Albert Einstein vs. Ásgeir Jónsson Ole Anton Bieltvedt skrifar 26. maí 2023 07:01 1. Ein kenninga Alberts Einstein var, að, ef menn gerðu sama hlutinn aftur og aftur og væntu breytilegra, eða annarra og kannske betri niðurstaðna, mætti telja það andlega skerðingu, vitfirru. Nú er Ásgeir Jónsson búinn að hækka stýrivexti þrettán sinnum, á tveimur árum, til að reyna að slökkva verðbólgubálið, en verðbólgan bara eykst. A. Hvað skyldi Einstein hafa sagt um þessa viðleitni Ásgeirs? B. Getur verið, að yfirkeyrðar stýrivaxtahækkanir virki sem olía á eldinn í stað vatns? 2. Það er þekkt eðlisfræðilegt fyrirbrigði, staðreynd, að sum efni eða læknislyf virka til betrunar og lækningar heilsubrests eða sjúkdóms í litlu og hæfilegu magni, en, við aukið magn, snúist áhrif við, valda vaxandi vanlíðan og veikindum, og, við enn stærri skammt, verði þau banvæn? Gæti verið, að stýrivaxtahækkunaraðferðin lúti kannske svipuðu lögmáli? Í Noregi var verðbólgan um skeið svipuð og hér. Milli 7 og 8% í janúar sl. Seðlabankastjóri Noregs hækkaði stýrivexti hægt og hóflega. Nú eru stýrivextir þar 3,25% og verðbólga 6,4%. Hér eru stýrivextir 8,75% og verðbólga 9,9%. Norska krónan hefur samt verið afar veik. Hún hefur veikst um 10% gagnvart Evru síðan í janúar. Hvað segir þetta okkur? 3. Ef grípa á inn í hagkerfi, draga úr verðbólgu, væri það fyrir undirrituðum bæði siðferðislega og lagalega réttara, að láta aðgerðina gilda eingöngu fram á við; ekki vera afturvirka!? Bara fyrir ný lán!? Með því að láta eða leyfa viðskiptabönkunum að hækka vexti umsaminna og frágenginna, tekinna, lána, er um afturvirk áhrif að ræða; lántakendur eru keyrðir upp að vegg með aukin, eða stóraukin, útgjöld, sem aldrei var samið skýrt og skorinort um; þarna er gengið hart á hagsmuni þeirra og afkomu með afturvirkum og íþyngjandi hætti. Ég veit ekki, hvað Einstein hefði fundist um þetta, en augljóslega gerir Ásgeir Jónsson ekkert með það stórfellda óréttlæti, sem stór hluti þjóðarinnar er með þessu beittur. 4. Skv. 72. grein stjórnarskrár er eignarrétturinn friðhelgur, og það er meginregla íslenzks réttarfars, að afturvirkni laga eða stjórnsýsluaðgerða sé bönnuð. Telur Ásgeir Jónsson, að vaxtahækkanir með alvarlega íþyngjandi afturvirkum áhrifum standist þessa stjórnarskrárgrein og þessa meginreglu íslenzks réttarfars? Hér má kannske minna hagfræðinginn á þá skilgreiningu Garðars Gíslasonar í bók hans „Eru lög nauðsynleg“: „Lög frá lagasetningarvaldi (ég segi stjórnsýsluvaldi) skulu vera skýr og skiljanleg, gerð kunnug með opinberri birtingu, og þau skulu gilda eftirleiðis, fram í tímann og ekki aftur í tímann“. Hvað skyldi fyrrverandi forseti Hæstaréttar, Garðar Gíslason, segja um þessar afturvirku vaxtahækkanaaðgerðir Ásgeirs, nú alls þrettán á tveimur árum, allar með afturvirkum og alvarlega íþyngjandi áhrifum!? Er þetta allt kannske kolólöglegt, ef ekki lagalega, þá alla vega siðferðislega!? 5. Ef launahækkanir hjá brauðgerð leiða til þess, að framleiðslukostnaður brauðsins hækkar um 10%, þá segir Ásgeir Jónsson, að þarna séu launahækkanir að kynda undir verðbólguna, séu olía á verðbólgueldinn. Þegar Ásgeir Jónsson, hins vegar, hækkar vexti, þannig, að brauðgerðarkostnaðurinn hækkar um 10%, þá fullyrðir hann, að verið sé að draga úr verðbólgu; nú sé hinn aukni framleiðslukostnaður, vegna vaxtahækkunarinnar, til þess fallinn að slökkva verðbólgueldinn. Gott væri, að fá þetta útskýrt. Ég er reyndar enginn Einstein, en fyrir mér er þessi framgangur og aðferðafræði, þessi hagspeki og peningastefna, frekar í ætt við aðferðafræði fáráleikans en eitthvað skynsamlegt og uppbyggilegt. 6. Nú liggur það fyrir, að vaxtahækkanir lenda eingöngu á þeim, sem skulda. Þeir, sem skulda, eru oftast þeir, sem minnst eiga, eru fátækastir og þurfa að sækja fé til fjármagnseigenda til að geta lifað og starfað. Í einkalífi og fyrirtækjarekstri. Eftir þá miklu verðbólgu, sem geysað hefur, og þá stórfelldu auknu greiðslubirgði, sem skuldarar hafa þurft að taka á sig, ætti að vera ljóst, að það eru ekki skuldarar landsins, sem eru að kynda upp verbólguna. Þeir hafa til þess engan mátt eða getu. Vaxtahækkanir hafa því engin áhrif á aukna þenslu, sem stafar af þeirra neyslu og eyðslu. Þeir sem ekkert skulda, hins vegar, eiga sínar eignir og eru með sín fjárráð öll, líka reiðufjármál, kannske góð eða verulega góð, skuldlaus, verða yfir höfuð ekki fyrir vaxtahækkuninni. Hún hefur engin áhrif á þá. Þeir skulda ekkert. Þeir halda því áfram, að “eyða og spreða“, henda sér til Tene eða Flórída, að vild, gefa skít í allar vaxtahækkanir Ásgeirs. Einhver hefði kallað þessa vaxtahækkanatilburði og -dans Ásgeirs Jónssonar hrunadans. Það var bæði sorlegt og um leið meinfyndið, að lesa í dag yfirlýsingu íslenzkufræðingsins Katrínar Jakobsdóttur i Morgunblaðinu: „Stjórnin styður Seðlabankann“. Er þá ríkisstjórnin að styðja Seðlabakann gegn skuldurum landsins? Katrín hefði kannske átt að snúa sér aftur að tungumálakennslu og fara svo líka meira í reifaraskrif. 7. Í eina tíð héldu færustu vísindamenn, að jörðin væri flöt. Læknavísindin byggðu líka á því, á sínum tíma, að blóðtaka af sjúklingi væri allsherjar lækning og lausn. Eins og stýrivaxtahækkanir Seðlabanka nú. Gæti það verið, að hagspeki Ásgeirs Jónssonar, sem reyndar byggist nokkuð á aldagömlum kenningum Keyne, fædds 1883, og, jafnvel, fræðum og kenningum Adams Smith, fædds 1723, sé að nokkru eða verulegu leyti úr takt við tímann; byggist á allt annarri þjóðfélagsgerð og allt öðru hagkerfi, en nú er? Hvaðan hagfræðispeki Katrínar Jakobsdóttur kemur, er ekki vitað. 8. Að lokum þessi spurning til Ásgeirs Jónassonar: Í viðtali við Morgunblaðið í júlí 2019, þegar hann tók við embætti seðlabankastjóra, sagðir hann: „Rétturinn til að gefa út eigin mynt er grundvallarhluti af fullveldi hvers lands“. Krónan væri sem sagt nauðsynleg, mikilvæg og fín. Skyldi hann trúa þessu enn!? Hafa ríkin 26, sem nýta sér Evruna, sem sitt gjaldmiðilsverkfæri, þar sem stýrivextir eru nú 3,75% og verðbólga 6,9%, þá hafa afsalað sér fullveldi sínu!? Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og samfélagsrýnir. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ole Anton Bieltvedt Mest lesið Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
1. Ein kenninga Alberts Einstein var, að, ef menn gerðu sama hlutinn aftur og aftur og væntu breytilegra, eða annarra og kannske betri niðurstaðna, mætti telja það andlega skerðingu, vitfirru. Nú er Ásgeir Jónsson búinn að hækka stýrivexti þrettán sinnum, á tveimur árum, til að reyna að slökkva verðbólgubálið, en verðbólgan bara eykst. A. Hvað skyldi Einstein hafa sagt um þessa viðleitni Ásgeirs? B. Getur verið, að yfirkeyrðar stýrivaxtahækkanir virki sem olía á eldinn í stað vatns? 2. Það er þekkt eðlisfræðilegt fyrirbrigði, staðreynd, að sum efni eða læknislyf virka til betrunar og lækningar heilsubrests eða sjúkdóms í litlu og hæfilegu magni, en, við aukið magn, snúist áhrif við, valda vaxandi vanlíðan og veikindum, og, við enn stærri skammt, verði þau banvæn? Gæti verið, að stýrivaxtahækkunaraðferðin lúti kannske svipuðu lögmáli? Í Noregi var verðbólgan um skeið svipuð og hér. Milli 7 og 8% í janúar sl. Seðlabankastjóri Noregs hækkaði stýrivexti hægt og hóflega. Nú eru stýrivextir þar 3,25% og verðbólga 6,4%. Hér eru stýrivextir 8,75% og verðbólga 9,9%. Norska krónan hefur samt verið afar veik. Hún hefur veikst um 10% gagnvart Evru síðan í janúar. Hvað segir þetta okkur? 3. Ef grípa á inn í hagkerfi, draga úr verðbólgu, væri það fyrir undirrituðum bæði siðferðislega og lagalega réttara, að láta aðgerðina gilda eingöngu fram á við; ekki vera afturvirka!? Bara fyrir ný lán!? Með því að láta eða leyfa viðskiptabönkunum að hækka vexti umsaminna og frágenginna, tekinna, lána, er um afturvirk áhrif að ræða; lántakendur eru keyrðir upp að vegg með aukin, eða stóraukin, útgjöld, sem aldrei var samið skýrt og skorinort um; þarna er gengið hart á hagsmuni þeirra og afkomu með afturvirkum og íþyngjandi hætti. Ég veit ekki, hvað Einstein hefði fundist um þetta, en augljóslega gerir Ásgeir Jónsson ekkert með það stórfellda óréttlæti, sem stór hluti þjóðarinnar er með þessu beittur. 4. Skv. 72. grein stjórnarskrár er eignarrétturinn friðhelgur, og það er meginregla íslenzks réttarfars, að afturvirkni laga eða stjórnsýsluaðgerða sé bönnuð. Telur Ásgeir Jónsson, að vaxtahækkanir með alvarlega íþyngjandi afturvirkum áhrifum standist þessa stjórnarskrárgrein og þessa meginreglu íslenzks réttarfars? Hér má kannske minna hagfræðinginn á þá skilgreiningu Garðars Gíslasonar í bók hans „Eru lög nauðsynleg“: „Lög frá lagasetningarvaldi (ég segi stjórnsýsluvaldi) skulu vera skýr og skiljanleg, gerð kunnug með opinberri birtingu, og þau skulu gilda eftirleiðis, fram í tímann og ekki aftur í tímann“. Hvað skyldi fyrrverandi forseti Hæstaréttar, Garðar Gíslason, segja um þessar afturvirku vaxtahækkanaaðgerðir Ásgeirs, nú alls þrettán á tveimur árum, allar með afturvirkum og alvarlega íþyngjandi áhrifum!? Er þetta allt kannske kolólöglegt, ef ekki lagalega, þá alla vega siðferðislega!? 5. Ef launahækkanir hjá brauðgerð leiða til þess, að framleiðslukostnaður brauðsins hækkar um 10%, þá segir Ásgeir Jónsson, að þarna séu launahækkanir að kynda undir verðbólguna, séu olía á verðbólgueldinn. Þegar Ásgeir Jónsson, hins vegar, hækkar vexti, þannig, að brauðgerðarkostnaðurinn hækkar um 10%, þá fullyrðir hann, að verið sé að draga úr verðbólgu; nú sé hinn aukni framleiðslukostnaður, vegna vaxtahækkunarinnar, til þess fallinn að slökkva verðbólgueldinn. Gott væri, að fá þetta útskýrt. Ég er reyndar enginn Einstein, en fyrir mér er þessi framgangur og aðferðafræði, þessi hagspeki og peningastefna, frekar í ætt við aðferðafræði fáráleikans en eitthvað skynsamlegt og uppbyggilegt. 6. Nú liggur það fyrir, að vaxtahækkanir lenda eingöngu á þeim, sem skulda. Þeir, sem skulda, eru oftast þeir, sem minnst eiga, eru fátækastir og þurfa að sækja fé til fjármagnseigenda til að geta lifað og starfað. Í einkalífi og fyrirtækjarekstri. Eftir þá miklu verðbólgu, sem geysað hefur, og þá stórfelldu auknu greiðslubirgði, sem skuldarar hafa þurft að taka á sig, ætti að vera ljóst, að það eru ekki skuldarar landsins, sem eru að kynda upp verbólguna. Þeir hafa til þess engan mátt eða getu. Vaxtahækkanir hafa því engin áhrif á aukna þenslu, sem stafar af þeirra neyslu og eyðslu. Þeir sem ekkert skulda, hins vegar, eiga sínar eignir og eru með sín fjárráð öll, líka reiðufjármál, kannske góð eða verulega góð, skuldlaus, verða yfir höfuð ekki fyrir vaxtahækkuninni. Hún hefur engin áhrif á þá. Þeir skulda ekkert. Þeir halda því áfram, að “eyða og spreða“, henda sér til Tene eða Flórída, að vild, gefa skít í allar vaxtahækkanir Ásgeirs. Einhver hefði kallað þessa vaxtahækkanatilburði og -dans Ásgeirs Jónssonar hrunadans. Það var bæði sorlegt og um leið meinfyndið, að lesa í dag yfirlýsingu íslenzkufræðingsins Katrínar Jakobsdóttur i Morgunblaðinu: „Stjórnin styður Seðlabankann“. Er þá ríkisstjórnin að styðja Seðlabakann gegn skuldurum landsins? Katrín hefði kannske átt að snúa sér aftur að tungumálakennslu og fara svo líka meira í reifaraskrif. 7. Í eina tíð héldu færustu vísindamenn, að jörðin væri flöt. Læknavísindin byggðu líka á því, á sínum tíma, að blóðtaka af sjúklingi væri allsherjar lækning og lausn. Eins og stýrivaxtahækkanir Seðlabanka nú. Gæti það verið, að hagspeki Ásgeirs Jónssonar, sem reyndar byggist nokkuð á aldagömlum kenningum Keyne, fædds 1883, og, jafnvel, fræðum og kenningum Adams Smith, fædds 1723, sé að nokkru eða verulegu leyti úr takt við tímann; byggist á allt annarri þjóðfélagsgerð og allt öðru hagkerfi, en nú er? Hvaðan hagfræðispeki Katrínar Jakobsdóttur kemur, er ekki vitað. 8. Að lokum þessi spurning til Ásgeirs Jónassonar: Í viðtali við Morgunblaðið í júlí 2019, þegar hann tók við embætti seðlabankastjóra, sagðir hann: „Rétturinn til að gefa út eigin mynt er grundvallarhluti af fullveldi hvers lands“. Krónan væri sem sagt nauðsynleg, mikilvæg og fín. Skyldi hann trúa þessu enn!? Hafa ríkin 26, sem nýta sér Evruna, sem sitt gjaldmiðilsverkfæri, þar sem stýrivextir eru nú 3,75% og verðbólga 6,9%, þá hafa afsalað sér fullveldi sínu!? Höfundur er alþjóðlegur kaupsýslumaður og samfélagsrýnir.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun