Styðjum breytingar með samfélagslegri nýsköpun Helgi Viborg og Ólafur Grétar Gunnarsson skrifa 14. nóvember 2023 13:31 „Helstu umönnunaraðilar ungra barna á Íslandi, foreldrar þeirra en ekki síður starfsfólk leikskóla, eru undir miklu álagi og alltof algengt er að heyra um viðvarandi streitu meðal þessara hópa. Sjaldnar er talað um þau skaðlegu áhrif sem álag á umönnunaraðila hefur á börnin sjálf. Ung börn eru viðkvæm og þurfa mikla og einstaklingsmiðaða umönnun en samfélagsgerðin, eins og hún hefur þróast og er í dag, tekur alls ekki tillit til þessara þarfa.” Svona orðaði Anna Mjöll Guðmundsdóttir formaður félagsins Fyrstu fimm um stöðu leikskólamála í grein frá árinu 2021 Til foreldra leikskólabarna – versta staða leikskóla í 30 ár – hvernig náum við jafnvægi? Þessu hefur fylgt að það hefur verið erfitt að manna leikskóla undanfarin ár, meðal annars af áðurnefndum ástæðum. Hreyfing komst á málin á þessu ári með tilraunaverkefni í Kópavogsbæ og fleiri sveitarfélög eru að gera eða íhuga breytingar. Hugmyndir í átt að betri leikskóla Ljóst er að skipulag leikskóla þarf að endurhugsa og endurbæta. Eftirfarandi atriði er okkar innlegg í þá umræðu: Auka þarf þjónustu við foreldra með aukinni fræðslu frá meðgöngu, virkri foreldraráðgjöf og stuðningi m.a. með opnum leikskóla. Foreldrum í fæðingaorlofi verði einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt. Greiðsluþátttaka foreldra verði aukin í 25% af rekstrarkostnaði þó með tekjutengingu eða afsláttarkerfi. Sveitarfélög óski eftir endurskoðun á menntunarkröfum leikskólakennara og uppeldismenntun til ófaglærðra starfsmanna verði virkari og efld. Fleiri einmana og utanveltu Margir foreldrar eru einir heima á hverjum degi með börn undir tveggja ára aldri. Í breyttu samfélagi nútímans er það mögulega alvarlegra en áður var talið, ekki síst fyrir foreldra af erlendum uppruna sem hafa oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og hafa lítið stuðningsnet. Meðal annars þess vegna þarf öfluga forvarnar- og jafnréttisfræðslu sem hefst á meðgöngu fyrir báða foreldra. Eftir það þarf áframhaldandi fræðslu og stuðning með m.a. opnum leikskóla í öllum skólahverfum þar til barnið hefur leikskólagöngu sína. Opinn leikskóli, góð systkinatengsl og jafnréttisfræðsla Opinn leikskóli er athvarf fyrir foreldra og börn þeirra, staðsett í félagsmiðstöð eða í tengslum við leikskóla. Þar er rólegt og öruggt umhverfi til leiks og tengslamyndunar en einnig kjörinn staður til þess að hitta vini sína með börnin eða kynnast foreldrum með börn á sama aldri. Í Svíþjóð er foreldrum í fæðingaorlofi einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt en hafa í staðinn aðgang að opnum leikskóla. Í opna leikskólanum er hægt að efla tengsl systkina en góð systkinatengsl eru grunnur að vellíðan og vænlegum þroskaskilyrðum fyrir börn. Í samskiptum við hvort annað geta systkini því öðlast félagslega og vistmunalega færni sem stuðlar að meiri og heilbrigðari félagsþroska. Aldrei jafnrétti fyrr en við höfum para/hjónajafnrétti Nú hefur hagfræðin styrkt tengslakenningu Bowlby með tveimur Nóbelsverðlaunahöfum í hagfræði, James Heckman og Claudia Goldin. Heckman telur gæði uppeldis vera hinn sanna mælikvarða á allsnægtir en Goldin bendir á að forsenda jafnréttis kynjanna sé hjónajafnrétti. Bæði hafa sýnt fram á mikilvægi þess að sveitarfélög ráðstafi fjármunum með velferð barna og sambandi foreldranna að leiðarljósi. Mestum fjármunum ætti að verja á meðgöngu, því næst á fyrsta ári barnsins og svo framvegis. Árið 2002 greiddu foreldrar í Reykjavík 33,45% af rekstrarkostnaði leikskóla en greiða í dag einungis um 10% af kostnaði. Svipuð staða er í nágranna sveitarfélögunum. Í erfiðleikum sínum að sinna leikskólastarfi hafa sveitarfélög mögulega látið pólitík ráða för í stað bestu þekkingar. Eðlilegt er að spyrja sig nokkurra spurningar í þessu samhengi. Hvers vegna hefur kostnaðarþátttaka foreldra minnkað svona mikið á síðustu árum? Hver væri staða leikskóla ef hlutdeild foreldra í kostnaði hefði ekki lækkað um meira en helming frá árinu 2002? Hefði verið skynsamara að hækka hlutdeild foreldra í kostnaði árið 2002 í stað þess að lækka hlutdeild foreldra? Hugmyndafræðin á bak við þessa kostnaðarlækkun er óljós sérstaklega vegna þess að leikskólinn virðist fjárhagslega sveltur og á í verulegum mönnunarvanda. Foreldrar hafa mótmælt vegna biðlista og skorti á þjónustu fyrir börn sín. Hér skal fullyrt að foreldrar vilja gera mikið fyrir sín börn og vilja greiða sanngjarnt verð fyrir góða þjónustu. Ónýt lög Tvenn lög frá Alþingi varðandi leikskóla eru gjörsamlega óskiljanleg. Önnur eru um að til að geta orðið leikskólakennari þurfi 5 ára háskólanám. Ekkert hinna Norðurlandanna hefur slík ákvæði og reyndar bara eitt land í Evrópu. Hin eru um að eitt leyfisbréf gildi þvert á skólastigin þrjú. Bæði lögin hafa beinlínis fækkað kennurum á leikskólastigi og skapað enn meiri vanda fyrir sveitarfélögin. Leikskólakennurum hefur fækkað sl. ár og 2021 voru þeir 24% af starfsfólki leikskóla. Þetta er í engum dúr við þau ákvæði laga að á Íslandi eigi tveir þriðju þeirra sem starfa við leikskóla vera leikskólakennarar. Sjá ítarlega grein prófessoranna Amalíu Björnsdóttur og Þuríði Jónu Jóhannsdóttur (Heimildin 23.05.2023) Helgi Viborg sálfræðingurÓlafur Grétar Gunnarsson fjölskyldu-og hjónaráðgjafi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ólafur Grétar Gunnarsson Leikskólar Skóla - og menntamál Mest lesið Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson Skoðun Skoðun Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Skoðun Kveðja frá Heimssýn til landsfundar VG 2024 Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Þjóðaróperan á Alþingi í nær 70 ár Finnur Bjarnason,Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Um Ölfusárbrú og veggjöld Haukur Arnþórsson skrifar Sjá meira
„Helstu umönnunaraðilar ungra barna á Íslandi, foreldrar þeirra en ekki síður starfsfólk leikskóla, eru undir miklu álagi og alltof algengt er að heyra um viðvarandi streitu meðal þessara hópa. Sjaldnar er talað um þau skaðlegu áhrif sem álag á umönnunaraðila hefur á börnin sjálf. Ung börn eru viðkvæm og þurfa mikla og einstaklingsmiðaða umönnun en samfélagsgerðin, eins og hún hefur þróast og er í dag, tekur alls ekki tillit til þessara þarfa.” Svona orðaði Anna Mjöll Guðmundsdóttir formaður félagsins Fyrstu fimm um stöðu leikskólamála í grein frá árinu 2021 Til foreldra leikskólabarna – versta staða leikskóla í 30 ár – hvernig náum við jafnvægi? Þessu hefur fylgt að það hefur verið erfitt að manna leikskóla undanfarin ár, meðal annars af áðurnefndum ástæðum. Hreyfing komst á málin á þessu ári með tilraunaverkefni í Kópavogsbæ og fleiri sveitarfélög eru að gera eða íhuga breytingar. Hugmyndir í átt að betri leikskóla Ljóst er að skipulag leikskóla þarf að endurhugsa og endurbæta. Eftirfarandi atriði er okkar innlegg í þá umræðu: Auka þarf þjónustu við foreldra með aukinni fræðslu frá meðgöngu, virkri foreldraráðgjöf og stuðningi m.a. með opnum leikskóla. Foreldrum í fæðingaorlofi verði einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt. Greiðsluþátttaka foreldra verði aukin í 25% af rekstrarkostnaði þó með tekjutengingu eða afsláttarkerfi. Sveitarfélög óski eftir endurskoðun á menntunarkröfum leikskólakennara og uppeldismenntun til ófaglærðra starfsmanna verði virkari og efld. Fleiri einmana og utanveltu Margir foreldrar eru einir heima á hverjum degi með börn undir tveggja ára aldri. Í breyttu samfélagi nútímans er það mögulega alvarlegra en áður var talið, ekki síst fyrir foreldra af erlendum uppruna sem hafa oft lítinn aðgang að íslensku samfélagi og hafa lítið stuðningsnet. Meðal annars þess vegna þarf öfluga forvarnar- og jafnréttisfræðslu sem hefst á meðgöngu fyrir báða foreldra. Eftir það þarf áframhaldandi fræðslu og stuðning með m.a. opnum leikskóla í öllum skólahverfum þar til barnið hefur leikskólagöngu sína. Opinn leikskóli, góð systkinatengsl og jafnréttisfræðsla Opinn leikskóli er athvarf fyrir foreldra og börn þeirra, staðsett í félagsmiðstöð eða í tengslum við leikskóla. Þar er rólegt og öruggt umhverfi til leiks og tengslamyndunar en einnig kjörinn staður til þess að hitta vini sína með börnin eða kynnast foreldrum með börn á sama aldri. Í Svíþjóð er foreldrum í fæðingaorlofi einungis boðið upp á 15 klukkustunda leikskóladvöl á viku fyrir eldra barn sitt en hafa í staðinn aðgang að opnum leikskóla. Í opna leikskólanum er hægt að efla tengsl systkina en góð systkinatengsl eru grunnur að vellíðan og vænlegum þroskaskilyrðum fyrir börn. Í samskiptum við hvort annað geta systkini því öðlast félagslega og vistmunalega færni sem stuðlar að meiri og heilbrigðari félagsþroska. Aldrei jafnrétti fyrr en við höfum para/hjónajafnrétti Nú hefur hagfræðin styrkt tengslakenningu Bowlby með tveimur Nóbelsverðlaunahöfum í hagfræði, James Heckman og Claudia Goldin. Heckman telur gæði uppeldis vera hinn sanna mælikvarða á allsnægtir en Goldin bendir á að forsenda jafnréttis kynjanna sé hjónajafnrétti. Bæði hafa sýnt fram á mikilvægi þess að sveitarfélög ráðstafi fjármunum með velferð barna og sambandi foreldranna að leiðarljósi. Mestum fjármunum ætti að verja á meðgöngu, því næst á fyrsta ári barnsins og svo framvegis. Árið 2002 greiddu foreldrar í Reykjavík 33,45% af rekstrarkostnaði leikskóla en greiða í dag einungis um 10% af kostnaði. Svipuð staða er í nágranna sveitarfélögunum. Í erfiðleikum sínum að sinna leikskólastarfi hafa sveitarfélög mögulega látið pólitík ráða för í stað bestu þekkingar. Eðlilegt er að spyrja sig nokkurra spurningar í þessu samhengi. Hvers vegna hefur kostnaðarþátttaka foreldra minnkað svona mikið á síðustu árum? Hver væri staða leikskóla ef hlutdeild foreldra í kostnaði hefði ekki lækkað um meira en helming frá árinu 2002? Hefði verið skynsamara að hækka hlutdeild foreldra í kostnaði árið 2002 í stað þess að lækka hlutdeild foreldra? Hugmyndafræðin á bak við þessa kostnaðarlækkun er óljós sérstaklega vegna þess að leikskólinn virðist fjárhagslega sveltur og á í verulegum mönnunarvanda. Foreldrar hafa mótmælt vegna biðlista og skorti á þjónustu fyrir börn sín. Hér skal fullyrt að foreldrar vilja gera mikið fyrir sín börn og vilja greiða sanngjarnt verð fyrir góða þjónustu. Ónýt lög Tvenn lög frá Alþingi varðandi leikskóla eru gjörsamlega óskiljanleg. Önnur eru um að til að geta orðið leikskólakennari þurfi 5 ára háskólanám. Ekkert hinna Norðurlandanna hefur slík ákvæði og reyndar bara eitt land í Evrópu. Hin eru um að eitt leyfisbréf gildi þvert á skólastigin þrjú. Bæði lögin hafa beinlínis fækkað kennurum á leikskólastigi og skapað enn meiri vanda fyrir sveitarfélögin. Leikskólakennurum hefur fækkað sl. ár og 2021 voru þeir 24% af starfsfólki leikskóla. Þetta er í engum dúr við þau ákvæði laga að á Íslandi eigi tveir þriðju þeirra sem starfa við leikskóla vera leikskólakennarar. Sjá ítarlega grein prófessoranna Amalíu Björnsdóttur og Þuríði Jónu Jóhannsdóttur (Heimildin 23.05.2023) Helgi Viborg sálfræðingurÓlafur Grétar Gunnarsson fjölskyldu-og hjónaráðgjafi
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun