Meðvirkni á vinnustað Sunna Arnardóttir skrifar 27. febrúar 2023 07:31 Meðvirkni á vinnustað er vandamál sem bæði almennt starfsfólk og stjórnendur þurfa að vera meðvitað um. Skilgreining á meðvirkni samkvæmt Psychology Today er; ójafnvægi í sambandi, þar sem einn einstaklingur fórnar eigin þörfum og vellíðan fyrir sakir hins. Oft er um að ræða samskipti milli tveggja (eða fleiri) aðila, þar sem „fórnarhegðunin“ fer í að réttlæta, eða lagfæra skemmandi hegðun hins aðilans. Skemmandi hegðun getur verið allt frá því að sýna óþroskaða hegðun, ábyrgðarleysi, lítinn árangur, eða einfaldlega skýr merki um vanhæfni í starfi. Möguleg merki um meðvirkni á vinnustað Á vef Positive Psychology er útlistað hvernig þekkja eigi merki meðvirkni, og er þar einblýnt á þá fórnarhegðun sem annar einstaklingurinn sýnir. Er þar til dæmis nefnd hegðan eins og: Einstaklingur einblýnir á möguleg mistök Einstaklingur hefur þörf á að aðstoða annað fólk Einstaklingur á erfitt með að segja nei Almennt séð er hér verið að lýsa nákvæmum, hjálpsömum, og dugmiklum einstaklingi sem allir atvinnurekendur yrðu hæst ánægðir með að hafa í starfsliði sínu. En þarna blandast einnig inn persónublæbrigði eins og: Einstaklingur á erfitt með að tjá þarfir sína eða óskir varðandi verk/aðstæður Einstaklingur neitar eigin þörfum, hugsunum og tilfinningum til að þóknast öðrum Einstaklingar sem ekki setja skýr mörk eiga því á hættu að vera dregnir inn í að sinna skyldum og verkum annarra, einfaldlega vegna hjálpsemi sinnar og metnaðar í starfi. Eitt merki um mögulega meðvirkt samband er samt sem áður skýrt, en það er að samband þessara tveggja (eða fleiri) aðila felur ávallt í sér valdaójafnvægi. Sá sem sinnir fórnarhegðuninni fórnar eigin starfsánægju og oft starfsframa til þess að styðja við hinn aðilann. Hinn aðilinn, sá sem móttekur fórnarhegðunina, er þá oft sá sem fær umbun fyrir vel unnin verk þess sem sýnir fórnarhegðunina. Meðvirkni milli samstarfsfólks kemur oft þannig fram að einn (eða fleiri) aðili í teyminu er að sinna fleiri verkefnum, og eyðir meiri tíma í vinnu heldur en annar aðili, sem virðist á einfaldan máta fljóta með öðrum innan teymisins. Skapar þetta því oft óstarfhæft starfsumhverfi þar sem starfsfólk lýsir ójöfnuði og miklu álagi, og er liður í að byggja upp neikvæðan starfsanda innan teymisins. Meðvirkni og vanhæfir stjórnendur Þegar samband milli stjórnanda og teymis viðkomandi ber merki um meðvirkni, þá fer hegðunin að smitast út í teymið og fara að hafa mikil áhrif út fyrir teymið. Er þá neikvæður starfsandi þess teymis oft lýsandi fyrir andrúmsloft vinnustaðarins, og fer að bera á merkjum um neikvæða vinnustaðarmenningu almennt hjá atvinnurekanda. Mikilvægt er að hafa í huga að almennt starfsfólk skynjar sig oft í þeirri stöðu að það geti ekki nema verið meðvirkt með stjórnanda sínum, ellegar muni það annað hvort missa stöðu sína vegna hefnigirni af hendi stjórnanda eða vegna vöntunar á skilum verka eða niðurstaðna vegna vanhæfni stjórnandans. Þegar starfsfólk skynjar sig fast í meðvirkum aðstæðum, fer að bera á hegðunarvandamálum innan þess teymis sem rekja má beint til aðstæðna, eins og t.d.: Lágt sjálfsálit Þunglyndi Streita Kvíði Önnur hegðunar vandamál munu birtast í teyminu undir stjórnandanum, eins og t.d. ofbeldis hegðun milli samstarfsfólks sem ekki er tekið á, lítill metnaður og „ekki mitt starf“ fer að hljóma sem mantra teymisins, og einnig fer að bera á forðun frá vinnustaðnum vegna aðstæðna. Meðvirknin í teyminu gerir það hins vegar að verkum að velta á starfsfólki innan teymisins er lág, en gæti verið þá öllum hærri í nærliggjandi teymum. Að tækla meðvirkni á vinnustað Starfsfólk leggur almennt séð mikið á sig til þess að skila störfum sínum vel af sér og er mikill metnaður settur í að klára verk á sem skilvirkastan og hagkvæmasta máta. Festist því starfsfólk oft í neti meðvirkninnar vegna eigin vinnusemi, tryggðar við atvinnurekanda, og metnaðar í starfi. Til að svo gerist ekki, er einmitt mikilvægt að starfsfólk þekki merki um meðvirkni á vinnustað. Ef grunur leikur á að teymi sé keyrt áfram á meðvirkni gagnvart stjórnanda, er mikilvægt fyrir annað starfsfólk að átta sig á kröfum síns starfs, og setja skýr mörk gagnvart því teymi, þar sem krafa um meðvirkni mun síast út til nærliggjandi teyma. Ef grunur er að þú sjálf/ur sért í meðvirku teymi, er mikilvægt að átta sig á sinni eigin vandamála hegðun og stigbundið taka á henni. Mikilvægt er að veita teymum stuðning er grunur liggur á meðvirkni á vinnustað, þar sem oft er mikið vinnuálag á þeim aðilum sem fórnarhegðunina sýna, og vinnuandi oft neikvæður vegna aðstæðna. Einnig er erfitt fyrir einstaklinga að rífa sig úr þeim ávana að sýna fórnarhegðun gagnvart öðrum, og því mikið átak framundan hjá þeim að bæði vinna við erfiðar aðstæður sem og stunda ýtarlega sjálfsvinnu til að tækla sína vandamála hegðun. Þegar grunur er um neikvæðan starfsanda og vinnustaðamenningu vegna meðvirkni á vinnustað, er mikilvægt að tilkynna um slíkt til mannauðssviðs sem getur lóðsað starfsfólki áfram er kemur að úrvinnslu á aðstæðum sem og eigin hegðun, og stutt við og styrkt allt starfsfólk til framtíðar í sínu starfi. Höfundur er stofnandi Vinnuhjálpar og sérfræðingur í mannauðsmálum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sunna Arnardóttir Vinnustaðamenning Vinnumarkaður Vinnustaðurinn Mest lesið Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring Skoðun Skoðun Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Skoðun Á að kjósa það sama og síðast? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Setjum söguna í samhengi við nútímann Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Frelsi 2024 Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Samgöngur eru heilbrigðismál Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Vegferð í þágu barna skilar árangri Ásmundur Einar Daðason skrifar Skoðun Þjóðarátak í sölu á klósettpappír Bjarki Hjörleifsson skrifar Skoðun Skínandi skær í skammdeginu Hrefna Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rasismi Einar Helgason skrifar Skoðun Kæru ungu foreldrar Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Það besta sem þú gerir fyrir loftslagið Halldór Björnsson skrifar Skoðun Þú mátt vera afi (og ég má vera amma) Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Orðfimi ungra menningarsinna Klara Nótt Egilson skrifar Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar Skoðun Frambjóðendur, gerið betur Steinunn Þórðardóttir skrifar Skoðun Greiðar samgöngur í Norðvesturkjördæmi Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Ný og fersk örmyndskýrsla um hvalveiðar Rán Flygenring skrifar Skoðun Stuldur um hábjartan dag Herdís Dröfn Fjeldsted skrifar Skoðun 7.500 íbúðir á Reykjavíkurflugvelli? Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að kreista mjólkurkúna Björg Ágústsdóttir skrifar Skoðun Efnahagsmál eru loftslagsmál Steinunn Kristín Guðnadóttir skrifar Skoðun Nýtt húsnæðislánakerfi Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Flug til framtíðar Arnheiður Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn boðar jafnvægi, forgangsröðun og ábyrgð Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Sjá meira
Meðvirkni á vinnustað er vandamál sem bæði almennt starfsfólk og stjórnendur þurfa að vera meðvitað um. Skilgreining á meðvirkni samkvæmt Psychology Today er; ójafnvægi í sambandi, þar sem einn einstaklingur fórnar eigin þörfum og vellíðan fyrir sakir hins. Oft er um að ræða samskipti milli tveggja (eða fleiri) aðila, þar sem „fórnarhegðunin“ fer í að réttlæta, eða lagfæra skemmandi hegðun hins aðilans. Skemmandi hegðun getur verið allt frá því að sýna óþroskaða hegðun, ábyrgðarleysi, lítinn árangur, eða einfaldlega skýr merki um vanhæfni í starfi. Möguleg merki um meðvirkni á vinnustað Á vef Positive Psychology er útlistað hvernig þekkja eigi merki meðvirkni, og er þar einblýnt á þá fórnarhegðun sem annar einstaklingurinn sýnir. Er þar til dæmis nefnd hegðan eins og: Einstaklingur einblýnir á möguleg mistök Einstaklingur hefur þörf á að aðstoða annað fólk Einstaklingur á erfitt með að segja nei Almennt séð er hér verið að lýsa nákvæmum, hjálpsömum, og dugmiklum einstaklingi sem allir atvinnurekendur yrðu hæst ánægðir með að hafa í starfsliði sínu. En þarna blandast einnig inn persónublæbrigði eins og: Einstaklingur á erfitt með að tjá þarfir sína eða óskir varðandi verk/aðstæður Einstaklingur neitar eigin þörfum, hugsunum og tilfinningum til að þóknast öðrum Einstaklingar sem ekki setja skýr mörk eiga því á hættu að vera dregnir inn í að sinna skyldum og verkum annarra, einfaldlega vegna hjálpsemi sinnar og metnaðar í starfi. Eitt merki um mögulega meðvirkt samband er samt sem áður skýrt, en það er að samband þessara tveggja (eða fleiri) aðila felur ávallt í sér valdaójafnvægi. Sá sem sinnir fórnarhegðuninni fórnar eigin starfsánægju og oft starfsframa til þess að styðja við hinn aðilann. Hinn aðilinn, sá sem móttekur fórnarhegðunina, er þá oft sá sem fær umbun fyrir vel unnin verk þess sem sýnir fórnarhegðunina. Meðvirkni milli samstarfsfólks kemur oft þannig fram að einn (eða fleiri) aðili í teyminu er að sinna fleiri verkefnum, og eyðir meiri tíma í vinnu heldur en annar aðili, sem virðist á einfaldan máta fljóta með öðrum innan teymisins. Skapar þetta því oft óstarfhæft starfsumhverfi þar sem starfsfólk lýsir ójöfnuði og miklu álagi, og er liður í að byggja upp neikvæðan starfsanda innan teymisins. Meðvirkni og vanhæfir stjórnendur Þegar samband milli stjórnanda og teymis viðkomandi ber merki um meðvirkni, þá fer hegðunin að smitast út í teymið og fara að hafa mikil áhrif út fyrir teymið. Er þá neikvæður starfsandi þess teymis oft lýsandi fyrir andrúmsloft vinnustaðarins, og fer að bera á merkjum um neikvæða vinnustaðarmenningu almennt hjá atvinnurekanda. Mikilvægt er að hafa í huga að almennt starfsfólk skynjar sig oft í þeirri stöðu að það geti ekki nema verið meðvirkt með stjórnanda sínum, ellegar muni það annað hvort missa stöðu sína vegna hefnigirni af hendi stjórnanda eða vegna vöntunar á skilum verka eða niðurstaðna vegna vanhæfni stjórnandans. Þegar starfsfólk skynjar sig fast í meðvirkum aðstæðum, fer að bera á hegðunarvandamálum innan þess teymis sem rekja má beint til aðstæðna, eins og t.d.: Lágt sjálfsálit Þunglyndi Streita Kvíði Önnur hegðunar vandamál munu birtast í teyminu undir stjórnandanum, eins og t.d. ofbeldis hegðun milli samstarfsfólks sem ekki er tekið á, lítill metnaður og „ekki mitt starf“ fer að hljóma sem mantra teymisins, og einnig fer að bera á forðun frá vinnustaðnum vegna aðstæðna. Meðvirknin í teyminu gerir það hins vegar að verkum að velta á starfsfólki innan teymisins er lág, en gæti verið þá öllum hærri í nærliggjandi teymum. Að tækla meðvirkni á vinnustað Starfsfólk leggur almennt séð mikið á sig til þess að skila störfum sínum vel af sér og er mikill metnaður settur í að klára verk á sem skilvirkastan og hagkvæmasta máta. Festist því starfsfólk oft í neti meðvirkninnar vegna eigin vinnusemi, tryggðar við atvinnurekanda, og metnaðar í starfi. Til að svo gerist ekki, er einmitt mikilvægt að starfsfólk þekki merki um meðvirkni á vinnustað. Ef grunur leikur á að teymi sé keyrt áfram á meðvirkni gagnvart stjórnanda, er mikilvægt fyrir annað starfsfólk að átta sig á kröfum síns starfs, og setja skýr mörk gagnvart því teymi, þar sem krafa um meðvirkni mun síast út til nærliggjandi teyma. Ef grunur er að þú sjálf/ur sért í meðvirku teymi, er mikilvægt að átta sig á sinni eigin vandamála hegðun og stigbundið taka á henni. Mikilvægt er að veita teymum stuðning er grunur liggur á meðvirkni á vinnustað, þar sem oft er mikið vinnuálag á þeim aðilum sem fórnarhegðunina sýna, og vinnuandi oft neikvæður vegna aðstæðna. Einnig er erfitt fyrir einstaklinga að rífa sig úr þeim ávana að sýna fórnarhegðun gagnvart öðrum, og því mikið átak framundan hjá þeim að bæði vinna við erfiðar aðstæður sem og stunda ýtarlega sjálfsvinnu til að tækla sína vandamála hegðun. Þegar grunur er um neikvæðan starfsanda og vinnustaðamenningu vegna meðvirkni á vinnustað, er mikilvægt að tilkynna um slíkt til mannauðssviðs sem getur lóðsað starfsfólki áfram er kemur að úrvinnslu á aðstæðum sem og eigin hegðun, og stutt við og styrkt allt starfsfólk til framtíðar í sínu starfi. Höfundur er stofnandi Vinnuhjálpar og sérfræðingur í mannauðsmálum.
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Áhætta með tekjur af skemmtiferðaskipum Lúðvík Geirsson,Gunnar Tryggvason,Pétur Ólafsson skrifar
Skoðun Þurfum aftur alvöru náttúruvernd í umhverfisráðuneytið Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt skrifar
Hver er munurinn á því að neyta fíkniefna í jakkafötum eða í neyðarskýli? Bryndís Rós Morrison,Björk Davíðsdóttir Skoðun
Varð að segja af sér ráðherradómi vegna vanhæfi – Er nú þrefaldur ráðherra, líka forsætisráðherra Ole Anton Bieltvedt Skoðun