Apollo 10 1/2: Sögumaður af guðs náð fer til Tunglsins

Það er ávallt tilhlökkunarefni þegar ný mynd kemur frá meistara Linklater. Sjálfur hef ég verið aðdáandi hans síðan sumarið 1994, þegar kvikmynd hans Dazed and Confused kom á íslenskar myndbandaleigur við lítinn lúðraþyt (hún kom ekki í kvikmyndahús hér á landi). Ég hafði lesið dóm um hana í erlendu kvikmyndatímariti, þar sem hún fékk fullt hús og lét taka hana frá fyrir mig daginn sem hún átti að koma út. 

Ég kom við á Bónusvideo á leið minn heim úr skólanum á útgáfudaginn og viti menn, hún var komin. Þar sem ég var svo snemma á ferðinni var ég sennilega sá fyrsti hér á landi til að sjá myndina, og frábær var hún.

Af hverju er ég að segja þessa sögu? Jú, hún er auðvitað tengd efni þessa dóms þar sem hún er fyrsta mynd Linklaters til að koma út hér á landi, en hún er einnig tengd frásagnarstíl Apollo 10 1/2. Miðað við stiklu myndarinnar virðist hún að mestu hverfast um það að hinn tíu ára Stan er fenginn til að fara til tunglsins fyrir NASA, en kemur svo á daginn að það er alrangt. Þess í stað er hún uppfull af litlu sögum á við þá sem ég var að enda við að segja.

Eins og Belfast, nema ekki leiðinleg

Apollo 10 1/2. er eins og minningabók frá æsku Linklaters, þar sem hann segir m.a. frá bíóferðum og sjónvarpsþáttunum sem hann horfði á. Ég veit að þetta hljómar e.t.v. ekki sérlega áhugavert á yfirborðinu, en einhvernveginn nær hann að halda athygli manns í gegnum alla myndina. 

Hún er að einhverju leyti svipuð kvikmyndinni Belfast eftir Kenneth Branagh, sem nýverið kom í kvikmyndahús hér á landi, nema hvað Apollo 10 1/2 fellur ekki undir hefðbundinn kvikmyndastrúktúr og er auk þess ekki hrútleiðinleg (ég er enn að reyna að skilja hvernig Hollywood gat veitt Branagh verðlaun fyrir handritið að Belfast á Óskarshátíðinni á dögunum). 

Nýverið hafa komið út nokkrar kvikmyndir sem, þegar á hólminn var komið, fjölluðu ekki alveg um það sem auglýst var. Sem dæmi má nefna Amazon Prime-myndina Deep Water, þar sem sagan var töluvert önnur en gefið var í skyn. 

Við áhorfið á Deep Water var ég ávallt að bíða þess að kvikmyndin sem búið var að lofa mér myndi hefjast, sem svo aldrei gerðist. Það sama á að einhverju leyti við um geimævintýrið ógurlega sem lofað er í stiklu Apollo 10 1/2. 

Stiklan er á þá leið að áhorfandinn telur að meginþráður myndarinnar fjalli um geimferð Stans, en á daginn kemur að svo er alls ekki. Það kemur þó ekki að sök, því það sem við fáum í staðinn hélt athygli minni allan tímann og vel það. 

Fjórtán rétta eftirréttur

Linklater hefur verið þekktur fyrir það að gera kvikmyndir sem falla ekki undir hefðbundið kvikmyndanarratív. Það er ekki á allra færi að gera slíkt vel, en hann hefur ítrekað sannað að hann er enginn venjulegur sögumaður. Gagnrýnandi New York Times, Vincent Canby, náði sennilega einna best utan um höfundareinkenni Linklaters þegar hann sagði um aðra mynd hans, Slacker:

Slacker is a 14 course meal composed entirely of desserts. 

En Slacker fer á milli fjórtán mismunandi ótengdra kringumstæðna og sýnir samræður milli mismunandi karla og kvenna, mestmegnis bóhema, um hversdagslega hluti og enginn er sjáanlegur söguþráðurinn. Þetta er kvikmyndaform sem ætti ekki að virka, en virkar samt.

Apollo 10 1/2 ætti í raun ekki heldur að virka, því líkt og Slacker, hefur hún enga hefðbundna framvindu sem teygir anga sína út um allan söguþráð myndarinnar. Þráðurinn um hina svokölluðu Apollo 10 og 1/2 geimferð aðalpersónunnar, er það eina sem mætti kalla hreinan söguþráð. Hann tekur, líkt og áður sagði, mjög lítið pláss, þó svo að hin yfirvofandi tunglferð Apollo 11 sé alltumlykjandi.

Teiknileikni

Linklater heldur hér áfram að vinna með aðferð sem kallast „rotoscoping,“ sem felst í því að taka upp senur með raunverulegum leikurum, en teikna svo yfir þær. Kvikmyndir hans Waking Life og A Scanner Darkly voru einnig unnar á þann máta. Leikstjórinn ætlaði sér upprunalega ekki að gera teiknimynd úr Apollo 10 1/2, en skipti svo um skoðun, sem ég myndi segja góða ákvörðun. Þessi frásagnaraðferð ljáir myndinni þann ævintýrablæ sem hún þarf á að halda, og þráðurinn um geimferð drengsins kallar sérstaklega á slíka úrvinnslu. Ég sé hreinlega ekki fyrir mér hvernig myndin hefði virkað sem hefðbundin leikin kvikmynd.

Niðurstaða:

Þrátt fyrir að stiklan gefi ekki raunsanna mynd af Apollo 10 1/2: A Space Age Childhood, kemur það ekki að sök og hún heldur manni allan tímann. Hún verður aldrei sérlega æsandi, en það þarf heldur ekkert alltaf. Virkilega notaleg kvikmyndaupplifun.