Sameiginleg verkefni Katrín Jakobsdóttir skrifar 6. október 2022 11:31 Fyrir skömmu síðan sat ég opnun Allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna. Skilaboðin þar voru skýr. Heimsfaraldur, stríðsátök og loftslagsváin hafa gert það að verkum að okkur miðar ekki fram á við í verkefninu að gera heiminn að betri stað. Fremur hefur orðið afturför, hvort sem litið er til menntunar barna, jafnréttis kynjanna, fátæktar eða annarra mælikvarða sem mæla velsæld jarðarbúa. Ýmsir aðrir mælikvarðar segja okkur það sama – og segja okkur líka að um margt stendur Ísland ótrúlega vel. Við erum hins vegar ekki eyland í alþjóðlegu samhengi – ef það verður efnahagssamdráttur í Evrópu eða Bandaríkjunum mun það hafa áhrif hér á landi. Árangur skýr Morgunljóst er að aðgerðir stjórnvalda í heimsfaraldri skiluðu árangri enda voru leiðarljósin skýr: Að vernda líf og heilsu og lágmarka samfélagsleg og efnahagsleg áhrif. Staðinn var vörður um almenning og atvinnulíf og árangurinn sést á því að viðspyrnan er sterk. Tölurnar segja sína sögu þar sem hagvaxtarhorfur og staðan á vinnumarkaði er góð, atvinnuleysi hefur minnkað hratt og afkoma í atvinnulífinu er almennt góð. Þá er staða ríkissjóðs mun betri en útlit var fyrir framan af faraldrinum, skuldastaðan viðráðanleg og allt sem bendir til þess að við munum ná jafnvægi í rekstri ríkissjóðs á ný á næstu árum. En við blasa nýjar áskoranir, aukin þenslumerki og verðbólgan sem hefur minnt rækilega á sig á undanförnum mánuðum. Seðlabankinn hefur brugðist við með því að hækka vexti og beitt öðrum stjórntækjum sínum til þess að koma böndum á húsnæðismarkaðinn. Þá hefur ríkisstjórnin sett fram aðgerðir í fjárlagafrumvarpi til þess að vinna gegn þenslu. Við sjáum vísbendingar m.a. í tveimur síðustu verðbólgumælingum Hagstofunnar um að þessar aðgerðir séu að skila árangri þó að enn sé ekki tímabært að hrósa happi. Allt minnir þetta hins vegar á að ákvarðanir stjórnmálanna geta skipt sköpum um hvernig samfélaginu vegnar. Jöfnuður er leiðarljósið Þó að staðan sé almennt góð er svigrúm fólks til að mæta aðstæðunum misjafnt. Þess vegna lögðum við ríka áherslu á að grípa til mótvægisaðgerða strax í vor til þess að verja þá hópa sem hafa minnst svigrúm til að mæta hækkandi verðlagi og vöxtum með því að styrkja almannatryggingar, húsnæðisbætur og stuðning við barnafólk. Og sú vegferð heldur áfram. Á vettvangi Þjóðhagsráðs þar sem aðilar vinnumarkaðar sitja ásamt fulltrúum stjórnvalda, sveitarfélaga og Seðlabanka, höfum við á undanförnum mánuðum unnið að tillögum að umbótum á húsnæðismarkaði sem snúa einkum að auknu og stöðugra framboði á húsnæði, skilvirkari og betri húsnæðisstuðningi og réttarbótum fyrir leigjendur. Allt eru þetta mikilvægir þættir til að draga úr sveiflum á húsnæðismarkaði, auka húsnæðisöryggi og bæta lífskjör. Vinna stendur líka yfir við endurskoðun á barnabótakerfinu sem við viljum halda áfram að byggja upp enda mikilvægt tekjujöfnunartæki sem styður við fólk á mikilvægu tímabili lífsins þegar framfærslukostnaður er hár. Og við viljum fjölga þeim sem fá barnabætur á sama tíma og við viljum styðja best við þau sem lægstar tekjurnar hafa. Vanmetum ekki áhrif álagsins Við finnum öll til þreytu í samfélaginu eftir tvö ár af heimsfaraldri. Við þurftum öll að endurskoða daglega tilveru okkar. Við vorum í sóttkví með börnum, að sinna öldruðum foreldrum eða að sinna vinum og vandamönnum í einangrun eða sóttkví. Á sama tíma þurftum við að breyta vinnulagi okkar, sum þurftu að vinna heima en önnur að vinna við erfiðar aðstæður, sum í þungum hlífðarfatnaði heilu dagana. Og allt það sem við gerum til að gleðjast; hitta fjölskyldu og vini eða njóta menningar- og íþróttaviðburða eða gleðjast saman með öðrum hætti – það var ekki hægt. Það er engin furða að við skynjum þreytu víða – ekki síst hjá þeim sem stóðu í ströngu þessi tvö ár innan velferðarkerfisins, heilbrigðisþjónustunnar og skólanna. Stjórnvöld ákváðu að verja sérstökum fjármunum í félagslegar aðgerðir að loknum heimsfaraldri – milljarði á árunum 2023 – 2025. Við þurfum nefnilega að huga vel að velferð ólíkra hópa eftir þetta langa og stranga álagspróf. Velsældarhagkerfið Eitt af fyrstu verkefnum mínum í forsætisráðuneytinu var að hefja samstarf við Nýja-Sjáland og Skotland um svokölluð velsældarhagkerfi. Í þann hóp hafa svo bæst Finnland og Wales. Liður í þessu verkefni var að búa til velsældarmælikvarða en þá má nú finna á vef Hagstofunnar. Þessi hugmyndafræði tengist framtíðarsýn okkar um Sjálfbært Ísland í efnahags- samfélags- og umhverfismálum og segja má að velsældarvísarnir séu eins konar landsmælikvarðar okkar í þeim efnum. Samhliða þessu settu stjórnvöld tilteknar velsældaráherslur inn í fjármálaáætlun. Eftir langan undirbúning vona ég að fyrir áramót verði allir 39 mælikvarðarnir tilbúnir og sýni sem nýjastar upplýsingar um efnahag, samfélag og umhverfi. Þá gefst líka tækifæri til að mæla árangurinn af áherslum stjórnvalda í fjármálum ríkisins. Við vitum öll að Ísland stendur um margt vel í alþjóðlegum samanburði og við eigum að halda áfram á þeirri braut. Við viljum tryggja velsæld fólksins í landinu – það leiðarljós mun skila okkur áframhaldandi árangr fyrir samfélagið allt. Höfundur er forsætisráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Katrín Jakobsdóttir Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Mest lesið ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Þegar náttúruvinir hitta frambjóðendur. Hjálpartæki kjósandans Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Svartir föstudagar í boði íslenskra stjórnvalda Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Eitt heimili, ein fjölskylda og ein heilsa Pétur Heimisson skrifar Skoðun BRCA Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Sjá meira
Fyrir skömmu síðan sat ég opnun Allsherjarþings Sameinuðu þjóðanna. Skilaboðin þar voru skýr. Heimsfaraldur, stríðsátök og loftslagsváin hafa gert það að verkum að okkur miðar ekki fram á við í verkefninu að gera heiminn að betri stað. Fremur hefur orðið afturför, hvort sem litið er til menntunar barna, jafnréttis kynjanna, fátæktar eða annarra mælikvarða sem mæla velsæld jarðarbúa. Ýmsir aðrir mælikvarðar segja okkur það sama – og segja okkur líka að um margt stendur Ísland ótrúlega vel. Við erum hins vegar ekki eyland í alþjóðlegu samhengi – ef það verður efnahagssamdráttur í Evrópu eða Bandaríkjunum mun það hafa áhrif hér á landi. Árangur skýr Morgunljóst er að aðgerðir stjórnvalda í heimsfaraldri skiluðu árangri enda voru leiðarljósin skýr: Að vernda líf og heilsu og lágmarka samfélagsleg og efnahagsleg áhrif. Staðinn var vörður um almenning og atvinnulíf og árangurinn sést á því að viðspyrnan er sterk. Tölurnar segja sína sögu þar sem hagvaxtarhorfur og staðan á vinnumarkaði er góð, atvinnuleysi hefur minnkað hratt og afkoma í atvinnulífinu er almennt góð. Þá er staða ríkissjóðs mun betri en útlit var fyrir framan af faraldrinum, skuldastaðan viðráðanleg og allt sem bendir til þess að við munum ná jafnvægi í rekstri ríkissjóðs á ný á næstu árum. En við blasa nýjar áskoranir, aukin þenslumerki og verðbólgan sem hefur minnt rækilega á sig á undanförnum mánuðum. Seðlabankinn hefur brugðist við með því að hækka vexti og beitt öðrum stjórntækjum sínum til þess að koma böndum á húsnæðismarkaðinn. Þá hefur ríkisstjórnin sett fram aðgerðir í fjárlagafrumvarpi til þess að vinna gegn þenslu. Við sjáum vísbendingar m.a. í tveimur síðustu verðbólgumælingum Hagstofunnar um að þessar aðgerðir séu að skila árangri þó að enn sé ekki tímabært að hrósa happi. Allt minnir þetta hins vegar á að ákvarðanir stjórnmálanna geta skipt sköpum um hvernig samfélaginu vegnar. Jöfnuður er leiðarljósið Þó að staðan sé almennt góð er svigrúm fólks til að mæta aðstæðunum misjafnt. Þess vegna lögðum við ríka áherslu á að grípa til mótvægisaðgerða strax í vor til þess að verja þá hópa sem hafa minnst svigrúm til að mæta hækkandi verðlagi og vöxtum með því að styrkja almannatryggingar, húsnæðisbætur og stuðning við barnafólk. Og sú vegferð heldur áfram. Á vettvangi Þjóðhagsráðs þar sem aðilar vinnumarkaðar sitja ásamt fulltrúum stjórnvalda, sveitarfélaga og Seðlabanka, höfum við á undanförnum mánuðum unnið að tillögum að umbótum á húsnæðismarkaði sem snúa einkum að auknu og stöðugra framboði á húsnæði, skilvirkari og betri húsnæðisstuðningi og réttarbótum fyrir leigjendur. Allt eru þetta mikilvægir þættir til að draga úr sveiflum á húsnæðismarkaði, auka húsnæðisöryggi og bæta lífskjör. Vinna stendur líka yfir við endurskoðun á barnabótakerfinu sem við viljum halda áfram að byggja upp enda mikilvægt tekjujöfnunartæki sem styður við fólk á mikilvægu tímabili lífsins þegar framfærslukostnaður er hár. Og við viljum fjölga þeim sem fá barnabætur á sama tíma og við viljum styðja best við þau sem lægstar tekjurnar hafa. Vanmetum ekki áhrif álagsins Við finnum öll til þreytu í samfélaginu eftir tvö ár af heimsfaraldri. Við þurftum öll að endurskoða daglega tilveru okkar. Við vorum í sóttkví með börnum, að sinna öldruðum foreldrum eða að sinna vinum og vandamönnum í einangrun eða sóttkví. Á sama tíma þurftum við að breyta vinnulagi okkar, sum þurftu að vinna heima en önnur að vinna við erfiðar aðstæður, sum í þungum hlífðarfatnaði heilu dagana. Og allt það sem við gerum til að gleðjast; hitta fjölskyldu og vini eða njóta menningar- og íþróttaviðburða eða gleðjast saman með öðrum hætti – það var ekki hægt. Það er engin furða að við skynjum þreytu víða – ekki síst hjá þeim sem stóðu í ströngu þessi tvö ár innan velferðarkerfisins, heilbrigðisþjónustunnar og skólanna. Stjórnvöld ákváðu að verja sérstökum fjármunum í félagslegar aðgerðir að loknum heimsfaraldri – milljarði á árunum 2023 – 2025. Við þurfum nefnilega að huga vel að velferð ólíkra hópa eftir þetta langa og stranga álagspróf. Velsældarhagkerfið Eitt af fyrstu verkefnum mínum í forsætisráðuneytinu var að hefja samstarf við Nýja-Sjáland og Skotland um svokölluð velsældarhagkerfi. Í þann hóp hafa svo bæst Finnland og Wales. Liður í þessu verkefni var að búa til velsældarmælikvarða en þá má nú finna á vef Hagstofunnar. Þessi hugmyndafræði tengist framtíðarsýn okkar um Sjálfbært Ísland í efnahags- samfélags- og umhverfismálum og segja má að velsældarvísarnir séu eins konar landsmælikvarðar okkar í þeim efnum. Samhliða þessu settu stjórnvöld tilteknar velsældaráherslur inn í fjármálaáætlun. Eftir langan undirbúning vona ég að fyrir áramót verði allir 39 mælikvarðarnir tilbúnir og sýni sem nýjastar upplýsingar um efnahag, samfélag og umhverfi. Þá gefst líka tækifæri til að mæla árangurinn af áherslum stjórnvalda í fjármálum ríkisins. Við vitum öll að Ísland stendur um margt vel í alþjóðlegum samanburði og við eigum að halda áfram á þeirri braut. Við viljum tryggja velsæld fólksins í landinu – það leiðarljós mun skila okkur áframhaldandi árangr fyrir samfélagið allt. Höfundur er forsætisráðherra.
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar