mæta afgangi. Það er ekki hægt að ætla stjórnmálunum það verkefni að gera byltingu í íslenskum menntamálum ef það á aðeins að hafa velferð íslenskra heimila og félagslegan jöfnuð til hliðsjónar í þeirri vinnu – því það er hreinlega meginverkefnið. Það er ekki til nein töfralausn til að takast á við þessa áskorun, en við getum samt náð árangri með réttum áherslum. Um þær þarf að ríkja skýr pólitísk sýn. Hana hafa jafnaðarmenn. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmi norður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dagbjört Hákonardóttir Samfylkingin Alþingi Skóla - og menntamál Grunnskólar PISA-könnun Mest lesið Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson Skoðun Afleiðingar verkfallsaðgerða á minnstu börnin - krafa um svör Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun Skoðun Skoðun Vill íslenska þjóðin halda í einmenninguna? Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Inngilding eða „aðskilnaður“? Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Vonin má aldrei deyja Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Ég var barnið sem vildi ekki taka í höndina á kennaranum sínum Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar Skoðun Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru til lausnir við mönnunarvanda heilsugæslunnar? Gunnlaugur Már Briem skrifar Skoðun Er eitthvað mál að handtaka börn? Elsa Bára Traustadóttir skrifar Skoðun Er ferðaþjónusta útlendingavandamál? Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íslenska kerfið framleiðir afbrotamenn Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Ekki fokka þessu upp! Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Kosningaloforð og hvað svo? Björn Snæbjörnsson skrifar Skoðun Fólk, fjárfestingar og framfarir Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Húsnæðis- og skipulagsmál Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Falleinkunn fyrrum forseta Vilhjálmur Þorsteinsson,Viktor Orri Valgarðsson skrifar Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Skattlögð þegar við þénum, eigum og eyðum Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Kjaftæði Elliði Vignisson skrifar Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist skrifar Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Kyrrstöðuna verður að rjúfa! Lausn fyrir verðandi innviðaráðherra Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Íslenskan og menningararfurinn Sólveig Dagmar Þórisdóttir skrifar Skoðun Mannúðlegri úrræði Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Læknar á landsbyggðinni Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Íslensk verðtrygging á mannamáli! Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Varðhundar kerfisins Lára Herborg Ólafsdóttir skrifar Skoðun Mótum stefnu um iðn- og tæknimenntun á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar Skoðun Kolkrabbinn og fjármálafjötrar Íslands Ágústa Árnadóttir skrifar Sjá meira
Nú þegar grunnskólasamfélagið heldur í langþráð jólafrí verður ekki fram hjá því litið að niðurstöður Íslands í PISA könnun efnahags- og framfarastofnunarinnar (OECD) eru áfram áhyggjuefni fyrir íslenskt menntakerfi. Niðurstaðan hefur vakið verðskuldaða athygli, innan menntasamfélagsins sem og utan þess og er það fagnaðarefni. Við stjórnmálafólk reiðum okkur á að almenningur sýni menntunarmálum barna okkar áhuga og geri kröfur til kerfisins. Öðru vísi getur því ekki vaxið ásmegin. Eftirbátar Norðurlanda – en hvers vegna? Það liggur fyrir að árangur íslenskra nemenda í lesskilningi og læsi á náttúrugreinum og stærðfræði er verstur meðal Norðurlanda, þó svo að líðan íslenskra ungmenna í skólanum virðist ekki vera jafn áfátt. Það er átakanlegt að þeir nemendur sem eiga foreldra í lakari félags- og efnahagslegri stöðu koma sýnilega verr út úr könnuninni. Þetta eru skýrustu teikn um aukningu í samfélagslegum ójöfnuði á Íslandi sem birst hefur í lengri tíma og er óásættanleg staða. Að undanförnu hafa margir reynt að finna lausnir á vandanum. Bent hefur verið á skort á samræmdum mælitækjum, skort á prófunum í formi samræmdra prófa, lítinn mátt Menntamálastofnunar til að tryggja samræmi milli menntastofnana sem og mikilvægi þess að auka við heimanám, svo dæmi séu nefnd. Ljóst er að gefa verður verulega í ef við viljum sjá árangur af breyttum áherslum á næsta áratug. Ný stofnun mennta- og skólaþjónustu á að taka til starfa á næstunni og boðaðar eru nýjar áherslur í mælitækjum í skólastarfi. Slíkar stjórnsýslubreytingar eiga ekki eftir að fleyta íslenskum nemendum í fremstu raðir í alþjóðlegum samanburði einar og sér – það mun þurfa meira til. Jafnvægi milli vinnu og einkalífs er stór áhrifaþáttur Íslendingar eru ekki aðeins afturreka í PISA. Lífsgæðavísitala OECD (Better Life Index) sýnir okkur að Íslendingar eiga talsvert í land að því er kemur að jafnvægi á milli vinnu og einkalífs. Fleiri Íslendingar vinna langan vinnudag að meðaltali og sömuleiðis höfum við færri stundir aflögu til eigin ráðstöfunar að vinnudegi loknum. Að þessu leyti eru Íslendingar í 33. sæti af 41 landi, á meðan Finnar eru í því tíunda, Svíar því níunda, Norðmenn því fimmta og Danir í því fjórða. Bilið á milli þessara nágrannaþjóða er ekkert annað en sláandi og hlýtur að setja niðurstöður í mælingum á námsárangri barna í þessum löndum í samhengi. Geta yfirvöld gert þær kröfur til foreldra og heimila þessa lands að gefa sig meira að námi barna og að börnum sé sýndur meiri agi í formi heimanáms og aðstoð foreldra á því sviði, ef heimilisaðstæður bjóða ekki upp á slíkt andrými – og síst hjá þeim sem lakast standa? Getum við vinsamlegast fengið barnabæturnar okkar aftur? Ef við ætlum að stemma stigu við íslenskri þróun í menntamálum og ná árangri í alþjóðlegum samanburði getum við ekki aðeins falið mennta- og barnamálaráðherra að takast á við það verkefni með stjórnsýslubreytingum og nýjum stofnunum. Við þurfum líka gerbreytta forgangsröðun í efnahagsmálum og hlúa að lífskjörum almennings. Það þarf að leiðrétta þann kúrs sem myndast hefur í samfélagslegri þróun hér á landi sem færir okkur sífellt fjær nágrannalöndum okkar sem við viljum bera okkur saman við. Ef við eigum að stuðla að auknum tíma foreldra til að gefa sig að námi barna sinna hljótum að þurfa að byrja á því að endurreisa barnabótakerfið okkar að norrænni fyrirmynd svo það nái til sem flestra foreldra. Á Íslandi fær meðaltekjufjölskylda með tvö börn engar barnabætur en annars staðar á Norðurlöndum fær fólk í sömu stöðu tugi þúsunda til að standa straum af þeim kostnaði sem fylgir því að eiga börn. Á Íslandi hefur þessi stuðningur minnkað með hverju barni um meira en helming hérlendis í hlutfalli við landsframleiðslu frá árinu 1990. Í sömu andrá þarf að ávarpa gífurlegar áskoranir í húsnæðismálum, hvort sem það varðar möguleika ungs fólks til að koma sér inn á húsnæðismarkaðinn eða tryggja húsnæðisöryggi þeirra á leigumarkaði. Þessi stóra áskorun í velferðarmálaflokknum verður aðeins leyst farsællega með áherslur jafnaðarmanna og félagshyggjunnar að leiðarljósi. Menntunarmál eru rammpólitísk velferðarmál Íslensk ungmenni, kennarar og skóla hafa alla burði til að sýna fram á árangur á heimsmælikvarða. Við erum á rangri leið í menntamálum af því að velferðar- og tilfærslukerfin okkar eru orðin veikburða. Menntamál eiga ekki skýran sess í ríkisstjórnarsamstarfinu, sem sést ekki síst á því að málefnum háskólanna er fundinn staður í ráðuneytaskipan þar sem þeir eiga fyrst og fremst að þjóna atvinnulífinu og fjárfestingar í mikilvægum grunnrannsóknum mæta afgangi. Það er ekki hægt að ætla stjórnmálunum það verkefni að gera byltingu í íslenskum menntamálum ef það á aðeins að hafa velferð íslenskra heimila og félagslegan jöfnuð til hliðsjónar í þeirri vinnu – því það er hreinlega meginverkefnið. Það er ekki til nein töfralausn til að takast á við þessa áskorun, en við getum samt náð árangri með réttum áherslum. Um þær þarf að ríkja skýr pólitísk sýn. Hana hafa jafnaðarmenn. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar í Reykjavíkurkjördæmi norður.
Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun
Skoðun Um áhrif niðurskurðar á fjárlögum 2025 til kvikmyndagerðar og lista Steingrímur Dúi Másson skrifar
Skoðun Séreignarsparnaður nauðsynlegur valkostur til að létta greiðslubyrði Kolbrún Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Lítið gert úr áhyggjum íbúa Ölfuss og annarra landsmanna Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson skrifar
Stýrir gervigreind málflutningi stjórnmálamanna og semur stefnur stjórnmálaflokkanna? Tómas Ellert Tómasson Skoðun