Vaxtahækkanir og verðbólga í boði verkalýðshreyfingarinnar Þorsteinn Víglundsson skrifar 25. maí 2023 14:01 Viðbrögð við mikilli vaxtahækkun Seðlabankans í gær voru æði kunnugleg. Forysta verkalýðshreyfingarinnar sakaði bankann um að rústa íslenskum heimilum og sagði komandi kjarasamninga í algjöru uppnámi. Þar er um endurtekið efni að ræða frá þeim 12 vaxtahækkunum Seðlabanka sem á undan hafa komið. Meginvextir bankans eru nú 8,75% og hafa ekki verið hærri í rúman áratug. Áhrif þessara vaxtahækkana eru miklar fyrir einstaklinga og fyrirtæki, ekki hvað síst fyrir ungt fólk með há húsnæðislán sem tekin voru við umtalsvert lægra vaxtastig. Vandi þeirra er hins vegar ekki á ábyrgð Seðlabankans heldur einmitt þeirra sömu og hæst láta nú í umræðunni, þ.e. forystu íslenskrar verkalýðshreyfingar. Vilhjálmur Birgisson, formaður Starfsgreinasambandsins og Verkalýðsfélags Akraness gerir Seðlabankann að blóraböggli í skrifum á fésbókarsíðu sinni í gær. Furðar hann sig á því hverju sæti að vextir séu svo miklu hærri hér á landi en í nágrannalöndum okkar og birti meðfylgjandi mynd máli sínu til stuðnings. Vilhjálmur hefði mögulega getað fundið svarið við þeirri spurningu í meðfylgjandi mynd úr nýjasta hefti Peningamála. Þar kemur fram að raunlaun hafa hækkað hér á landi um meira en 8% á síðustu fjórum árum, á sama tíma og raunlaun helstu samanburðarríkja hafa ýmist staðið í stað eða lækkað. Á Norðurlöndunum hafa raunlaun t.d. lækkað lítillega. Þar hefur þó mælst framleiðnivöxtur á sama tíma og framleiðni hér hefur staðið í stað. Þar liggur einmitt kjarni vanda okkar. Launahækkanir umfram framleiðnivöxt þýða einfaldlega verðbólgu. Þær miklu launahækkanir sem hér hafa orðið síðustu fjögur ár skýra því þann verðbólguvanda sem við erum að glíma við að stærstum hluta. Seðlabankinn hefur ítrekað bent á áhrif mikilla launahækkana hér á landi á verðbólgu og vaxtastig en talað þar fyrir daufum eyrum. Vinnumarkaðurinn veldur stöðugleika Norðurlandanna og óstöðugleika Íslands Þetta er ekki nýtt vandamál. Við höfum verið að glíma við sama vanda undanfarna áratugi. Verðbólguþróun undangenginna áratuga hér á landi sem og á hinum Norðurlöndunum skýrist af launahækkunum umfram framleiðnivöxt, líkt og hagfræðin segir okkur að megi vænta. Svigrúm til launahækkana er samkvæmt hagfræðinni eftirfarandi: Launahækkanir umfram framleiðniaukningu jafngilda verðbólgu. Með öðrum orðum kaupmáttaraukning verður aldrei meiri en framleiðniaukning til lengri tíma litið, óháð því hversu miklar launahækkanirnar eru. Sé verðbólga hærri til lengri tíma en í helstu samanburðarríkjum leiðir það annað tveggja til veikingar á gengi eða mikils atvinnuleysis ef gengið getur ekki fallið. Þetta rímar vel við veruleika okkar og hinna Norðurlandanna eins og sjá má á eftirfarandi: Á Íslandi hafa laun hækkað um 6,5% að meðaltali á ári frá 1991. Á sama tíma hefur verðbólga að jafnaði mælst 4,3%, framleiðniaukning 2% og kaupmáttaraukning 2,2%. Á hinum Norðurlöndunum hafa laun hækkað að meðaltali um 3,5%. Verðbólga hefur verið rúm 2% að meðaltali, kaupmáttaraukning 1,5% og framleiðniaukning 1,6%. Gengi krónunnar hefur helmingast á þessum tíma á sama tíma og gjaldmiðlar hinna Norðurlandanna hafa verið umtalsvert stöðugri, líkt og búast má við þegar laun eru til lengri tíma hækkuð langt umfram launahækkanir samanburðarlanda. Hóflegar launahækkanir á hinum Norðurlöndunum undanfarna þrjá áratugi skýra því efnahagslegan stöðugleika þeirra, lága verðbólgu og ekki síst það lága vaxtastig sem við öfundum þau af. Að sama skapi skýrar miklar launahækkanir hér á landi viðvarandi verðbólguvanda okkar, hátt vaxtastig og óstöðugt gengi. Vanhæfni íslenskrar verkalýðsforystu og meðvirkni fjölmiðla Ofangreindar staðreyndir er vel þekktar og í samræmi við þann veruleika sem þáverandi forystufólk verkalýðshreyfinga á Íslandi sem og hinum Norðurlöndunum kynntust af eigin raun í óðaverðbólgu áttunda og níunda áratugar síðust aldar. Á hinum Norðurlöndunum leiddi sú reynsla til endurskoðunar á vinnumarkaðslíkani þeirra sem hefur skilað þeim mun meiri efnahagslegum stöðugleika allar götur síðan. Á Íslandi leiddi þessi reynsla til Þjóðarsáttarsamninganna sem skiluðu okkur tímabundið miklum árangri. Engin markverð breyting varð þó á vinnumarkaðslíkani okkar og fyrir vikið hefur aldrei tekist að kveða hinn þráláta verðbólgudraug alveg niður. Verðbólga hér á landi hefur fyrir vikið verið mun hærri og þrálátari hér á landi en í nágrannalöndum okkar. Verðbólga hér á landi hefur að meðaltali verið rúmlega tvisvar sinnum hærri en á Norðurlöndunum síðastliðin 30 ár. Samanburður við evrusvæðið gefur sömu niðurstöðu (OECD). Stýrivextir hafa að meðaltali verið tæp 7% hér á landi síðastliðin 25 ár samanborið við 1,5% á evrusvæðinu og 2,1% að meðaltali á hinum Norðurlöndunum (HI). Frá 1998 hefur gengi krónunnar helmingast gagnvart dollar, evru og danskri krónu. Veiking gagnvart norskri og sænskri krónu á sama tíma er litlu minni eða um 60%. Á sama tíma erum við ókrýndir Norðurlandameistarar í launahækkunum með árlegar launahækkanir að meðaltali um 6,5% samanborið við um 3,5% að meðaltali á hinum Norðurlöndunum. Síendurtekin afneitun nýrrar forystu íslenskrar verkalýðshreyfingar á þessum einföldu staðreyndum sýnir einfaldlega vanhæfni hennar til þeirra starfa sem þau hafa boðið sig fram til. Hvergi annars staðar á Norðurlöndunum sjáum við verkalýðsforystuna haga sér með jafn óábyrgum hætti. Það sem er hins vegar enn merkilegra er viðvarandi meðvirkni íslenskra fjölmiðla með þessu ástandi. Forystufólk verkalýðshreyfingarinnar hefur árum saman fengið að halda því fram gagnrýnislaust í íslenskum fjölmiðlum að launahækkanir hér á landi valdi ekki verðbólgu. Þrátt fyrir síendurtekin varnaðarorð Seðlabanka og fjölmargra annarra um hið gagnstæða. Þrátt fyrir að slík vinnubrögð fyrirfinnist hvergi annars staðar á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir það hversu auðvelt er að sýna fram á að slíkar fullyrðingar eru án allrar innistæðu. Það er svo sannarlega ástæða til að hafa ríka samúð með hinum efnaminni sem verða harðast úti í mikilli verðbólgu og háu vaxtastigi. Sá veruleiki er hins vegar fyrst og fremst á ábyrgð séríslenskra vinnubragða forystu verkalýðshreyfingarinnar. Það er löngu tímabært að spyrja hvers vegna þau eru andsnúin öllum tilraunum til að breyta þessari vitleysu. Höfundur er forstjóri í íslensku atvinnulífi, fyrrum þingmaður og ráðherra og fyrrverandi framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Víglundsson Kjaramál Kjaraviðræður 2022-23 Vinnumarkaður Seðlabankinn Mest lesið „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Iðkum nægjusemi, nýtum náttúruna Borghildur Gunnarsdóttir,Ósk Kristinsdóttir skrifar Sjá meira
Viðbrögð við mikilli vaxtahækkun Seðlabankans í gær voru æði kunnugleg. Forysta verkalýðshreyfingarinnar sakaði bankann um að rústa íslenskum heimilum og sagði komandi kjarasamninga í algjöru uppnámi. Þar er um endurtekið efni að ræða frá þeim 12 vaxtahækkunum Seðlabanka sem á undan hafa komið. Meginvextir bankans eru nú 8,75% og hafa ekki verið hærri í rúman áratug. Áhrif þessara vaxtahækkana eru miklar fyrir einstaklinga og fyrirtæki, ekki hvað síst fyrir ungt fólk með há húsnæðislán sem tekin voru við umtalsvert lægra vaxtastig. Vandi þeirra er hins vegar ekki á ábyrgð Seðlabankans heldur einmitt þeirra sömu og hæst láta nú í umræðunni, þ.e. forystu íslenskrar verkalýðshreyfingar. Vilhjálmur Birgisson, formaður Starfsgreinasambandsins og Verkalýðsfélags Akraness gerir Seðlabankann að blóraböggli í skrifum á fésbókarsíðu sinni í gær. Furðar hann sig á því hverju sæti að vextir séu svo miklu hærri hér á landi en í nágrannalöndum okkar og birti meðfylgjandi mynd máli sínu til stuðnings. Vilhjálmur hefði mögulega getað fundið svarið við þeirri spurningu í meðfylgjandi mynd úr nýjasta hefti Peningamála. Þar kemur fram að raunlaun hafa hækkað hér á landi um meira en 8% á síðustu fjórum árum, á sama tíma og raunlaun helstu samanburðarríkja hafa ýmist staðið í stað eða lækkað. Á Norðurlöndunum hafa raunlaun t.d. lækkað lítillega. Þar hefur þó mælst framleiðnivöxtur á sama tíma og framleiðni hér hefur staðið í stað. Þar liggur einmitt kjarni vanda okkar. Launahækkanir umfram framleiðnivöxt þýða einfaldlega verðbólgu. Þær miklu launahækkanir sem hér hafa orðið síðustu fjögur ár skýra því þann verðbólguvanda sem við erum að glíma við að stærstum hluta. Seðlabankinn hefur ítrekað bent á áhrif mikilla launahækkana hér á landi á verðbólgu og vaxtastig en talað þar fyrir daufum eyrum. Vinnumarkaðurinn veldur stöðugleika Norðurlandanna og óstöðugleika Íslands Þetta er ekki nýtt vandamál. Við höfum verið að glíma við sama vanda undanfarna áratugi. Verðbólguþróun undangenginna áratuga hér á landi sem og á hinum Norðurlöndunum skýrist af launahækkunum umfram framleiðnivöxt, líkt og hagfræðin segir okkur að megi vænta. Svigrúm til launahækkana er samkvæmt hagfræðinni eftirfarandi: Launahækkanir umfram framleiðniaukningu jafngilda verðbólgu. Með öðrum orðum kaupmáttaraukning verður aldrei meiri en framleiðniaukning til lengri tíma litið, óháð því hversu miklar launahækkanirnar eru. Sé verðbólga hærri til lengri tíma en í helstu samanburðarríkjum leiðir það annað tveggja til veikingar á gengi eða mikils atvinnuleysis ef gengið getur ekki fallið. Þetta rímar vel við veruleika okkar og hinna Norðurlandanna eins og sjá má á eftirfarandi: Á Íslandi hafa laun hækkað um 6,5% að meðaltali á ári frá 1991. Á sama tíma hefur verðbólga að jafnaði mælst 4,3%, framleiðniaukning 2% og kaupmáttaraukning 2,2%. Á hinum Norðurlöndunum hafa laun hækkað að meðaltali um 3,5%. Verðbólga hefur verið rúm 2% að meðaltali, kaupmáttaraukning 1,5% og framleiðniaukning 1,6%. Gengi krónunnar hefur helmingast á þessum tíma á sama tíma og gjaldmiðlar hinna Norðurlandanna hafa verið umtalsvert stöðugri, líkt og búast má við þegar laun eru til lengri tíma hækkuð langt umfram launahækkanir samanburðarlanda. Hóflegar launahækkanir á hinum Norðurlöndunum undanfarna þrjá áratugi skýra því efnahagslegan stöðugleika þeirra, lága verðbólgu og ekki síst það lága vaxtastig sem við öfundum þau af. Að sama skapi skýrar miklar launahækkanir hér á landi viðvarandi verðbólguvanda okkar, hátt vaxtastig og óstöðugt gengi. Vanhæfni íslenskrar verkalýðsforystu og meðvirkni fjölmiðla Ofangreindar staðreyndir er vel þekktar og í samræmi við þann veruleika sem þáverandi forystufólk verkalýðshreyfinga á Íslandi sem og hinum Norðurlöndunum kynntust af eigin raun í óðaverðbólgu áttunda og níunda áratugar síðust aldar. Á hinum Norðurlöndunum leiddi sú reynsla til endurskoðunar á vinnumarkaðslíkani þeirra sem hefur skilað þeim mun meiri efnahagslegum stöðugleika allar götur síðan. Á Íslandi leiddi þessi reynsla til Þjóðarsáttarsamninganna sem skiluðu okkur tímabundið miklum árangri. Engin markverð breyting varð þó á vinnumarkaðslíkani okkar og fyrir vikið hefur aldrei tekist að kveða hinn þráláta verðbólgudraug alveg niður. Verðbólga hér á landi hefur fyrir vikið verið mun hærri og þrálátari hér á landi en í nágrannalöndum okkar. Verðbólga hér á landi hefur að meðaltali verið rúmlega tvisvar sinnum hærri en á Norðurlöndunum síðastliðin 30 ár. Samanburður við evrusvæðið gefur sömu niðurstöðu (OECD). Stýrivextir hafa að meðaltali verið tæp 7% hér á landi síðastliðin 25 ár samanborið við 1,5% á evrusvæðinu og 2,1% að meðaltali á hinum Norðurlöndunum (HI). Frá 1998 hefur gengi krónunnar helmingast gagnvart dollar, evru og danskri krónu. Veiking gagnvart norskri og sænskri krónu á sama tíma er litlu minni eða um 60%. Á sama tíma erum við ókrýndir Norðurlandameistarar í launahækkunum með árlegar launahækkanir að meðaltali um 6,5% samanborið við um 3,5% að meðaltali á hinum Norðurlöndunum. Síendurtekin afneitun nýrrar forystu íslenskrar verkalýðshreyfingar á þessum einföldu staðreyndum sýnir einfaldlega vanhæfni hennar til þeirra starfa sem þau hafa boðið sig fram til. Hvergi annars staðar á Norðurlöndunum sjáum við verkalýðsforystuna haga sér með jafn óábyrgum hætti. Það sem er hins vegar enn merkilegra er viðvarandi meðvirkni íslenskra fjölmiðla með þessu ástandi. Forystufólk verkalýðshreyfingarinnar hefur árum saman fengið að halda því fram gagnrýnislaust í íslenskum fjölmiðlum að launahækkanir hér á landi valdi ekki verðbólgu. Þrátt fyrir síendurtekin varnaðarorð Seðlabanka og fjölmargra annarra um hið gagnstæða. Þrátt fyrir að slík vinnubrögð fyrirfinnist hvergi annars staðar á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir það hversu auðvelt er að sýna fram á að slíkar fullyrðingar eru án allrar innistæðu. Það er svo sannarlega ástæða til að hafa ríka samúð með hinum efnaminni sem verða harðast úti í mikilli verðbólgu og háu vaxtastigi. Sá veruleiki er hins vegar fyrst og fremst á ábyrgð séríslenskra vinnubragða forystu verkalýðshreyfingarinnar. Það er löngu tímabært að spyrja hvers vegna þau eru andsnúin öllum tilraunum til að breyta þessari vitleysu. Höfundur er forstjóri í íslensku atvinnulífi, fyrrum þingmaður og ráðherra og fyrrverandi framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun