„Útlendingamálin“ - stór vandamálapakki? Toshiki Toma skrifar 21. júní 2023 06:00 Undanfarna daga hefur eins konar áróður einkennst í umræðu stjórnandi fólks í þjóðfélaginu. Guðrún Hafsteinsdóttir, nýorðinn dómsmálaráðherra, sagði í viðtali við RÚV í kjölfar embættistökunnar: „Kerfi útlendingamála sé komið að þolmörkum.“ Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra kvartaði yfir afgreiðslu „útlendingamála“ á alþingi og sagði: „Við höfum misst tökin á þessum málaflokki þannig að kostnaðurinn við að sinna þessum málaflokki er algjörlega farinn upp úr þakinu og það er óásættanlegt.“ Sama dag og ráðherraskiptin fóru Kjartan Már Kjartansson bæjarstjóri Reykjanesbæjar og Rósa Guðbjartsdóttir bæjarstjóri Hafnarfjarðar í Kastljós og töluðu ýmsa erfiðleika í kringum „útlendingamálin.“ Þau nefndu til dæmis skort á húsnæði, of mikil útgjöld vegna móttöku flóttafólks, mikið álag fyrir starfsfólk í skólum jafnt sem íslensk börn vegna samveru við útlensk börn eða almenna óánægju bæjarbúa. „Útlendingamál“ er mjög óljóst orð að mínu mati og sérhver manneskja mun túlka þetta orð eftir eigin geðþótta. Samt er eitt sem umræðan á sameiginlegt og það er hinn neikvæði blær sem umlykur hana. Eftir því sem ég las og hlustaði meira langar mig aðeins að telja upp hvaða atriði felast í orðinu ,,útlendingamál" í umræðunni. 1. Of mikil útgjöld fyrir ríki og sveitarfélög vegna móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd (hælisleitendur). 2. Skortur á húsnæði. 3. Skortur á rými í grunn- og leikskólum á höfuðborgarsvæðinu. 4. Of mikið vinnuálag í skólakerfi höfuðborgarsvæðisins vegna móttöku erlendra barna. 5. Almenn ónægja íbúa gagnvart sambýli við hælisleitendur í ákveðnum hverfum og bæjum. Það geta verið fleiri atriði sem koma til greina en þessi eru þau helstu í umræðunni núna. Þá virðist miðpunktur „útlendingamála“ vera tilvist fjölmargra hælisleitenda sem annað hvort eru að bíða eftir kennitölu sem og þeim sem þegar eru búnir að fá hana. Allt eru þetta atriði sem við þurfum að viðurkenna og við verðum að fjalla um viðbrögð við þeim, bæði almennilega og málefnalega. Það er sannarlega mikilvægt að leggja áherslu á það að við fjallum um atriðin „almennilega og málefnalega.“ Ég ætla ekki að fara ítarlega í þessi atriði í þessari stuttu grein, en ég vil ég setja fram tvo grundvallarpunkta sem varða öll ofangreind atriði. Fyrri punkturinn er, og við skulum ekki gleyma því, að helmingur hælisleitenda sem kom hingað til lands á árið 2022 og á þessu ári til loka aprílmánaðar eru frá Úkraínu og ástæða fjölgunar þeirra er innrás Rússlands í Úkraínu. Úkraínskt fólk kaus ekki sjálft að verða á flótta, það neyddist einfaldlega til þess. Innrásin er einnig ein ástæða verðbólgu hér á landi jafnt sem víðar í heiminum sem aftur hefur gríðarlega mikil áhrif á útgjöld ríkis og sveitafélaga almennt sem og heimilin. Útgjöldin jukust ekki síst í málefnum flóttafólks. Ísland lýsti því formlega yfir að styðja Úkraínu í hennar baráttu, og raunar er það líka álag sem Íslendingar ákvaðu að axla með því að taka á móti fólki sem var á flótta eða að þola verðbólgu. Innrásin var gerð af landi í Evrópu á land í Evrópu, sem er í næsta nágrenni við Ísland og önnur ríki í heimsálfunni. Þetta eru mjög sérstakar aðstæður og Ísland getur ekki vikist undan ábyrgð. Mig langar einnig að setja fram annan punkt sérstaklega og raunar finnst mér sá punktur eigi að vera forsenda heildarumræðu um málefni flóttafólks. Sameinuðu þjóðirnar samþykkti samning um réttarstöðu flóttamanna árið 1951 og í dag telst aðildarríki 149. Þar á meðal er Ísland. Kjarni samningsins er að aðildarríkin viðurkenna tilvist flóttafólks og þá skyldu sína til að veita flóttafólki vernd. Ýmsar nánari reglugerðir fylgja þar um en kjarninn er þessi. Sérhvert ríki er með eigið móttökukerfi flóttafólks og stundum er það sameiginlega við önnur ríki. ! En kjarni hér er veita vernd við fólk sem á skilið hana. Aldrei má gleymast þetta kjarni. Ef þessi kjarni gleymist, þá mun kerfi um vernd flóttafólks verða að gagnslausum hlut eða jafnvel kúgunarkerfi gegn fólki á flótta sem aðeins hindar það í að komast inn í landið sitt og útilokar það. Mikilvægast er að skoða með réttlæti og sanngirni hvort umsækjandi nokkur um alþjóðlega vernd eigi skilið að fá þá vernd eða ekki. Það ferli tekur ákveðinn tíma og kostar vinnu og peninga. Við getum rætt um að bæta núverandi móttökukerfi og búa til betra. En kjarninn má aldrei týnast. Okkur vantar frekari umræðu fyrir sérhvert atriði sem ég taldi upp. Við þurfum að halda umræðunni almennilega á lofti og ekki síst er mikilvægt að hún sé málefnaleg. Ég óska þess stjórnendur í þjóðfélaginu hætti að búa til óljóst hugtak eins og „útlendingamál“ þar sem alls konar þjóðfélagslegum vandamálum er pakkað inn eins og það látið axla ábyrgð eingöngu á útlendingum eða hælisleitendum. Rósa, bæjarstjórinn í Hafnarfirði, sagði nokkrum sinnum í Kastljósi: „Við skulum læra af reynslu hinna Norðurlandanna.“ Já, við skulum læra þá heimsku að aðgreina útlendinga eins og óæskilega stétt og saka þá um uppruna alls konar óþæginda í samfélaginu. Slíkt skapar meira vandamál en leysir engin. Höfundur er prestur innflytjenda og flóttafólks. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Flóttafólk á Íslandi Hælisleitendur Toshiki Toma Mest lesið Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Nýbygging þýðir ekki gallalaus eign Annþór Kristján Karlsson Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson Skoðun Skoðun Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarna daga hefur eins konar áróður einkennst í umræðu stjórnandi fólks í þjóðfélaginu. Guðrún Hafsteinsdóttir, nýorðinn dómsmálaráðherra, sagði í viðtali við RÚV í kjölfar embættistökunnar: „Kerfi útlendingamála sé komið að þolmörkum.“ Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra kvartaði yfir afgreiðslu „útlendingamála“ á alþingi og sagði: „Við höfum misst tökin á þessum málaflokki þannig að kostnaðurinn við að sinna þessum málaflokki er algjörlega farinn upp úr þakinu og það er óásættanlegt.“ Sama dag og ráðherraskiptin fóru Kjartan Már Kjartansson bæjarstjóri Reykjanesbæjar og Rósa Guðbjartsdóttir bæjarstjóri Hafnarfjarðar í Kastljós og töluðu ýmsa erfiðleika í kringum „útlendingamálin.“ Þau nefndu til dæmis skort á húsnæði, of mikil útgjöld vegna móttöku flóttafólks, mikið álag fyrir starfsfólk í skólum jafnt sem íslensk börn vegna samveru við útlensk börn eða almenna óánægju bæjarbúa. „Útlendingamál“ er mjög óljóst orð að mínu mati og sérhver manneskja mun túlka þetta orð eftir eigin geðþótta. Samt er eitt sem umræðan á sameiginlegt og það er hinn neikvæði blær sem umlykur hana. Eftir því sem ég las og hlustaði meira langar mig aðeins að telja upp hvaða atriði felast í orðinu ,,útlendingamál" í umræðunni. 1. Of mikil útgjöld fyrir ríki og sveitarfélög vegna móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd (hælisleitendur). 2. Skortur á húsnæði. 3. Skortur á rými í grunn- og leikskólum á höfuðborgarsvæðinu. 4. Of mikið vinnuálag í skólakerfi höfuðborgarsvæðisins vegna móttöku erlendra barna. 5. Almenn ónægja íbúa gagnvart sambýli við hælisleitendur í ákveðnum hverfum og bæjum. Það geta verið fleiri atriði sem koma til greina en þessi eru þau helstu í umræðunni núna. Þá virðist miðpunktur „útlendingamála“ vera tilvist fjölmargra hælisleitenda sem annað hvort eru að bíða eftir kennitölu sem og þeim sem þegar eru búnir að fá hana. Allt eru þetta atriði sem við þurfum að viðurkenna og við verðum að fjalla um viðbrögð við þeim, bæði almennilega og málefnalega. Það er sannarlega mikilvægt að leggja áherslu á það að við fjallum um atriðin „almennilega og málefnalega.“ Ég ætla ekki að fara ítarlega í þessi atriði í þessari stuttu grein, en ég vil ég setja fram tvo grundvallarpunkta sem varða öll ofangreind atriði. Fyrri punkturinn er, og við skulum ekki gleyma því, að helmingur hælisleitenda sem kom hingað til lands á árið 2022 og á þessu ári til loka aprílmánaðar eru frá Úkraínu og ástæða fjölgunar þeirra er innrás Rússlands í Úkraínu. Úkraínskt fólk kaus ekki sjálft að verða á flótta, það neyddist einfaldlega til þess. Innrásin er einnig ein ástæða verðbólgu hér á landi jafnt sem víðar í heiminum sem aftur hefur gríðarlega mikil áhrif á útgjöld ríkis og sveitafélaga almennt sem og heimilin. Útgjöldin jukust ekki síst í málefnum flóttafólks. Ísland lýsti því formlega yfir að styðja Úkraínu í hennar baráttu, og raunar er það líka álag sem Íslendingar ákvaðu að axla með því að taka á móti fólki sem var á flótta eða að þola verðbólgu. Innrásin var gerð af landi í Evrópu á land í Evrópu, sem er í næsta nágrenni við Ísland og önnur ríki í heimsálfunni. Þetta eru mjög sérstakar aðstæður og Ísland getur ekki vikist undan ábyrgð. Mig langar einnig að setja fram annan punkt sérstaklega og raunar finnst mér sá punktur eigi að vera forsenda heildarumræðu um málefni flóttafólks. Sameinuðu þjóðirnar samþykkti samning um réttarstöðu flóttamanna árið 1951 og í dag telst aðildarríki 149. Þar á meðal er Ísland. Kjarni samningsins er að aðildarríkin viðurkenna tilvist flóttafólks og þá skyldu sína til að veita flóttafólki vernd. Ýmsar nánari reglugerðir fylgja þar um en kjarninn er þessi. Sérhvert ríki er með eigið móttökukerfi flóttafólks og stundum er það sameiginlega við önnur ríki. ! En kjarni hér er veita vernd við fólk sem á skilið hana. Aldrei má gleymast þetta kjarni. Ef þessi kjarni gleymist, þá mun kerfi um vernd flóttafólks verða að gagnslausum hlut eða jafnvel kúgunarkerfi gegn fólki á flótta sem aðeins hindar það í að komast inn í landið sitt og útilokar það. Mikilvægast er að skoða með réttlæti og sanngirni hvort umsækjandi nokkur um alþjóðlega vernd eigi skilið að fá þá vernd eða ekki. Það ferli tekur ákveðinn tíma og kostar vinnu og peninga. Við getum rætt um að bæta núverandi móttökukerfi og búa til betra. En kjarninn má aldrei týnast. Okkur vantar frekari umræðu fyrir sérhvert atriði sem ég taldi upp. Við þurfum að halda umræðunni almennilega á lofti og ekki síst er mikilvægt að hún sé málefnaleg. Ég óska þess stjórnendur í þjóðfélaginu hætti að búa til óljóst hugtak eins og „útlendingamál“ þar sem alls konar þjóðfélagslegum vandamálum er pakkað inn eins og það látið axla ábyrgð eingöngu á útlendingum eða hælisleitendum. Rósa, bæjarstjórinn í Hafnarfirði, sagði nokkrum sinnum í Kastljósi: „Við skulum læra af reynslu hinna Norðurlandanna.“ Já, við skulum læra þá heimsku að aðgreina útlendinga eins og óæskilega stétt og saka þá um uppruna alls konar óþæginda í samfélaginu. Slíkt skapar meira vandamál en leysir engin. Höfundur er prestur innflytjenda og flóttafólks.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar