Er ekki allt í lagi að börnin smitist? Hafsteinn Karlsson skrifar 18. nóvember 2021 15:00 Um smit, smitgát og sóttkví barna í leik- og grunnskólum Í Fréttablaðinu í dag er fjallað um nýtilkomið hlutverk sem skólastjórar hafa fengið í fangið í sóttvarnarmálum. Þar kemur fram að engin stoð finnist í lögum um að þeir megi gera þetta sem þeim er ætla. Ég fagna þessari umræðu. Verkefnaskortur hefur ekki verið verið vandamál í skólastjórastarfinu. Nú í haust hafa margir skólastjórar þurft að sitja við á kvöldin og um helgar við að aðstoða við smitrakningu og t.d. hef ég sjálfur varið í þetta síðastliðnar vikur vel á annað hundrað klukkustunda utan við minn vinnutíma. Auk þess fer mikill hluti dagvinnutíma í þetta og önnur verkefni frestast eða sitja á hakanum á meðan. Vonandi verður þessi umræða til að skerpa á hver á að gera hvað þegar upp koma smit í skóla. Hvet ég til þess að þar til bærir aðilar gangi rösklega til verks og endurskoði verkferla í þessum málum til samræmis við lög og reglugerðir og skilgreini hlutverk upp á nýtt. Kannski þarf að breyta einhverjum reglugerðum. Faraldurinn hefur sótt í sig veðrið undanfarnar vikur. Veiran hefur lagst á börn á leikskólum og í 1. – 6. bekk grunnskóla. Mörg hundruð barna hafa smitast núna í haust, fullt af bólusettu starfsfólki skólanna og svo fjölskyldumeðlimir barnanna. Sem betur fer fara flestir þokkalega létt í gegnum veikindin en alls ekki allir. Við höfum núna í haust verið að horfa upp á heilsuhraust fólk fá pestina og glíma við alvarleg eftirköst í kjölfarið og verða óvinnufært til langs tíma. Þetta er hættulegur sjúkdómur og enginn veit hver verður fyrir honum né heldur hvaða áhrif hann hefur á líkama manns og líf. Skólar eru mjög mannmargar stofnanir og stutt á milli fólks. Venjuleg kennslustofa er gjarnan 55 – 60 fermetrar og í henni eru um 20 – 25 nemendur ásamt einum til tveimur fullorðnum einstaklingum. Það segir sig sjálft að nándin er mikil þegar hver einstaklingur hefur 2-3 fermetra fyrir sig með húsgögnum. Í 1. – 6. bekk eru öll börnin óbólusett. Þau eru óvarin fyrir veirunni og eðlilega tekur hún sér bólfestu í þeim. Þau veikjast flest fremur lítið. Gleymum því þó ekki að sum veikjast miklu meira. Þau smita og smitið berst hratt um skólastofuna, frístundaheimilið og víðar. Það getur borist í þá sem eru með undirliggjandi sjúkdóma og það getur borist í fullorðna bólusetta einstaklinga í skólanum og heima. Kennarar og starfsfólk sem vinnur með óbólusettum börnum leggur sig í hættu daglega þar sem þau umgangast fjölda einstaklinga sem veiran hefur greiðan aðgang að. Stundum einstaklinga sem sýna lítil eða engin einkenni en geta samt smitað hressilega út frá sér. Þær leiðir sem smitrakningateymi sóttvarnarlæknis og almannavarna eiga að nota í glímunni við smit eru annars vegar sóttkví og hins vegar smitgát. Þegar verst lætur er heimilt að grípa til lokunar skóla. Börn sem eru í smitgát mega mæta í skólann en eiga bara að passa sig. Þau fara í hraðpróf á fyrsta degi og svo aftur á fjórða degi. Satt best að segja hefur smitgát reynst afar varasöm aðferð og beinlíns magna upp smit í skólum. Fjölmörg tilfelli hafa komið upp þar sem barn í smitgát fær neikvætt úr fyrra prófi en jákvætt úr því seinna. Barnið hefur því verið í skólanum í þrjá daga berandi smit. Þá byrjar nýr smithringur, ný truflun á daglegu lífi barnanna og fjölskyldna þeirra. Til þess að kveða niður smit í skólum þarf að grípa inn með meiri festu en smitgát býður upp á. Sóttkví hefur reynst mjög vel en er talsvert mikið inngrip inn í líf barnanna og foreldra þeirra. Að undanförnu hefur þróast hugtakið heimasmitgát sem er eins konar millistig milli sóttkvíar og smitgátar. Börnin mæta ekki í skólann en geta verið frjálsari heima. Þessi leið hefur reynst vel við að stöðva smit í skóla og er minni truflun fyrir heimilislífið. Hún er ekki skilgreind af sóttvarnaryfirvöldum svo ég viti. Sá böggull fylgir henni reyndar að foreldrar fá ekki vottorð fyrir vinnuveitendur eins og þeir fá ef barn er í sóttkví. Kannski væri betra kalla þessa ágætu leið barnasóttkví og skilgreina hana sérstaklega. Skólastjóri ber ábyrgð á skólastarfinu og þar með að tryggja börnum og starfsfólki sem öruggast umhverfi. Þegar ógn steðjar að ber skólastjóri ábyrgð á að bregðast við og leitast við að bægja ógninni frá. Nú er veiran ógnin en við skólastjórar höfum fá verkfæri til að takast á við þessa hana. Þeir geta þó ekki setið aðgerðalausir hjá þegar smit hættulegs sjúkdóms koma upp í skólanum. Eðlilegt er að þeir treysti á að þar til bær yfirvöld geri það sem þarf að gera til að ráða við smitfaraldur í skóla. Ef verkfærin sem verið er að nota virka ekki og valda jafnvel meiri skaða á ekki að nota þau, hvað sem reglur segja. Við verðum alltaf að bregðast strax við að nota þær aðferðir sem reynst hafa best. Yfirvöld verða svo að endurskoða sínar reglur í góðu samráði við þá sem eru á gólfinu í þessari baráttu. Hvað svo sem öllu líður þá verða skólastjórar stundum að grípa inn í og taka ákvarðanir sem jafnvel ganga lengra en ákveðnar vinnureglur sóttvarnaryfirvalda, ef öryggi nemenda og starfsfólks er ógnað. Vinnuveitendur barnafólks verða að spila með okkur í þessu. Það er óþolandi fyrir foreldra ungra barna að þurfa að þola frádrátt frá launum vegna þess að þeir þurfa að hlaupa til þegar smit kemur upp í umhverfi barna þeirra. Baráttan við veiruna mun standa enn um sinn og samfélagið verður að taka hana saman. Þetta ástand hefur tekið á okkur öll og auðvitað verður til bæði pirringur og óþolinmæði. Það er eðlilegt. En látum þetta ekki slá okkur út af laginu. Við siglum nú inn í síðustu vikur ársins og stöndum bara saman í því að láta þær ganga vel. Höfundur er skólastjóri Salaskóla í Kópavogi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Skóla - og menntamál Grunnskólar Mest lesið Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Styrkleiki íslensku grunnskólanna Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun 100 þúsund á mánuði Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Með háskólapróf til að snýta og skeina? Hildur Sólmundsdóttir Skoðun Sjálfstæðisflokkurinn boðar skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Sjá meira
Um smit, smitgát og sóttkví barna í leik- og grunnskólum Í Fréttablaðinu í dag er fjallað um nýtilkomið hlutverk sem skólastjórar hafa fengið í fangið í sóttvarnarmálum. Þar kemur fram að engin stoð finnist í lögum um að þeir megi gera þetta sem þeim er ætla. Ég fagna þessari umræðu. Verkefnaskortur hefur ekki verið verið vandamál í skólastjórastarfinu. Nú í haust hafa margir skólastjórar þurft að sitja við á kvöldin og um helgar við að aðstoða við smitrakningu og t.d. hef ég sjálfur varið í þetta síðastliðnar vikur vel á annað hundrað klukkustunda utan við minn vinnutíma. Auk þess fer mikill hluti dagvinnutíma í þetta og önnur verkefni frestast eða sitja á hakanum á meðan. Vonandi verður þessi umræða til að skerpa á hver á að gera hvað þegar upp koma smit í skóla. Hvet ég til þess að þar til bærir aðilar gangi rösklega til verks og endurskoði verkferla í þessum málum til samræmis við lög og reglugerðir og skilgreini hlutverk upp á nýtt. Kannski þarf að breyta einhverjum reglugerðum. Faraldurinn hefur sótt í sig veðrið undanfarnar vikur. Veiran hefur lagst á börn á leikskólum og í 1. – 6. bekk grunnskóla. Mörg hundruð barna hafa smitast núna í haust, fullt af bólusettu starfsfólki skólanna og svo fjölskyldumeðlimir barnanna. Sem betur fer fara flestir þokkalega létt í gegnum veikindin en alls ekki allir. Við höfum núna í haust verið að horfa upp á heilsuhraust fólk fá pestina og glíma við alvarleg eftirköst í kjölfarið og verða óvinnufært til langs tíma. Þetta er hættulegur sjúkdómur og enginn veit hver verður fyrir honum né heldur hvaða áhrif hann hefur á líkama manns og líf. Skólar eru mjög mannmargar stofnanir og stutt á milli fólks. Venjuleg kennslustofa er gjarnan 55 – 60 fermetrar og í henni eru um 20 – 25 nemendur ásamt einum til tveimur fullorðnum einstaklingum. Það segir sig sjálft að nándin er mikil þegar hver einstaklingur hefur 2-3 fermetra fyrir sig með húsgögnum. Í 1. – 6. bekk eru öll börnin óbólusett. Þau eru óvarin fyrir veirunni og eðlilega tekur hún sér bólfestu í þeim. Þau veikjast flest fremur lítið. Gleymum því þó ekki að sum veikjast miklu meira. Þau smita og smitið berst hratt um skólastofuna, frístundaheimilið og víðar. Það getur borist í þá sem eru með undirliggjandi sjúkdóma og það getur borist í fullorðna bólusetta einstaklinga í skólanum og heima. Kennarar og starfsfólk sem vinnur með óbólusettum börnum leggur sig í hættu daglega þar sem þau umgangast fjölda einstaklinga sem veiran hefur greiðan aðgang að. Stundum einstaklinga sem sýna lítil eða engin einkenni en geta samt smitað hressilega út frá sér. Þær leiðir sem smitrakningateymi sóttvarnarlæknis og almannavarna eiga að nota í glímunni við smit eru annars vegar sóttkví og hins vegar smitgát. Þegar verst lætur er heimilt að grípa til lokunar skóla. Börn sem eru í smitgát mega mæta í skólann en eiga bara að passa sig. Þau fara í hraðpróf á fyrsta degi og svo aftur á fjórða degi. Satt best að segja hefur smitgát reynst afar varasöm aðferð og beinlíns magna upp smit í skólum. Fjölmörg tilfelli hafa komið upp þar sem barn í smitgát fær neikvætt úr fyrra prófi en jákvætt úr því seinna. Barnið hefur því verið í skólanum í þrjá daga berandi smit. Þá byrjar nýr smithringur, ný truflun á daglegu lífi barnanna og fjölskyldna þeirra. Til þess að kveða niður smit í skólum þarf að grípa inn með meiri festu en smitgát býður upp á. Sóttkví hefur reynst mjög vel en er talsvert mikið inngrip inn í líf barnanna og foreldra þeirra. Að undanförnu hefur þróast hugtakið heimasmitgát sem er eins konar millistig milli sóttkvíar og smitgátar. Börnin mæta ekki í skólann en geta verið frjálsari heima. Þessi leið hefur reynst vel við að stöðva smit í skóla og er minni truflun fyrir heimilislífið. Hún er ekki skilgreind af sóttvarnaryfirvöldum svo ég viti. Sá böggull fylgir henni reyndar að foreldrar fá ekki vottorð fyrir vinnuveitendur eins og þeir fá ef barn er í sóttkví. Kannski væri betra kalla þessa ágætu leið barnasóttkví og skilgreina hana sérstaklega. Skólastjóri ber ábyrgð á skólastarfinu og þar með að tryggja börnum og starfsfólki sem öruggast umhverfi. Þegar ógn steðjar að ber skólastjóri ábyrgð á að bregðast við og leitast við að bægja ógninni frá. Nú er veiran ógnin en við skólastjórar höfum fá verkfæri til að takast á við þessa hana. Þeir geta þó ekki setið aðgerðalausir hjá þegar smit hættulegs sjúkdóms koma upp í skólanum. Eðlilegt er að þeir treysti á að þar til bær yfirvöld geri það sem þarf að gera til að ráða við smitfaraldur í skóla. Ef verkfærin sem verið er að nota virka ekki og valda jafnvel meiri skaða á ekki að nota þau, hvað sem reglur segja. Við verðum alltaf að bregðast strax við að nota þær aðferðir sem reynst hafa best. Yfirvöld verða svo að endurskoða sínar reglur í góðu samráði við þá sem eru á gólfinu í þessari baráttu. Hvað svo sem öllu líður þá verða skólastjórar stundum að grípa inn í og taka ákvarðanir sem jafnvel ganga lengra en ákveðnar vinnureglur sóttvarnaryfirvalda, ef öryggi nemenda og starfsfólks er ógnað. Vinnuveitendur barnafólks verða að spila með okkur í þessu. Það er óþolandi fyrir foreldra ungra barna að þurfa að þola frádrátt frá launum vegna þess að þeir þurfa að hlaupa til þegar smit kemur upp í umhverfi barna þeirra. Baráttan við veiruna mun standa enn um sinn og samfélagið verður að taka hana saman. Þetta ástand hefur tekið á okkur öll og auðvitað verður til bæði pirringur og óþolinmæði. Það er eðlilegt. En látum þetta ekki slá okkur út af laginu. Við siglum nú inn í síðustu vikur ársins og stöndum bara saman í því að láta þær ganga vel. Höfundur er skólastjóri Salaskóla í Kópavogi.
Styrkleiki íslensku grunnskólanna Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Styrkleiki íslensku grunnskólanna Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun