Fyrirsjáanleg fjölgun ferðamanna? Dóra Þorleifsdóttir skrifar 6. október 2023 08:01 „Fyrirsjáanleg fjölgun ferðamanna“? Það er árið 2023 og fjöldi ferðamanna er að ná nýjum hæðum. Bændastéttin kallar eftir aðgerðum og við blasir gjaldþrotahrina bænda ef ekkert verður að gert. Lítil fyrirtæki og einstaklingar eru að bugast undan endalausum vaxtahækkunum og verðbólgu. Náttúran er farin að bera merki um að hér séum við komin í fjöldaferðamennsku, eitthvað sem mörg okkar hafa hræðst lengi. Flestir fjölsóttir ferðamannastaðir eru komnir að þolmörkum, þó er enn verið að tala um „fyrirsjáanlega fjölgun ferðamanna“? Ferðaþjónustan er orðin allt of stór í þessu fámenna landi því nú erum við að tala um atvinnugrein sem stækkar of ört og á kostnað annarra atvinnugreina. Gullna hringborðið, samráðsvettvangur um þróun ferðaþjónustu sem tengist Gullna hringnum, sendi frá sér ákall síðastliðinn vetur um frekara fjármagn til innviðauppbyggingar og aukinnar þjónustu við fólk á svæðinu. Bætt vegakerfi, efling heilsugæslu og löggæslu, landvarsla og álagsstýring eru dæmi um áherslur þeirra. Gullna hringborðið er vissulega þarft og markmið þeirra munu sjálfsagt koma ferðafólki á svæðinu til góða en eru kröfurnar raunhæfar eins og staðan er núna í íslensku samfélagi? Er hægt að biðja um meira fjármagn til uppbyggingu í ferðaþjónustunni á meðan aðrar atvinnugreinar eru fjársveltar og að bugast? Það er bráðum ekkert rými til að setja áherslu á fjölbreytta atvinnumöguleika því það er bara ein atvinnugrein sem er orðin ráðandi og það er ferðaþjónustan, eitthvað sem er óumflýjanlega á kostnað annarra atvinnugreina. Annað sem er athugavert við þetta er spurningin hvort ennþá sé hægt að tala um „fyrirsjáanlega fjölgun ferðamanna“ í ljósi loftslagsbreytinga og náttúruhamfara af þeim völdum? Fjöldaferðamennska á sinn þátt í menguninni á heimsvísu og losun gróðurhúsalofttegunda hefur aukist m.a. vegna aukinnar flugumferðar og skemmtiferðaskipa. Ferðamenn flykkjast að í stríðum straumum og er Gullni hringurinn eitt fjölsóttasta svæði landsins. Í Bláskógabyggð er umferðin þar af leiðandi oft gríðarleg og er þetta mikill fjöldi af rútum og stórum díseltrukkum á leið með ferðamenn í dagsferðir. Mengunin er stundum áþreifanleg, sérstaklega á fallegum vetrardögum í kyrrlátum froststillum þar sem reykurinn frá útblæstrinum dansar um eins og dökk vera. Þetta stingur í stúf við innleiðingu heimsmarkmiðanna sem nýlega var unnið að í Bláskógabyggð. Fyrirtækið Podium var fengið til að leiða vinnuna með aðilum úr ýmsum áttum að stefnumótun sveitarfélagsins með heimsmarkmiðin að leiðarljósi og hófst vinnan við það á haustmánuðum 2022. Hægt er að lesa um verkefnið á heimasíðu sveitarfélagsins og á heimasíðu Podium, en þar kemur orðrétt fram eitt áhersluatriði sem staldra má aðeins við: „Sveitarfélagið ætlar að nýta heimsmarkmiðin og sjálfbæra þróun til þess að varðveita þessar náttúruperlur og fólkið sem þar býr.“ Þarna er verið að tala um náttúruperlurnar Gullfoss og Geysi, Þingvelli, Laugarvatn og Skálholt. Staðreyndin er sú, að við þessa innleiðingu heimsmarkmiðana fyrir aðeins ári síðan var talað um að varðveita náttúruperlurnar og íbúa þeirra svæða. Áhersla nýja samráðsvettvangsins er hins vegar ferðafólk, eðlilega þar sem þessi vettvangur er til þróunar ferðaþjónustu á svæðinu en mér finnst gleymast að nefna íbúa svæðisins því það er mín eindregna skoðun að íbúar svæðanna eigi alltaf að vera í forgangi. Við sem búum hér borgum okkar útsvar, skatta og gjöld, hér er okkar daglega líf og framtíð. Við erum ekki með lækni á bakvakt vegna niðurskurðar HSU. Okkur tókst ekki að halda í starfsemi UMFÍ á Laugarvatni því ekki var til nægt fjármagn hjá sveitarfélaginu til viðhalds á húsnæðinu. Þar töpuðust mikilvæg störf sem höfðu stutt við það sem fólk óskar eftir, fjölbreytt atvinnulíf. Ég styð að sjálfsögðu sjálfbæra ferðaþjónustu en það virðist ekki vera að raungerast, þrátt fyrir góðan vilja. Hugtökin sjálfbærni og sjálfbær þróun hverfa í reykský fjöldaferðamennskunnar sem er hér að taka yfir og samt er enn verið að vinna út frá „fyrirsjáanlegri fjölgun ferðamanna“?! Umhverfissamtök og vísindi eru nauðsynlegt mótvægi gegn ágangi á náttúruna þegar kemur að stóriðju, sjókvíaeldi og öðrum iðnaði og starfsemi sem hafa óafturkræf áhrif á náttúru Íslands. Kannski þurfum við að fara að skoða fjöldaferðamennsku betur í því samhengi og áhrif hennar á náttúruna, mengun og jafnvel fara að skoða skert lífsgæði íbúa við helstu ferðamannastaði. Líffræðileg fjölbreytni er nátengd loftslagsbreytingum og mikilvægt er að eiga við þessi stóru viðfangsefni samhliða. Í desember 2022 var undirritaður tímamótasamningur um verndun líffræðilegrar fjölbreytni á fundi Sameinuðu þjóðanna (COP15). Samningurinn felur í sér að árið 2030 njóti 30% af landsvæðum plánetunnar verndar og að maðurinn lifi í sátt við náttúru jarðar árið 2050. Við þetta tækifæri sagði aðalritari Sameinuðu þjóðanna, Antonio Guterres, að þjóðir heims væru að fremja sjálfsmorð með umgengni sinni við náttúruna. Í Bláskógabyggð einni eru ýmsar framkvæmdir fyrirhugaðar vegna ferðamennsku sem skarast á við markmið um sjálfbærni, vernd loftslags og vernd líffræðilegrar fjölbreytni, sem og mögulega framtíðarhagsmuni íbúa. Í sveitarfélagi okkar er lífríki sem okkur er ætlað að vernda og hefur Bláskógabyggð einmitt gefið það út við innleiðingu heimsmarkmiðanna, að ætla að vernda náttúruna og þar með lífríkið. Eða eru þetta bara falleg orð á blaði? Hugtökin sjálfbærni og sjálfbær þróun fara ekki vel saman við fjöldaferðamennsku. Ég ætla að enda þennan stutta pistil á því að nefna sex hugrökk ungmenni frá Portúgal sem hafa stefnt 32 löndum fyrir það að hafa ekki brugðist við hamfarahlýnun. Miklir skógareldar geisuðu víða í sumar, m.a. í Portúgal og hafa ungmennin ákveðið að fara með mál sitt til Mannréttindadómstóla Evrópu og draga stjórnvöld þessara landa til ábyrgðar fyrir það að standa ekki við loforð sín um aðgerðir gegn loftslagsbreytingum. Sennilega er þetta aðeins fyrsta af mörgum slíkum málum. Skógareldar, hitabylgjur, ofsaveður og hnattræn stiknun er ekki bara vandamál annarra þjóða, þetta snertir okkur öll. Við þurfum að skoða okkar stöðu í stóru heildarmyndinni og fara að bregðast við samkvæmt því. Fjöldaferðamennska getur haft mjög slæmar afleiðingar fyrir náttúruna okkar ef einhver skyldi ennþá vera í vafa og fleiri og fleiri raddir í íslensku samfélagi kalla eftir einhversskonar aðgangsstýringu eða takmörkun. Það gæti mögulega skapað jafnvægi, verndað lífríki Íslands og greitt götuna fyrir fjölbreyttara atvinnulífi. Höfundur er framhaldsskólakennari og íbúi í Bláskógabyggð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ferðamennska á Íslandi Loftslagsmál Mest lesið Bob Marley og íslenskar kosningar Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Heilbrigðiskerfið logar og er að hrynja: Þú áttir betra skilið Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Vitsmunaleg vanstilling í boði ungra Sjálfstæðiskvenna Erna Mist Skoðun Það sem má alls ekki tala um... Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson Skoðun Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Krafa um árangur í atvinnu- og samgöngumálum Arna Lára Jónsdóttir Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson Skoðun Lögreglumenn samningslausir mánuðum saman og án verkfallsréttar Fjölnir Sæmundsson Skoðun Lenda menn í fangelsi eftir misheppnaða skólagöngu? Elinóra Inga Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Vegurinn heim Tinna Rún Snorradóttir skrifar Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Allt mannanna verk - orkuöryggi á Íslandi Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvert er planið? Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Íslenskan heldur velli Stefán Atli Rúnarsson,Jóhann F K Arinbjarnarson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ný gömul menntastefna Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Krafa um árangur í atvinnu- og samgöngumálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn fjölskyldunnar Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Píratar standa með fólki í vímuefnavanda Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Lenda menn í fangelsi eftir misheppnaða skólagöngu? Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun Andlát ungrar manneskju hefur gáruáhrif á allt samfélagið Sigurþóra Bergsdóttir skrifar Skoðun Báknið burt - hvaða bákn? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Íþróttir fyrir öll börn! Gunnhildur Jakobsdóttir ,Kolbrún Kristínardóttir skrifar Skoðun Að stela framtíðinni Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Vegið að framtíð ungs vísindafólks á Íslandi Katrín Möller,Svava Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjöleignarhús og vátryggingar Jónína Þórdís Karlsdóttir skrifar Skoðun Ert þú áhorfandi ofbeldis? Carmen Maja Valencia skrifar Skoðun Það er dýrt að reka ríkissjóð alltaf á yfirdrætti Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Opinber ómöguleiki Guðmundur F. Magnússon skrifar Skoðun Gervigreindin mun gjörbylta öllum samfélögum Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Dýravelferðarlögin tíu ára Einar Örn Thorlacius skrifar Skoðun Er þetta sanngjarnt? Sigríður Clausen skrifar Skoðun Niðurskurðurinn sem enginn bað um Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Það sem má alls ekki tala um... Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Síðasti naglinn í borginni Björg Eva Erlendsdóttir,Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Slæm stjórnsýsla heilbrigðismála - dauðans alvara Markús Ingólfur Eiríksson skrifar Sjá meira
„Fyrirsjáanleg fjölgun ferðamanna“? Það er árið 2023 og fjöldi ferðamanna er að ná nýjum hæðum. Bændastéttin kallar eftir aðgerðum og við blasir gjaldþrotahrina bænda ef ekkert verður að gert. Lítil fyrirtæki og einstaklingar eru að bugast undan endalausum vaxtahækkunum og verðbólgu. Náttúran er farin að bera merki um að hér séum við komin í fjöldaferðamennsku, eitthvað sem mörg okkar hafa hræðst lengi. Flestir fjölsóttir ferðamannastaðir eru komnir að þolmörkum, þó er enn verið að tala um „fyrirsjáanlega fjölgun ferðamanna“? Ferðaþjónustan er orðin allt of stór í þessu fámenna landi því nú erum við að tala um atvinnugrein sem stækkar of ört og á kostnað annarra atvinnugreina. Gullna hringborðið, samráðsvettvangur um þróun ferðaþjónustu sem tengist Gullna hringnum, sendi frá sér ákall síðastliðinn vetur um frekara fjármagn til innviðauppbyggingar og aukinnar þjónustu við fólk á svæðinu. Bætt vegakerfi, efling heilsugæslu og löggæslu, landvarsla og álagsstýring eru dæmi um áherslur þeirra. Gullna hringborðið er vissulega þarft og markmið þeirra munu sjálfsagt koma ferðafólki á svæðinu til góða en eru kröfurnar raunhæfar eins og staðan er núna í íslensku samfélagi? Er hægt að biðja um meira fjármagn til uppbyggingu í ferðaþjónustunni á meðan aðrar atvinnugreinar eru fjársveltar og að bugast? Það er bráðum ekkert rými til að setja áherslu á fjölbreytta atvinnumöguleika því það er bara ein atvinnugrein sem er orðin ráðandi og það er ferðaþjónustan, eitthvað sem er óumflýjanlega á kostnað annarra atvinnugreina. Annað sem er athugavert við þetta er spurningin hvort ennþá sé hægt að tala um „fyrirsjáanlega fjölgun ferðamanna“ í ljósi loftslagsbreytinga og náttúruhamfara af þeim völdum? Fjöldaferðamennska á sinn þátt í menguninni á heimsvísu og losun gróðurhúsalofttegunda hefur aukist m.a. vegna aukinnar flugumferðar og skemmtiferðaskipa. Ferðamenn flykkjast að í stríðum straumum og er Gullni hringurinn eitt fjölsóttasta svæði landsins. Í Bláskógabyggð er umferðin þar af leiðandi oft gríðarleg og er þetta mikill fjöldi af rútum og stórum díseltrukkum á leið með ferðamenn í dagsferðir. Mengunin er stundum áþreifanleg, sérstaklega á fallegum vetrardögum í kyrrlátum froststillum þar sem reykurinn frá útblæstrinum dansar um eins og dökk vera. Þetta stingur í stúf við innleiðingu heimsmarkmiðanna sem nýlega var unnið að í Bláskógabyggð. Fyrirtækið Podium var fengið til að leiða vinnuna með aðilum úr ýmsum áttum að stefnumótun sveitarfélagsins með heimsmarkmiðin að leiðarljósi og hófst vinnan við það á haustmánuðum 2022. Hægt er að lesa um verkefnið á heimasíðu sveitarfélagsins og á heimasíðu Podium, en þar kemur orðrétt fram eitt áhersluatriði sem staldra má aðeins við: „Sveitarfélagið ætlar að nýta heimsmarkmiðin og sjálfbæra þróun til þess að varðveita þessar náttúruperlur og fólkið sem þar býr.“ Þarna er verið að tala um náttúruperlurnar Gullfoss og Geysi, Þingvelli, Laugarvatn og Skálholt. Staðreyndin er sú, að við þessa innleiðingu heimsmarkmiðana fyrir aðeins ári síðan var talað um að varðveita náttúruperlurnar og íbúa þeirra svæða. Áhersla nýja samráðsvettvangsins er hins vegar ferðafólk, eðlilega þar sem þessi vettvangur er til þróunar ferðaþjónustu á svæðinu en mér finnst gleymast að nefna íbúa svæðisins því það er mín eindregna skoðun að íbúar svæðanna eigi alltaf að vera í forgangi. Við sem búum hér borgum okkar útsvar, skatta og gjöld, hér er okkar daglega líf og framtíð. Við erum ekki með lækni á bakvakt vegna niðurskurðar HSU. Okkur tókst ekki að halda í starfsemi UMFÍ á Laugarvatni því ekki var til nægt fjármagn hjá sveitarfélaginu til viðhalds á húsnæðinu. Þar töpuðust mikilvæg störf sem höfðu stutt við það sem fólk óskar eftir, fjölbreytt atvinnulíf. Ég styð að sjálfsögðu sjálfbæra ferðaþjónustu en það virðist ekki vera að raungerast, þrátt fyrir góðan vilja. Hugtökin sjálfbærni og sjálfbær þróun hverfa í reykský fjöldaferðamennskunnar sem er hér að taka yfir og samt er enn verið að vinna út frá „fyrirsjáanlegri fjölgun ferðamanna“?! Umhverfissamtök og vísindi eru nauðsynlegt mótvægi gegn ágangi á náttúruna þegar kemur að stóriðju, sjókvíaeldi og öðrum iðnaði og starfsemi sem hafa óafturkræf áhrif á náttúru Íslands. Kannski þurfum við að fara að skoða fjöldaferðamennsku betur í því samhengi og áhrif hennar á náttúruna, mengun og jafnvel fara að skoða skert lífsgæði íbúa við helstu ferðamannastaði. Líffræðileg fjölbreytni er nátengd loftslagsbreytingum og mikilvægt er að eiga við þessi stóru viðfangsefni samhliða. Í desember 2022 var undirritaður tímamótasamningur um verndun líffræðilegrar fjölbreytni á fundi Sameinuðu þjóðanna (COP15). Samningurinn felur í sér að árið 2030 njóti 30% af landsvæðum plánetunnar verndar og að maðurinn lifi í sátt við náttúru jarðar árið 2050. Við þetta tækifæri sagði aðalritari Sameinuðu þjóðanna, Antonio Guterres, að þjóðir heims væru að fremja sjálfsmorð með umgengni sinni við náttúruna. Í Bláskógabyggð einni eru ýmsar framkvæmdir fyrirhugaðar vegna ferðamennsku sem skarast á við markmið um sjálfbærni, vernd loftslags og vernd líffræðilegrar fjölbreytni, sem og mögulega framtíðarhagsmuni íbúa. Í sveitarfélagi okkar er lífríki sem okkur er ætlað að vernda og hefur Bláskógabyggð einmitt gefið það út við innleiðingu heimsmarkmiðanna, að ætla að vernda náttúruna og þar með lífríkið. Eða eru þetta bara falleg orð á blaði? Hugtökin sjálfbærni og sjálfbær þróun fara ekki vel saman við fjöldaferðamennsku. Ég ætla að enda þennan stutta pistil á því að nefna sex hugrökk ungmenni frá Portúgal sem hafa stefnt 32 löndum fyrir það að hafa ekki brugðist við hamfarahlýnun. Miklir skógareldar geisuðu víða í sumar, m.a. í Portúgal og hafa ungmennin ákveðið að fara með mál sitt til Mannréttindadómstóla Evrópu og draga stjórnvöld þessara landa til ábyrgðar fyrir það að standa ekki við loforð sín um aðgerðir gegn loftslagsbreytingum. Sennilega er þetta aðeins fyrsta af mörgum slíkum málum. Skógareldar, hitabylgjur, ofsaveður og hnattræn stiknun er ekki bara vandamál annarra þjóða, þetta snertir okkur öll. Við þurfum að skoða okkar stöðu í stóru heildarmyndinni og fara að bregðast við samkvæmt því. Fjöldaferðamennska getur haft mjög slæmar afleiðingar fyrir náttúruna okkar ef einhver skyldi ennþá vera í vafa og fleiri og fleiri raddir í íslensku samfélagi kalla eftir einhversskonar aðgangsstýringu eða takmörkun. Það gæti mögulega skapað jafnvægi, verndað lífríki Íslands og greitt götuna fyrir fjölbreyttara atvinnulífi. Höfundur er framhaldsskólakennari og íbúi í Bláskógabyggð.
Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar