Frábær dagur: Mario Götze, Rihanna og 26. febrúar 2017 Björn Teitsson skrifar 22. september 2022 08:01 Flest okkar hafa vonandi upplifað alveg einstaklega góðan dag. Þið vitið, þegar allt gengur upp. Þið vaknið hress, lendið eingöngu á grænum ljósum og fáið jafnvel stöðuhækkun í vinnunni eða 10 í einkunn fyrir ritgerð. Kaffið gott og uppáhaldslagið ykkar með Eurythmics er spilað í útvarpinu. Fáið jafnvel falleg skilaboð frá maka eða skotinu ykkar. Kannski lasagna í matinn. Feitt. Einhvern tímann las ég blaðagrein um þýska fótboltamanninn Mario Götze. Hann átti alveg sæmilegan dag í Ríó de Janeiro þann 13. júlí 2014 þegar landslið Þýskalands mætti Argentínu í úrslitaleik HM karla í fótbolta. Götze byrjaði að vísu á bekknum en hann kom inn á og skoraði sigurmarkið. Og ef það er ekki nóg þá mætti sjálf Rihanna, drottningin af Barbados, í sigurpartýið eftir leik til að djamma! Og í greininni sem ég las var sterklega gefið í skyn að ýmislegt hafi gerst… nemum staðar hér. Leyfum dónatalinu að dvelja fyrir norðan. En Götze átti þarna góðan dag. Einhvern tímann átti ég í samræðum við nokkra vinnufélaga og við vorum að ræða þetta. Að eiga virkilega góðan dag. Fólk nefndi hitt og þetta. Stúdentsdagurinn auðvitað eða önnur útskrift, stórir áfangar skapa oftar en ekki góða daga. En svo kom ein uppástunga frá samstarfskonu minni: 26. febrúar 2017. Já, sögðum við, hvað gerðist þá? Það var nú ekkert sérstakt, svaraði hún, nema þennan dag þá vaknaði öll Reykjavík við blankalogn og sólskin og örugglega um 50 sentimetra af nýföllnum snjó. Kyrrðin var alger, engir bílar á ferð enda allir á kafi í snjó, og fyrr en varði var fólk tekið að labba úti á götunum, sömu götum og voru jafnan fullar af bílum og hraðri, háværri umferð, nema nú heyrðist aðeins í hlátrasköllum og marrinu í snjónum, ungir og gamlir Reykvíkingar, ferðafólk, hafði endurheimt göturnar sínar frá bílunum. Við hin sem hlustuðum vissum strax hvaða dag samstarfskona mín var að tala um. Og vorum öll sama sinnis. Auðvitað, 26. febrúar 2017. Það var frábær dagur! Munið þið eftir honum? Ég veit að þið gerið það. Frá 26. febrúar 2017. Því það er nefnilega staðreynd að borgir, sem slíkar, eru ekki háværar. Bílaumferð er hins vegar afar hávær. Og það eru til hundruð ef ekki þúsundir ritrýndra greina á alls konar fræðasviðum sem geta staðfest að bílaumferð, sérstaklega þung bílaumferð, er hættuleg heilsunni, bæði líkamlegri og andlegri. Til dæmis hér. Hér. Hér. Eða hér. En þessi grein á ekki að vera um það. Hún á að vera um hamingjuna, hún á að vera um að fjölga þessum dögum okkar sem eru virkilega góðir. Því rétt eins og það er staðreynd að mikil bílaumferð er óholl, þá er staðreynd að virkir ferðamátar, að labba og að hjóla, eru einstaklega hollir. Ekki aðeins líkamlega, heldur einnig andlega. Þessi tafla er úr doktorsrannsókn bandaríska borgarfræðingsins Olivers Smith frá árinu 2013, einnig birt sem grein í fræðatímaritinu Journal of Transport and Health árið 2016, og sýnir hvernig ferðamátar við daglegar ferðir okkar til vinnu eða skóla, auka eða draga úr hamingju. Rannsóknin var framkvæmd í Portland í Oregon-ríki og er tekið tillit til mismunandi aðstæðna þátttakenda í rannsókn, svo sem aldurs, kyns, tekna og lengd ferða. Á myndinni má sjá að fólk eykur beinlínis við hamingju sína við það að labba eða hjóla í vinnu eða skóla. Að taka strætó í sérrými (Borgarlína) virðist einnig auka nokkuð við hamingju en undir gildinu 1.0 eru ferðir með strætó, léttlest og allra neðst er, jú, einkabíllinn. Það sem er sérstaklega áhugavert er að þessi rannsókn var framkvæmd í janúar og febrúar árið 2012, um hávetur. Samt virtist fólk kunna best að meta það að hjóla og labba. Og hvað þýðir þetta? Eigum við að banna einkabíla? Alls ekki. Bílar eru snilld. En ofnotkun á bílum er ekki snilld. Að láta allt samfélagið standa og falla með bílum, að bílpróf og bílaeign sé einhvers konar aðgöngumiði að eðlilegri mannlegri tilveru, það er einfaldlega of langt gengið. Bíll er lúxus, ekki mannréttindi. Hér er þá tillaga: gerum það sem fólk vill helst gera. Förum eftir vilja fólksins. Hér má sjá niðurstöður úr könnun Maskínu um ferðavenjur sem hefur verið gerð fyrir Reykjavíkurborg undanfarin fjögur ár. Þátttakendur voru þar m.a. spurðir, hvernig þeir myndu helst vilja ferðast til vinnu og skóla, væru aðstæður í lagi og innviðir til þess ákjósanlegir (vel að merkja virtist fólk ekki telja veður vera fyrirstöðu þegar kom að því að ganga eða hjóla). Eins og sjá má vilja flestir enn ferðast með einkabíl. En talan er mjög ásættanleg. Því í raun og veru eru um 74% allra ferða í Reykjavík farnar í einkabíl. Ef talan væri nær því sem fólk myndi helst vilja, væri hún aðeins 49,3% (bílstjórar + farþegar). Það er lækkun um 24% ferða sem farnar eru á einkabíl! Sem myndi þýða miklu umfangsminni og greiðari bílaumferð. Það þarf vart að taka fram að ekkert er betra fyrir bílaumferð en bílstjóri sem ákveður að fara frekar á hjóli eða í strætó. Um leið losnar um meira pláss fyrir alla aðra bíla í umferðinni. Þetta sér allt skynsamt fólk. Í dag er Bíllausi dagurinn. Það er frítt í Strætó og það er fínt. Því er fullkomið tækifæri fyrir það fólk sem getur, að prófa Strætó, prófa að hjóla, prófa að labba til vinnu eða skóla. Og ef ykkur finnst það bærilegt, haldið endilega áfram. Þegar þið getið. Ef þið getið. En ef ykkur finnst innviðir og aðstæður ófullnægjandi, látið í ykkur heyra. Krefjumst þess að fá hágæðaalmenningssamgöngur og betri innviði fyrir gangandi og hjólandi. Það er skynsamlegasta fjárfestingin. Hún er ekki aðeins ódýrust, hún er líka best fyrir heilsuna, fyrir hamingjuna. Til að endurheimta göturnar okkar. Til að eiga fleiri GÓÐA daga. Höfundur er sérfræðingur hjá Skipulagsstofnun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Teitsson Samgöngur Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Flest okkar hafa vonandi upplifað alveg einstaklega góðan dag. Þið vitið, þegar allt gengur upp. Þið vaknið hress, lendið eingöngu á grænum ljósum og fáið jafnvel stöðuhækkun í vinnunni eða 10 í einkunn fyrir ritgerð. Kaffið gott og uppáhaldslagið ykkar með Eurythmics er spilað í útvarpinu. Fáið jafnvel falleg skilaboð frá maka eða skotinu ykkar. Kannski lasagna í matinn. Feitt. Einhvern tímann las ég blaðagrein um þýska fótboltamanninn Mario Götze. Hann átti alveg sæmilegan dag í Ríó de Janeiro þann 13. júlí 2014 þegar landslið Þýskalands mætti Argentínu í úrslitaleik HM karla í fótbolta. Götze byrjaði að vísu á bekknum en hann kom inn á og skoraði sigurmarkið. Og ef það er ekki nóg þá mætti sjálf Rihanna, drottningin af Barbados, í sigurpartýið eftir leik til að djamma! Og í greininni sem ég las var sterklega gefið í skyn að ýmislegt hafi gerst… nemum staðar hér. Leyfum dónatalinu að dvelja fyrir norðan. En Götze átti þarna góðan dag. Einhvern tímann átti ég í samræðum við nokkra vinnufélaga og við vorum að ræða þetta. Að eiga virkilega góðan dag. Fólk nefndi hitt og þetta. Stúdentsdagurinn auðvitað eða önnur útskrift, stórir áfangar skapa oftar en ekki góða daga. En svo kom ein uppástunga frá samstarfskonu minni: 26. febrúar 2017. Já, sögðum við, hvað gerðist þá? Það var nú ekkert sérstakt, svaraði hún, nema þennan dag þá vaknaði öll Reykjavík við blankalogn og sólskin og örugglega um 50 sentimetra af nýföllnum snjó. Kyrrðin var alger, engir bílar á ferð enda allir á kafi í snjó, og fyrr en varði var fólk tekið að labba úti á götunum, sömu götum og voru jafnan fullar af bílum og hraðri, háværri umferð, nema nú heyrðist aðeins í hlátrasköllum og marrinu í snjónum, ungir og gamlir Reykvíkingar, ferðafólk, hafði endurheimt göturnar sínar frá bílunum. Við hin sem hlustuðum vissum strax hvaða dag samstarfskona mín var að tala um. Og vorum öll sama sinnis. Auðvitað, 26. febrúar 2017. Það var frábær dagur! Munið þið eftir honum? Ég veit að þið gerið það. Frá 26. febrúar 2017. Því það er nefnilega staðreynd að borgir, sem slíkar, eru ekki háværar. Bílaumferð er hins vegar afar hávær. Og það eru til hundruð ef ekki þúsundir ritrýndra greina á alls konar fræðasviðum sem geta staðfest að bílaumferð, sérstaklega þung bílaumferð, er hættuleg heilsunni, bæði líkamlegri og andlegri. Til dæmis hér. Hér. Hér. Eða hér. En þessi grein á ekki að vera um það. Hún á að vera um hamingjuna, hún á að vera um að fjölga þessum dögum okkar sem eru virkilega góðir. Því rétt eins og það er staðreynd að mikil bílaumferð er óholl, þá er staðreynd að virkir ferðamátar, að labba og að hjóla, eru einstaklega hollir. Ekki aðeins líkamlega, heldur einnig andlega. Þessi tafla er úr doktorsrannsókn bandaríska borgarfræðingsins Olivers Smith frá árinu 2013, einnig birt sem grein í fræðatímaritinu Journal of Transport and Health árið 2016, og sýnir hvernig ferðamátar við daglegar ferðir okkar til vinnu eða skóla, auka eða draga úr hamingju. Rannsóknin var framkvæmd í Portland í Oregon-ríki og er tekið tillit til mismunandi aðstæðna þátttakenda í rannsókn, svo sem aldurs, kyns, tekna og lengd ferða. Á myndinni má sjá að fólk eykur beinlínis við hamingju sína við það að labba eða hjóla í vinnu eða skóla. Að taka strætó í sérrými (Borgarlína) virðist einnig auka nokkuð við hamingju en undir gildinu 1.0 eru ferðir með strætó, léttlest og allra neðst er, jú, einkabíllinn. Það sem er sérstaklega áhugavert er að þessi rannsókn var framkvæmd í janúar og febrúar árið 2012, um hávetur. Samt virtist fólk kunna best að meta það að hjóla og labba. Og hvað þýðir þetta? Eigum við að banna einkabíla? Alls ekki. Bílar eru snilld. En ofnotkun á bílum er ekki snilld. Að láta allt samfélagið standa og falla með bílum, að bílpróf og bílaeign sé einhvers konar aðgöngumiði að eðlilegri mannlegri tilveru, það er einfaldlega of langt gengið. Bíll er lúxus, ekki mannréttindi. Hér er þá tillaga: gerum það sem fólk vill helst gera. Förum eftir vilja fólksins. Hér má sjá niðurstöður úr könnun Maskínu um ferðavenjur sem hefur verið gerð fyrir Reykjavíkurborg undanfarin fjögur ár. Þátttakendur voru þar m.a. spurðir, hvernig þeir myndu helst vilja ferðast til vinnu og skóla, væru aðstæður í lagi og innviðir til þess ákjósanlegir (vel að merkja virtist fólk ekki telja veður vera fyrirstöðu þegar kom að því að ganga eða hjóla). Eins og sjá má vilja flestir enn ferðast með einkabíl. En talan er mjög ásættanleg. Því í raun og veru eru um 74% allra ferða í Reykjavík farnar í einkabíl. Ef talan væri nær því sem fólk myndi helst vilja, væri hún aðeins 49,3% (bílstjórar + farþegar). Það er lækkun um 24% ferða sem farnar eru á einkabíl! Sem myndi þýða miklu umfangsminni og greiðari bílaumferð. Það þarf vart að taka fram að ekkert er betra fyrir bílaumferð en bílstjóri sem ákveður að fara frekar á hjóli eða í strætó. Um leið losnar um meira pláss fyrir alla aðra bíla í umferðinni. Þetta sér allt skynsamt fólk. Í dag er Bíllausi dagurinn. Það er frítt í Strætó og það er fínt. Því er fullkomið tækifæri fyrir það fólk sem getur, að prófa Strætó, prófa að hjóla, prófa að labba til vinnu eða skóla. Og ef ykkur finnst það bærilegt, haldið endilega áfram. Þegar þið getið. Ef þið getið. En ef ykkur finnst innviðir og aðstæður ófullnægjandi, látið í ykkur heyra. Krefjumst þess að fá hágæðaalmenningssamgöngur og betri innviði fyrir gangandi og hjólandi. Það er skynsamlegasta fjárfestingin. Hún er ekki aðeins ódýrust, hún er líka best fyrir heilsuna, fyrir hamingjuna. Til að endurheimta göturnar okkar. Til að eiga fleiri GÓÐA daga. Höfundur er sérfræðingur hjá Skipulagsstofnun.
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar