Uppbygging orkuinnviða er grunnforsenda orkuskipta Gnýr Guðmundsson skrifar 25. ágúst 2023 08:01 Á dögunum kom út í fyrsta skipti Raforkuspá Landsnets. Spáin ásamt tveimur sviðsmyndum gerir grein fyrir því hvernig talið er að raforkumarkaðir geti þróast á Íslandi næstu áratugina miðað við mismunandi innleiðingartíma fullra orkuskipta. Samkvæmt spánni munu orkuskiptin kalla á aukna eftirspurn eftir raforku í takt við það sem þau munu raungerast ásamt því að raforkunotkun heimila, þjónustuaðila og atvinnulífsins mun halda áfram að aukast í svipuðum takti og verið hefur. Allt þetta kallar á talsvert meiri eftirspurn eftir raforku en hægt er að mæta með núverandi vatnsafls- og jarðvarmavirkjunum, þó svo að hægt sé að auka nýtingu þeirra með bættu flutningskerfi. Það er því til mikils að vinna að uppbygging orkuvinnslu gangi í takt við innleiðingu orkuskipta og annarrar þróunar svo að hægt sé að standa við skuldbindingar landsins um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda og langtíma markmið um kolefnishlutleysi samhliða annarri þróun. Er þar bæði átt við uppbyggingu virkjana sem þykja hefðbundnar hér á landi og eins í breytilegum orkugjöfum sem við þekkjum ekki eins vel s.s. vindorku og jafnvel sólarorku seinna meir. Til að þetta gangi eftir er mikilvægt að undirbúnings- og leyfisferli séu þannig uppsett að þau styðji við þessa uppbyggingu og hægi ekki á orkuskiptunum úr hófi fram. Gildir það m.a. um Rammaáætlun, en virkjanir í núverandi nýtingarflokki rammaætlunar hrökkva skammt þegar kemur að orkuþörf til næstu áratuga. Eins er mikilvægt að til staðar séu raunhæf viðmið og regluverk um nýtingu vindorku og jafnvel sólarorku og að leyfisveitingaferli innviðauppbyggingar séu þannig skilgreind að hægt sé að komast áfram með mikilvægar framkvæmdir í raforkukerfinu. Flutningskerfi raforku er lykilþáttur í innleiðingu orkuskipta Til að bregðast við aukinni notkun og framleiðslu á raforku og þá sérstaklega nýjum breytilegum orkugjöfum er mikilvægt að flutningskerfi raforku sé í stakk búið að takast á við það hlutverk sem því er ætlað. Flutningskerfið er að hluta til barns síns tíma og því víða þörf á uppfærslum. Sá hluti þess sem í daglegu tali kallast byggðalínan tengir saman landshluta og hefur síðustu árin ekki náð að þjóna hlutverki sínu sem skyldi vegna takmarkaðrar flutningsgetu. Við þessu hefur verið brugðist og er bygging nýrrar afkastameiri byggðalínu á 220 kV spennu þegar hafinn. Var verkefninu skipt upp í tvo hluta, sá fyrri norður fyrir frá Hvalfirði og austur á land, en sá síðari að ljúka hringtengingu annað hvort með línulögnum suður fyrir Vatnajökul eða þá norður fyrir jökul. Ákvörðun um hvora leiðina skal fara hefur ekki verið tekin ennþá. Fyrstu tvær línurnar norður fyrir hafa þegar verið spennusettar og sjá þær fyrir öruggum og afkastamiklum tengingum á milli Fljótsdalsstöðvar á Héraði og Akureyrar með viðkomu í Kröflu og á Hólasandi. Í undirbúningi, mislangt komnar, eru svo þrjár nýjar 220 kV línur sem munu tengja saman Akureyri og Hvalfjörð með tengipunktum í Blöndu og á Holtavörðuheiði. Í nýrri kerfisáætlun Landsnets sem komin er í samþykktarferli hjá Orkustofnun eru allar þessar þrjár línur á þriggja ára framkvæmdaáætlun fyrirtækisins sem þýðir að framkvæmdir við þær ættu að hefjast fyrir árið 2027 ef allt gengur að óskum við undirbúninginn. Afléttingar flutningstakmarkana auka orkunýtingu Með afkastamiklum línum, sem tengja saman landshluta, skapast tækifæri til betri nýtingar núverandi virkjana en sýnt hefur verið fram á með greiningum að beint þjóðhagslegt tap af flutningstakmörkunum á byggðalínuhringnum hefur numið yfir 5 milljörðum króna í nýlegu slæmu vatnsári. Ný kynslóð byggðalínu mun einnig bæta aðgengi að flutningskerfinu til muna og gildir það bæði um nýja notendur sem og nýjar orkuvinnslueiningar. Til að bregðast við þeirri flutningsþörf sem orkuskiptin og önnur þróun kallar á og kemur fram í nýrri raforkuspá Landsnets hafa uppbyggingaráætlanir verið uppfærðar. Helstu breytingar sem gerðar hafa verið á áætlunum er að nú er gert ráð fyrir að nýjar línur á vesturhluta landsins verið útbúnar með flutningsmeiri leiðurum þannig að þær geti flutt meiri raforku án þess að sjónræn áhrif af þeirra völdum breytist. Uppbygging á landsvísu En það er ekki nægilegt að uppfæra einungis byggðalínuna. Til að markmið um orkuskipti náist er mikilvægt að svæðisbundin uppbygging verði á þann hátt að flutningskerfið standi ekki í vegi fyrir orkuskiptum auk þess sem kerfið þarf að styðja við áform sveitarfélaga um atvinnuuppbyggingu. Á þetta bæði við um bætt aðgengi að orku sem og aukið afhendingaröryggi en í rafvæddu samfélagi framtíðar mun öryggið verða æ mikilvægari þáttur. Í nýrri kerfisáætlun Landsnets má finna drög að áætlun til 20 ára um uppbyggingu kerfisins fyrir alla landshluta. Með þeirri uppbyggingu sem þar er lýst er ljóst að raforkukerfið verður í stakk búið að taka við fullum orkuskiptum auk þess að styðja við byggðaþróun í landinu með auknu aðgengi að innlendri endurnýjanlegri orku fyrir uppbyggingu á atvinnustarfsemi. Nýja raforkuspá, Kerfisáætlun og greiningu á samfélagslegum kostnaði við flutningstakmarkanir má finna á heimasíðu Landsnets. Höfundur er forstöðumaður Kerfisþróunar hjá Landsneti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Orkuskipti Vatnsaflsvirkjanir Jarðhiti Vindorka Mest lesið Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun Græðgi Kolbrún Bergþórsdóttir Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir Skoðun Núna er næst! Bjarney Bjarnadóttir,Jóhanna M. Þorvaldsdóttir Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason Skoðun Skoðun Skoðun Hátt reitt til höggs Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Brennt barn forðast eldinn Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Varnir gegn gagnagíslatökum Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Uppbygging almannahagsmuna á Íslandi Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Málað sig út í horn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Full orkuskipti ríkisflota og samgönguþjónustu fyrir 2030 Sigurður Friðleifsson skrifar Skoðun Einelti er veruleikabrenglun Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun „Lýtalaus íslenska“ er ekki til Eiríkur Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hvatning til mótshaldara Landsmóts hestamanna Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Áróður Kremls gegn Úkraínu og NATO Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Að gefnu tilefni Kristján Hreinsson skrifar Skoðun Það er ákvörðun að beita mannvonsku Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Löng barátta XD fyrir jafnrétti og frelsi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Árið er 1990 Rebekka Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Létt Borgarlína og bráðavandi umferðar Elías B. Elíasson,Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Bestun Seðlabankastjóra Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Nýr tækniskóli rís við Flensborgarhöfn í Hafnarfirði Ágúst Bjarni Garðarsson skrifar Skoðun Úr samkeppni í einokun? Sigríður Margrét Oddsdóttir,Anna Hrefna Ingimundarsdóttir skrifar Skoðun Að mála sig út í horn Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Verst fyrir fámennustu ríkin Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvað getum við tekið á móti mörgum? Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Yazan, Kant og siðleg breytni á Íslandi Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Dauðinn og skattarnir skrifar Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hvers vegna getur ein greiðsla á ári frá TR verið góður kostur? Sigurjón Skúlason skrifar Skoðun Í gíslingu Ríkislögmanns, samtryggingar og spillingar Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Þegar andi Mussolini svífur yfir vötnunum og titlar verða langir Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Af málathöfnum Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Etanól í glansumbúðum Ingibjörg Rósa Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Á dögunum kom út í fyrsta skipti Raforkuspá Landsnets. Spáin ásamt tveimur sviðsmyndum gerir grein fyrir því hvernig talið er að raforkumarkaðir geti þróast á Íslandi næstu áratugina miðað við mismunandi innleiðingartíma fullra orkuskipta. Samkvæmt spánni munu orkuskiptin kalla á aukna eftirspurn eftir raforku í takt við það sem þau munu raungerast ásamt því að raforkunotkun heimila, þjónustuaðila og atvinnulífsins mun halda áfram að aukast í svipuðum takti og verið hefur. Allt þetta kallar á talsvert meiri eftirspurn eftir raforku en hægt er að mæta með núverandi vatnsafls- og jarðvarmavirkjunum, þó svo að hægt sé að auka nýtingu þeirra með bættu flutningskerfi. Það er því til mikils að vinna að uppbygging orkuvinnslu gangi í takt við innleiðingu orkuskipta og annarrar þróunar svo að hægt sé að standa við skuldbindingar landsins um samdrátt í losun gróðurhúsalofttegunda og langtíma markmið um kolefnishlutleysi samhliða annarri þróun. Er þar bæði átt við uppbyggingu virkjana sem þykja hefðbundnar hér á landi og eins í breytilegum orkugjöfum sem við þekkjum ekki eins vel s.s. vindorku og jafnvel sólarorku seinna meir. Til að þetta gangi eftir er mikilvægt að undirbúnings- og leyfisferli séu þannig uppsett að þau styðji við þessa uppbyggingu og hægi ekki á orkuskiptunum úr hófi fram. Gildir það m.a. um Rammaáætlun, en virkjanir í núverandi nýtingarflokki rammaætlunar hrökkva skammt þegar kemur að orkuþörf til næstu áratuga. Eins er mikilvægt að til staðar séu raunhæf viðmið og regluverk um nýtingu vindorku og jafnvel sólarorku og að leyfisveitingaferli innviðauppbyggingar séu þannig skilgreind að hægt sé að komast áfram með mikilvægar framkvæmdir í raforkukerfinu. Flutningskerfi raforku er lykilþáttur í innleiðingu orkuskipta Til að bregðast við aukinni notkun og framleiðslu á raforku og þá sérstaklega nýjum breytilegum orkugjöfum er mikilvægt að flutningskerfi raforku sé í stakk búið að takast á við það hlutverk sem því er ætlað. Flutningskerfið er að hluta til barns síns tíma og því víða þörf á uppfærslum. Sá hluti þess sem í daglegu tali kallast byggðalínan tengir saman landshluta og hefur síðustu árin ekki náð að þjóna hlutverki sínu sem skyldi vegna takmarkaðrar flutningsgetu. Við þessu hefur verið brugðist og er bygging nýrrar afkastameiri byggðalínu á 220 kV spennu þegar hafinn. Var verkefninu skipt upp í tvo hluta, sá fyrri norður fyrir frá Hvalfirði og austur á land, en sá síðari að ljúka hringtengingu annað hvort með línulögnum suður fyrir Vatnajökul eða þá norður fyrir jökul. Ákvörðun um hvora leiðina skal fara hefur ekki verið tekin ennþá. Fyrstu tvær línurnar norður fyrir hafa þegar verið spennusettar og sjá þær fyrir öruggum og afkastamiklum tengingum á milli Fljótsdalsstöðvar á Héraði og Akureyrar með viðkomu í Kröflu og á Hólasandi. Í undirbúningi, mislangt komnar, eru svo þrjár nýjar 220 kV línur sem munu tengja saman Akureyri og Hvalfjörð með tengipunktum í Blöndu og á Holtavörðuheiði. Í nýrri kerfisáætlun Landsnets sem komin er í samþykktarferli hjá Orkustofnun eru allar þessar þrjár línur á þriggja ára framkvæmdaáætlun fyrirtækisins sem þýðir að framkvæmdir við þær ættu að hefjast fyrir árið 2027 ef allt gengur að óskum við undirbúninginn. Afléttingar flutningstakmarkana auka orkunýtingu Með afkastamiklum línum, sem tengja saman landshluta, skapast tækifæri til betri nýtingar núverandi virkjana en sýnt hefur verið fram á með greiningum að beint þjóðhagslegt tap af flutningstakmörkunum á byggðalínuhringnum hefur numið yfir 5 milljörðum króna í nýlegu slæmu vatnsári. Ný kynslóð byggðalínu mun einnig bæta aðgengi að flutningskerfinu til muna og gildir það bæði um nýja notendur sem og nýjar orkuvinnslueiningar. Til að bregðast við þeirri flutningsþörf sem orkuskiptin og önnur þróun kallar á og kemur fram í nýrri raforkuspá Landsnets hafa uppbyggingaráætlanir verið uppfærðar. Helstu breytingar sem gerðar hafa verið á áætlunum er að nú er gert ráð fyrir að nýjar línur á vesturhluta landsins verið útbúnar með flutningsmeiri leiðurum þannig að þær geti flutt meiri raforku án þess að sjónræn áhrif af þeirra völdum breytist. Uppbygging á landsvísu En það er ekki nægilegt að uppfæra einungis byggðalínuna. Til að markmið um orkuskipti náist er mikilvægt að svæðisbundin uppbygging verði á þann hátt að flutningskerfið standi ekki í vegi fyrir orkuskiptum auk þess sem kerfið þarf að styðja við áform sveitarfélaga um atvinnuuppbyggingu. Á þetta bæði við um bætt aðgengi að orku sem og aukið afhendingaröryggi en í rafvæddu samfélagi framtíðar mun öryggið verða æ mikilvægari þáttur. Í nýrri kerfisáætlun Landsnets má finna drög að áætlun til 20 ára um uppbyggingu kerfisins fyrir alla landshluta. Með þeirri uppbyggingu sem þar er lýst er ljóst að raforkukerfið verður í stakk búið að taka við fullum orkuskiptum auk þess að styðja við byggðaþróun í landinu með auknu aðgengi að innlendri endurnýjanlegri orku fyrir uppbyggingu á atvinnustarfsemi. Nýja raforkuspá, Kerfisáætlun og greiningu á samfélagslegum kostnaði við flutningstakmarkanir má finna á heimasíðu Landsnets. Höfundur er forstöðumaður Kerfisþróunar hjá Landsneti.
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun
Skoðun Áskorun ÖBÍ og Þroskahjálpar til ráðherra og þingmanna Alma Ýr Ingólfsdóttir,Unnur Helga Óttarsdóttir skrifar
Skoðun Flug frá Keflavík til Köben tekur styttri tíma en meðaltími nauðgunar Guðný S. Bjarnadóttir skrifar
Fögnum á degi líffræðilegrar fjölbreytni Rannveig Magnúsdóttir,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Skúli Skúlason,Ole Sandberg,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir Skoðun