Það er ekki hægt að stela hugmyndum Klara Nótt Egilson skrifar 30. september 2023 16:00 Ég var orðin rígfullorðin kona þegar mér lærðist að það er ekki hægt að fara með höfundarrétt að hugmynd. Ég var komin áleiðis í háskólanámi og rak upp stór augu, þegar kennari áfanga skýrði fyrir bekknum að höfundarréttur stofnast ekki fyrr en hugmynd er færð á merkingarbært form. „Ha?“ hváðum við bekkjarfélagarnir í kór. „Ertu þá líka að segja að það sé ekki hægt að stela hugmyndum?“ spurðum við einum rómi og biðum í ofvæni eftir svari kennara. „Nei, hættu nú alveg,“ smellti stafrænn sessunautur minn fram. „Ég fékk einu sinni hugmynd og ég sagði vini mínum frá öllu og hann fór og gaf verkið út og ég gat ekkert gert ...“ Hvað er eiginlega merkingarbært form? Ég hélt áfram í háskólanámi og hef allar götur síðan varðveitt orð kennara, sem svaraði okkur því að höfundarréttur verndar ekki hugmyndir. Áfanginn heitir Hagnýtur höfundarréttur og er kenndur við Háskólann á Bifröst en inntak áfangans kenndi mér láta af eigin hugarórum; að skissa teikninguna, rita uppkastið, hljóðrita laglínuna, taka ljósmyndina eða hvað sem mér dytti til hugar og stíga síðar fram með umræddar skissur til útsetninga, mæta mannleg og uppátækjasöm sem ég nú get verið í endalausum eltingarleik mínum við heilagan fullkomleikann sem ávallt er utan seilingar. Íslensku höfundalögin eru listrænn leiðarvísir Ég skrifa þessi orð með eins einföldum hætti og mér er mögulegt í beinu framhaldi af málþingi um skilgreiningu höfundarréttar á skapandi afurðum gervigreindar sem fór fram í Hörpu þann 29. sept. sl. Vísdómsorð fyrrum kennara míns tóku á sig endurnýjaða mynd og því næst komu mér orðin til hugar, sem má lesa í athugasemdum við frumvarp til íslensku höfundalaga: „ ... andleg sköpun, sem er ný og sjálfstæð, a.m.k. að formi til.“ Ég glugga stundum í frumvarpið sem fylgir með íslensku höfundalögunum á vef Alþingis og þykir mikið til koma, því að mínu mati eru íslensku höfundalögin listrænn leiðarvísir og hagnýt vinnuhandbók allra starfandi innan skapandi greina. Þú þarft ekki að skrá höfundarréttinn Í ríflega fimmtíu ára gömlu frumvarpinu hermir að sá sem skapi andlegt verk á sviði bókmennta eða lista, teljist höfundur þess, en að réttur höfundar yfir verkinu stofnist um leið og hugmyndin sjálf tekur á sig merkingarbært form. Að þeim orðum sögðum hefur áleitinni spurningu síðari tíma verið fundið svar; ekki þarf að skrá frumsamið verk til að stofna til höfundarréttar. Það er frumskissan sem ég orðaði hér að ofan, sem stofnar sjálfkrafa til höfundarréttar. Frumvarpið góða, sú merka túlkun á eðli listsköpunar sem fylgir með höfundalögum nr. 73 og voru lögfest á Alþingi þann 29. maí 1972, segir einnig að „ ... hlutverk og efni höfundalaga sé að veita mönnum [manneskjum] réttarvernd á tilteknum andlegum verðmætum: bókmenntum og listum, en að með lögunum sé viðurkenndur réttur þess sem verkið hefur gert, þ.e. höfundarins, til umráða yfir því, sem ýmist er fjárhagslegs eða persónulegs eðlis.“ Ekki henda skissunum þínum Þó er því svo skemmtilega háttað að andlag þess réttar sem lagaverndin spannar er óáþreifanleg en svo segir í inngangi athugasemda við umrætt frumvarp á bls. 14: „Andlag höfundarréttar, sem lagaverndin er veitt, er ávallt ólíkamlegt, þ. e. hugsmíð sú eða sköpunar starfsemi, sem birtist í bókmenntaverki eða listaverki. Ef aðrir menn en höfundurinn sjálfur eiga að geta notið þess, verður að koma því til vitundar þeirra með einhverjum hætti.“ Í einfölduðu máli eru því skissurnar þínar áþreifanlegur stofn höfundarréttar. Eigi þó aðrir en þú að geta notið skapandi hugsmíðar þinnar, verður þú að koma verkinu á merkingarbæru formi til vitundar þeirra með einhverjum hætti en um slíkt gilda önnur ákvæði sem ég tíunda ekki nánar. Gjöful er gervigreindin Það merka veganesti sem ég stakk í listrænan mal minn að loknu málþingi í Hörpu, er mikilvægi alþjóðlegrar umræðu um nauðsyn þess að skilgreina eðli höfundarréttar með nánari hætti en áður. Mér vitanlega, hefur heimsbyggðinni aldrei verið jafnt annt um stofn höfundarréttar fyrr en einmitt nú. Sú opinbera umræða eykur svo verðmætagildi manngerðar listsköpunar og er sannarlega tilkomin vegna hugleiðinga um rétt til nytja af framleiddum verkum gervigreindar og hvernig eigi að standast samanburð við manngerða hugarsmíði. Löngu tímabærar vangaveltur um eðli listsköpunar Að öllu framansögðu hvet ég listhneigða til að koma eigin hugmyndum á merkingarbært form, að varðveita hverja skissu og byggja á eigin frumgerðum við síðari útsetningu. Ekki sitja á eigin hugmyndum. Skissið teikninguna, ritið uppkastið, syngið laglínuna inn á farsímann, takið ljósmyndina og varðveitið gögnin í vinnumöppu, minnug þess hvernig stofnast til höfundarréttar. Umfaðmið tilvist gervigreindarinnar og fagnið opinberri umræðu sem nú ber hvað hæst um eðli skapandi afurða. Lagaleg þróun á skilgreiningu höfundarréttar skapandi afurða gervigreindar hefur hrundið af stað löngu tímabærum vangaveltum um eðli listsköpunar og lögvarinn einkarétt höfunda til að gera eintök af eigin verkum og gera aðgengileg almenningi í upphaflegri eða breyttri mynd, í þýðingu eða annarri aðlögun. Jákvæðari markaðssetningu á verðmætagildi manngerðrar listsköpunar er vart hægt að biðja um! Höfundur er listunnandi Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Höfundarréttur Mest lesið Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason Skoðun Halldór 05.07.2024 Halldór Að óttast blokkir Ásta Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Carbfix: Stærsta framlag Íslands í loftslagsmálum heimsins Sævar Freyr Þráinsson skrifar Skoðun Sigmundi Davíð svarað Björn Bjarnason skrifar Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar Skoðun Líf og dauði leikur á hnífsegg Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Mengum meira Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Hvað verður um Kára? Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Að eiga tertuna og borða hana líka – svar til formanns Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Hik er sama og tap Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Af hverju leka gluggar fyrr en áður? Böðvar Bjarnason skrifar Skoðun Hluta þjóðarinnar hent út í kuldann – hinn baðar sig í sólinni Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að óttast blokkir Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Engin gúrka hjá Blaðamannafélaginu Sigríður Dögg Auðunsdóttir,Freyja Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Stórnotendur eru kjölfestan í íslenska raforkukerfinu Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Ert þú í góðu netsambandi? Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og myrkrið framundan Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Heilræði fyrir Nýhaldið Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Glútenlaust gull á grillið Anna Gunndís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kaupin á eyrinni Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lokunaruppboð í Kauphöllinni Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Ferðatryggingar og val á kreditkorti Svandís Edda Hólm Jónudóttir skrifar Skoðun Af hverju að byggja Coda Terminal? Ólafur Elínarson,Sandra Ósk Snæbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hljóð úr horni Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun ESB fyrir almenning Oddný G. Harðardóttir skrifar Skoðun Strámaðurinn mikli Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Árið er 2024 Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Samkeppni í nýju ljósi Páll Hermannsson skrifar Skoðun Það er verið að grafa dýpri fátæktargjá Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun „Hæ ástin, þarf að millifæra, getur þú samþykkt beiðnina?“ Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Algeng þvæla um Evrópusambandið Jón Frímann Jónsson skrifar Sjá meira
Ég var orðin rígfullorðin kona þegar mér lærðist að það er ekki hægt að fara með höfundarrétt að hugmynd. Ég var komin áleiðis í háskólanámi og rak upp stór augu, þegar kennari áfanga skýrði fyrir bekknum að höfundarréttur stofnast ekki fyrr en hugmynd er færð á merkingarbært form. „Ha?“ hváðum við bekkjarfélagarnir í kór. „Ertu þá líka að segja að það sé ekki hægt að stela hugmyndum?“ spurðum við einum rómi og biðum í ofvæni eftir svari kennara. „Nei, hættu nú alveg,“ smellti stafrænn sessunautur minn fram. „Ég fékk einu sinni hugmynd og ég sagði vini mínum frá öllu og hann fór og gaf verkið út og ég gat ekkert gert ...“ Hvað er eiginlega merkingarbært form? Ég hélt áfram í háskólanámi og hef allar götur síðan varðveitt orð kennara, sem svaraði okkur því að höfundarréttur verndar ekki hugmyndir. Áfanginn heitir Hagnýtur höfundarréttur og er kenndur við Háskólann á Bifröst en inntak áfangans kenndi mér láta af eigin hugarórum; að skissa teikninguna, rita uppkastið, hljóðrita laglínuna, taka ljósmyndina eða hvað sem mér dytti til hugar og stíga síðar fram með umræddar skissur til útsetninga, mæta mannleg og uppátækjasöm sem ég nú get verið í endalausum eltingarleik mínum við heilagan fullkomleikann sem ávallt er utan seilingar. Íslensku höfundalögin eru listrænn leiðarvísir Ég skrifa þessi orð með eins einföldum hætti og mér er mögulegt í beinu framhaldi af málþingi um skilgreiningu höfundarréttar á skapandi afurðum gervigreindar sem fór fram í Hörpu þann 29. sept. sl. Vísdómsorð fyrrum kennara míns tóku á sig endurnýjaða mynd og því næst komu mér orðin til hugar, sem má lesa í athugasemdum við frumvarp til íslensku höfundalaga: „ ... andleg sköpun, sem er ný og sjálfstæð, a.m.k. að formi til.“ Ég glugga stundum í frumvarpið sem fylgir með íslensku höfundalögunum á vef Alþingis og þykir mikið til koma, því að mínu mati eru íslensku höfundalögin listrænn leiðarvísir og hagnýt vinnuhandbók allra starfandi innan skapandi greina. Þú þarft ekki að skrá höfundarréttinn Í ríflega fimmtíu ára gömlu frumvarpinu hermir að sá sem skapi andlegt verk á sviði bókmennta eða lista, teljist höfundur þess, en að réttur höfundar yfir verkinu stofnist um leið og hugmyndin sjálf tekur á sig merkingarbært form. Að þeim orðum sögðum hefur áleitinni spurningu síðari tíma verið fundið svar; ekki þarf að skrá frumsamið verk til að stofna til höfundarréttar. Það er frumskissan sem ég orðaði hér að ofan, sem stofnar sjálfkrafa til höfundarréttar. Frumvarpið góða, sú merka túlkun á eðli listsköpunar sem fylgir með höfundalögum nr. 73 og voru lögfest á Alþingi þann 29. maí 1972, segir einnig að „ ... hlutverk og efni höfundalaga sé að veita mönnum [manneskjum] réttarvernd á tilteknum andlegum verðmætum: bókmenntum og listum, en að með lögunum sé viðurkenndur réttur þess sem verkið hefur gert, þ.e. höfundarins, til umráða yfir því, sem ýmist er fjárhagslegs eða persónulegs eðlis.“ Ekki henda skissunum þínum Þó er því svo skemmtilega háttað að andlag þess réttar sem lagaverndin spannar er óáþreifanleg en svo segir í inngangi athugasemda við umrætt frumvarp á bls. 14: „Andlag höfundarréttar, sem lagaverndin er veitt, er ávallt ólíkamlegt, þ. e. hugsmíð sú eða sköpunar starfsemi, sem birtist í bókmenntaverki eða listaverki. Ef aðrir menn en höfundurinn sjálfur eiga að geta notið þess, verður að koma því til vitundar þeirra með einhverjum hætti.“ Í einfölduðu máli eru því skissurnar þínar áþreifanlegur stofn höfundarréttar. Eigi þó aðrir en þú að geta notið skapandi hugsmíðar þinnar, verður þú að koma verkinu á merkingarbæru formi til vitundar þeirra með einhverjum hætti en um slíkt gilda önnur ákvæði sem ég tíunda ekki nánar. Gjöful er gervigreindin Það merka veganesti sem ég stakk í listrænan mal minn að loknu málþingi í Hörpu, er mikilvægi alþjóðlegrar umræðu um nauðsyn þess að skilgreina eðli höfundarréttar með nánari hætti en áður. Mér vitanlega, hefur heimsbyggðinni aldrei verið jafnt annt um stofn höfundarréttar fyrr en einmitt nú. Sú opinbera umræða eykur svo verðmætagildi manngerðar listsköpunar og er sannarlega tilkomin vegna hugleiðinga um rétt til nytja af framleiddum verkum gervigreindar og hvernig eigi að standast samanburð við manngerða hugarsmíði. Löngu tímabærar vangaveltur um eðli listsköpunar Að öllu framansögðu hvet ég listhneigða til að koma eigin hugmyndum á merkingarbært form, að varðveita hverja skissu og byggja á eigin frumgerðum við síðari útsetningu. Ekki sitja á eigin hugmyndum. Skissið teikninguna, ritið uppkastið, syngið laglínuna inn á farsímann, takið ljósmyndina og varðveitið gögnin í vinnumöppu, minnug þess hvernig stofnast til höfundarréttar. Umfaðmið tilvist gervigreindarinnar og fagnið opinberri umræðu sem nú ber hvað hæst um eðli skapandi afurða. Lagaleg þróun á skilgreiningu höfundarréttar skapandi afurða gervigreindar hefur hrundið af stað löngu tímabærum vangaveltum um eðli listsköpunar og lögvarinn einkarétt höfunda til að gera eintök af eigin verkum og gera aðgengileg almenningi í upphaflegri eða breyttri mynd, í þýðingu eða annarri aðlögun. Jákvæðari markaðssetningu á verðmætagildi manngerðrar listsköpunar er vart hægt að biðja um! Höfundur er listunnandi
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Coda Terminal hefur ekki áhrif á neysluvatnsból höfuðborgarsvæðisins Sigrún Tómasdóttir skrifar
Skoðun Viðreisn mun leggja fram tillögu um íbúakosningu um Coda Terminal verkefnið í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun